Του πανιερωτάτου μητροπολίτου Μόρφου κ.Νεοφύτου
Είχα πάει σ' ένα χωριό της Μαραθάσας, το Μηλικούρι. Ό σκοπός της επισκέψεως
μου ήταν να βρώ μια αρχαία Μονή της Παναγίας της Αρκάς. Λέγεται Άρκα από παραφθορά του ονόματος Άγρεία, πού σημαίνει Παναγία του Άγροϋ. Στήν κυπριακή διάλεκτο, με τα χρόνια έγινε ή Παναγία της Αρκάς. Είχα διαβάσει ότι έκεϊ άσκήτευσε το 1580 ένας προκάτοχος μου, ό "Αγιος Θεοφάνης, για τον όποιο τώρα συγκεντρώνονται διάφορα στοιχεία. "Οταν πρωτόγινα Επίσκοπος, έπαρακαλοϋσα αυτόν τον "Αγιο να μου δείξει μιαν εικόνα του, καί του έλεγα «"Αγιε Θεοφάνη, μα τί "Αγιος ήσουν; Οϋτε μιαν εικόνα δεν έχουμε να σε προσκυνούμε!
Τόσων Αγίων έσώθηκαν οί εικόνες τους κι εσύ οϋτε μιαν εικόνα δεν μας άφησες για να σε ζωγραφίσουμε, να ξέρουμε πώς ήσουν στην επίγεια ζωή σου!
Οϋτε μια ακολουθία δεν έχουμε, οϋτε ξέρουμε που έζησες».
Το μόνο πού είχα καταφέρει να βρω ήταν ότι αυτός ό "Αγιος έζησε στην περιοχή της Σολέας ως Επίσκοπος, λίγο πρίν καταλάβουν οι Τούρκοι την Κύπρο. Λίγα χρόνια ήταν Επίσκοπος. Ηταν πράος άνθρωπος. Μια φορά, λέει ή παράδοση,έκανε κάποια επίπληξη στον Οικονόμο της Μητρόπολης - ό όποιος άπ' ό,τι φαίνεται ήτανε θυμώδης τύπος - κι ό Οικονόμος γύρισε και του 'δωσε ένα χαστούκι! "Οταν ό "Αγιος Θεοφάνης κατάλαβε ότι δεν μπορεί να επιβληθεί στους Ιερείς του, σκέφτηκε «αφού δεν μπορώ να επιβληθώ στους Ιερείς μου, σημαίνει πώς δεν κάνω για Δεσπότης». "Ετσι ζήτησε άδεια από την Ιερά Σύνοδο της Κύπρου καί πήγε στα βουνά του Κύκκου για ασκητής. Συνέχισε τον ασκητικό του βίο μέχρις ότου έκοιμήθη στη Μονή του Τιμίου Προδρόμου στο Τρόοδος."Εψαχνα, λοιπόν, να βρω στοιχεία γι' αυτόν τον ασκητή Επίσκοπο. "Ετσι, επισκέφτηκα τα Καμινάρια, ένα χωριό της Μαραθάσας. Φεύγοντας από 'κεΐ, μου λέει ό ιερέας - ό όποιος καταγόταν από ένα διπλανό χωριουδάκι της Τρεις Ελιές - να πάμε μέχρι το χωριό του για να δούμε το τέμπλο καί τις εικόνες. Πήγαμε λοιπόν. Εΐναι μια ωραιότατη εκκλησία της Παναγίας στις Τρεις Ελιές. Νοικοκυρεμένη, καθαρή, περιποιημένη, πολύ καλύτερη από αυτές πού έχουμε στις μεγάλες κοινότητες. Θαύμασα την εκκλησία καί καμάρωσα τον ιερέα για την ευσέβεια καί την ευπρέπεια του.Εκείνες τις μέρες έκανα αυτή την προσευχή στον "Αγιο Θεοφάνη να μου δείξει κάτι, κάποιο σημείο για τη ζωή του. "Οπως λοιπόν περιεργαζόμουν την εκκλησία, γυρίζω προς τα πάνω καί βλέπω εκεί ψηλά μια εικόνα μαυρισμένη, σαρακοφαγωμένη, σκεπασμένη από το χρόνο.«Ποιος "Αγιος είναι εκείνος;», ρωτάω τον παπά. «Δεν ξέρω», μου λέει, «έτσι τη βρήκα, καί δεν την κατέβασα ποτέ μου αυτή την εικόνα».Κατεβάσαμε την εικόνα καί όταν την καθάρισα λίγο με το χέρι μου, είδα γραμμένο επάνω, «ό όσιος Θεοφάνης ό Νέος». «Α!...», λέω, «ό "Αγιος απάντησε καί μας έδειξε το πρόσωπο του». Το γεγονός αυτό το θεώρησα ως σημείο, καί έκτοτε ψάχνω συνεχώς να βρω διάφορα στοιχεία. Καί πράγματι βρίσκω συνεχώς πληροφορίες για τη ζωή αύτοϋ του Αγίου προκατόχου μας. Βρήκα ότι άσκήτεψε καί στην Παναγία την Άρκά, πού βρίσκεται στο χωριό Μηλικούρι καί για την οποία είχα αρχίσει να σας λέω.Πήγαμε έξω άπ' το χωριό, κάναμε πολύ δρόμο σκαρφαλώνοντας στα βουνά. Δεν υπήρχε καν δρόμος, σ' ένα μονοπάτι περπατούσαμε μέσα στο δάσος. Σέ μια στιγμή, μάλιστα, τέλειωσε καί το μονοπάτι καί το βουνό άρχισε να αγριεύει. Μετά από λίγο, πράγματι, βρήκαμε μια ερειπωμένη μονή από την οποία σώζονται αρκετά πράγματα. Υπάρχει ένας τοίχος, ϋψους δύο καί άλλου τριών μέτρων, το Ιερό, ή Αγία Τράπεζα καί τα παλιά κελιά. "Ολα ερειπωμένα, αλλά στη θέση τους. Σάν κάποιον να περίμενε για να τα αναστηλώσει.Κάναμε μια συμφωνία με τον κοινοτάρχη καί μερικούς άλλους ανθρώπους της κοινότητας, αποδήμους, να αρχίσουμε προσπάθειες να δημιουργηθεί δρόμος πού να πηγαίνει ως εκεί. Προσευχήθηκα πάνω στη χαλασμένη Αγία Τράπεζα καί παρακάλεσα την Παναγία να στείλει λίγα χρήματα, για να αρχίσουμε να ανοικοδομούμε την εκκλησία της τουλάχιστον. Αυτά. Μετά κατεβήκαμε ξανά στο χωριό, κατακουρασμένοι αλλά καί με μια αίσθηση ότι επισκεφθήκαμε έναν αγιασμένο τόπο της περιοχής μας - πού τόσους πολλούς έχουμε. Ξεκούραστοι ψυχικά.Στό χωριό με περίμενε ένας γέρος.«Είσαι ό νέος Δεσπότης μας;», μου λέει. Του λέω «ναί, εγώ είμαι». Μου λέει «Λέγομαι Δημοσθένης. "Ακουσα ότι σήμερα επήγες να δεις την Παναγία της Αρκάς. Επειδή θέλω πριν πεθάνω να δω την εκκλησία κτισμένη, θέλω να σου δώσω χρήματα για να τη φτιάξεις». «Εντάξει», του λέω, «μια άλλη φορά να τα πούμε...».Μου λέει «"Οχι. Δεν ξέρω αν αϋριο θα ζω. Θα σου τα δώσω τώρα, Δεσπότη μου, καί ό,τι θέλεις κάμε τα». Πήγε κι έφερε δέκα χιλιάδες λίρες. Του λέω «Γέρο, μα είναι τόσα πολλά τα χρήματα, δεν μπορώ να τα πάρω. Να τα καταθέσεις στη Συνεργατική του χωριού σου, να μιλήσεις καί με τα παιδιά σου καί μετά να κάνεις ένα έγγραφο ότι τα κάνεις δωρεά, για την ανοικοδόμηση της Μονής της Αρκάς». Μου λέει «"Α! καλά σκέφτηκες». Είδα λοιπόν αμέσως πώς ή Παναγία μας έστειλε την απάντηση της
***Λίγα λόγια για τον βίο του Αγίου Θεοφάνη επισκόπου Σολέας-Πηγή/ΕΔΩ
Ο άγιος Θεοφάνης επίσκοπος Σολέας έζησε στα χρόνια της Ενετοκρατίας. Φαίνεται ότι γεννήθηκε στη Λευκωσία κατά το δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα. Αρχικά κάρηκε μοναχός στην παλαίφατη βυζαντινή μονή του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων στη Λευκωσία.
Ένεκα της αγιότητος του βίου του εξελέγη, παρά τη θέλησή του, επίσκοπος Σολέας, με έδρα τότε το χωριό Λεύκα, όπως αφήνει να διαφανεί η Έκθεση περί Κύπρου που αντιγράφηκε από τον Franc Bustron στις 13 Δεκεμβρίου 1538.
Ως γνωστόν κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας η έδρα του αρχιεπισκόπου Κύπρου βρισκόταν στη Σολιά εξαιτίας του συνεχιζόμενου καθεστώτος που είχε επιβληθεί από τους Λατίνους και χαρακτηριζόταν από τις διώξεις της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας της Κύπρου. Για αυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι ο άγιος Θεοφάνης ο Β΄, επίσκοπος Σολέας αποδεχόμενος, τελικά το αξίωμα του επισκόπου Σολέας, στην πραγματικότητα γινόταν αρχιεπίσκοπος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου.
Μετά από ένα σοβαρό επεισόδιο μεταξύ αυτού και του Οικονόμου της Επισκοπής, αποφάσισε να παραιτηθεί του θρόνου. Συγκεκριμένα μια μέρα ο επίσκοπος Θεοφάνης κάλεσε τον Οικονόμο και τον ήλεγξε για κάποιο σφάλμα του, αλλά αυτός, άνθρωπος αυθάδης και θρασύς, χειροδίκησε κατά του επισκόπου του. Ο ταπεινός και πράος Θεοφάνης βλέποντας το λίγο σεβασμό προς το πρόσωπό του και κρίνοντας τον εαυτό του ανάξιο για το υψηλό επισκοπικό υπούργημα, ζήτησε από τους αντιπροσώπους των Ενετικών Αρχών στο νησί να του επιτρέψουν την παραίτησή του από το θρόνο.
Παρά την αρχική τους άρνηση, βλέποντας την επιμονή του αγίου, του έδωσαν την άδεια να παραιτηθεί. Ο άγιος δεν επέστρεψε στο πολύβουο μοναστήρι των Μαγγάνων, αλλά αποσύρθηκε σύμφωνα με την παράδοση στη Μονή της Παναγίας της Αγρίας, κοντά στο Μηλικούρι. Αργότερα έφυγε από τα όρια της Μητροπόλεώς του, και πήγε στην αρχαία Μονή του Αγίου Ιωάννη στο Μέσα Ποταμό, παρά το Μονιάτη (τότε ανήκε στη δικαιοδοσία της Ιεράς Μητροπόλεως Κιτίου, σήμερα υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Λεμεσού), όπου έζησε «... μοναχός του, εις τα βουνά αναχωριτικήν ζωήν, ώστε όπου απέθανε». Ο άγιος διέμενε σε σπήλαιο, περί τα 70 μέτρα προς τα βόρεια της Μονής, στην τοποθεσία που μέχρι σήμερα ονομάζεται «Μονή του Γουμένου».
Ενώ ήταν εκεί στην Μονή ο άγιος είδε κάποια νύκτα όνειρο, ότι κάποιος φίλος του τού έφερε ένα δοχείο με μέλι, πράγμα που πραγματοποιήθηκε την επόμενη ημέρα. Ευχαρίστησε το φίλο του για το δώρο που του έφερε και «πιάνοντας γιαμα την ξέσταν με όλο το μέλι, την εκτύπησε εις τον τοίχον» λέγοντας του ότι δεν ήθελε να συνηθίσει να πιστεύει, με σατανική ενέργεια, στα όνειρα. Αφού λοιπόν έφθασε σε μέτρα τελειότητος, κοιμήθηκε ειρηνικά το 1550, αφήνοντας φήμη αγίου ανδρός.
Μετά την κοίμηση του αγίου, οι κάτοικοι του παλιού οικισμού της Τζεράμης έκτισαν εκκλησία στο όνομά του. Όταν ανοίχθηκε ο τάφος του οσίου 5 ή 6 χρόνια μετά τον θάνατο του, το λείψανό του βρέθηκε να ευωδιάζει. Στη συνέχεια το ιερό λείψανο μεταφέρθηκε στο καθολικό της μονής και εναποτέθηκε ευλαβικά στο νάρθηκα. Η τίμια κάρα του Αγίου που διατηρούσε ακόμη τις σάρκες, τοποθετήθηκε από τους μοναχούς σε αργυρή λειψανοθήκη μέσα στο ναό και αναφέρεται ότι ενεργούσε ποικίλα θαύματα.
Τα στοιχεία αυτά του βίου του Αγίου Θεοφάνους, μας διέσωσε ο Στέφανος Λουζινιανός, που ήταν σύγχρονος του, στα έργα του (Chorograffia et breve historia universale dell isola de Cipro?, Bologna 1573, φυλ. 26v-27r, παρ. 122 και Description de toute l? ile de Chypre, Paris 1580, φυλ. 59v-60r).
Tόσον ο Νεόφυτος Ροδινός (Περί Ηρώων, Στρατηγών, Φιλοσόφων, Αγίων και άλλων ονομαστών ανθρώπων , όπου ευγήκασιν από το νησί της Κύπρου, έκδ. Γ. Βαλέτα, Αθήνα 1979,σελ.186-187 παρ.113-114) όσον και ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός (Ιστορία Χρονολογική της νήσου Κύπρου, Βενετία 1788, έκδ. Ν. Καταλάνος και Π. Μιχαηλίδου, Λευκωσία (2)1902,σελ. 523), οι οποίοι αντιγράφουν τον Λουζινιανό, συνέβαλαν και αυτοί με τα έργα τους, στη διάδοση της τιμής του Αγίου στα δίσεκτα χρόνια της τουρκοκρατίας.
Ο άγιος εορτάζετο και στην κοινότητα των Τριών Ελιών Μαραθάσας, της καθ' ημάς Ιεράς Μητροπόλεως όπου ανευρέθη φορητή εικόνα του Αγίου του 1679, έργο του ιερομονάχου Λεοντίου από τη Λεμεσό.
Η Εκκλησία τιμά τη Μνήμη του στις 17 Μαΐου.
Ένεκα της αγιότητος του βίου του εξελέγη, παρά τη θέλησή του, επίσκοπος Σολέας, με έδρα τότε το χωριό Λεύκα, όπως αφήνει να διαφανεί η Έκθεση περί Κύπρου που αντιγράφηκε από τον Franc Bustron στις 13 Δεκεμβρίου 1538.
Ως γνωστόν κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας η έδρα του αρχιεπισκόπου Κύπρου βρισκόταν στη Σολιά εξαιτίας του συνεχιζόμενου καθεστώτος που είχε επιβληθεί από τους Λατίνους και χαρακτηριζόταν από τις διώξεις της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας της Κύπρου. Για αυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι ο άγιος Θεοφάνης ο Β΄, επίσκοπος Σολέας αποδεχόμενος, τελικά το αξίωμα του επισκόπου Σολέας, στην πραγματικότητα γινόταν αρχιεπίσκοπος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Κύπρου.
Μετά από ένα σοβαρό επεισόδιο μεταξύ αυτού και του Οικονόμου της Επισκοπής, αποφάσισε να παραιτηθεί του θρόνου. Συγκεκριμένα μια μέρα ο επίσκοπος Θεοφάνης κάλεσε τον Οικονόμο και τον ήλεγξε για κάποιο σφάλμα του, αλλά αυτός, άνθρωπος αυθάδης και θρασύς, χειροδίκησε κατά του επισκόπου του. Ο ταπεινός και πράος Θεοφάνης βλέποντας το λίγο σεβασμό προς το πρόσωπό του και κρίνοντας τον εαυτό του ανάξιο για το υψηλό επισκοπικό υπούργημα, ζήτησε από τους αντιπροσώπους των Ενετικών Αρχών στο νησί να του επιτρέψουν την παραίτησή του από το θρόνο.
Παρά την αρχική τους άρνηση, βλέποντας την επιμονή του αγίου, του έδωσαν την άδεια να παραιτηθεί. Ο άγιος δεν επέστρεψε στο πολύβουο μοναστήρι των Μαγγάνων, αλλά αποσύρθηκε σύμφωνα με την παράδοση στη Μονή της Παναγίας της Αγρίας, κοντά στο Μηλικούρι. Αργότερα έφυγε από τα όρια της Μητροπόλεώς του, και πήγε στην αρχαία Μονή του Αγίου Ιωάννη στο Μέσα Ποταμό, παρά το Μονιάτη (τότε ανήκε στη δικαιοδοσία της Ιεράς Μητροπόλεως Κιτίου, σήμερα υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Λεμεσού), όπου έζησε «... μοναχός του, εις τα βουνά αναχωριτικήν ζωήν, ώστε όπου απέθανε». Ο άγιος διέμενε σε σπήλαιο, περί τα 70 μέτρα προς τα βόρεια της Μονής, στην τοποθεσία που μέχρι σήμερα ονομάζεται «Μονή του Γουμένου».
Ενώ ήταν εκεί στην Μονή ο άγιος είδε κάποια νύκτα όνειρο, ότι κάποιος φίλος του τού έφερε ένα δοχείο με μέλι, πράγμα που πραγματοποιήθηκε την επόμενη ημέρα. Ευχαρίστησε το φίλο του για το δώρο που του έφερε και «πιάνοντας γιαμα την ξέσταν με όλο το μέλι, την εκτύπησε εις τον τοίχον» λέγοντας του ότι δεν ήθελε να συνηθίσει να πιστεύει, με σατανική ενέργεια, στα όνειρα. Αφού λοιπόν έφθασε σε μέτρα τελειότητος, κοιμήθηκε ειρηνικά το 1550, αφήνοντας φήμη αγίου ανδρός.
Μετά την κοίμηση του αγίου, οι κάτοικοι του παλιού οικισμού της Τζεράμης έκτισαν εκκλησία στο όνομά του. Όταν ανοίχθηκε ο τάφος του οσίου 5 ή 6 χρόνια μετά τον θάνατο του, το λείψανό του βρέθηκε να ευωδιάζει. Στη συνέχεια το ιερό λείψανο μεταφέρθηκε στο καθολικό της μονής και εναποτέθηκε ευλαβικά στο νάρθηκα. Η τίμια κάρα του Αγίου που διατηρούσε ακόμη τις σάρκες, τοποθετήθηκε από τους μοναχούς σε αργυρή λειψανοθήκη μέσα στο ναό και αναφέρεται ότι ενεργούσε ποικίλα θαύματα.
Τα στοιχεία αυτά του βίου του Αγίου Θεοφάνους, μας διέσωσε ο Στέφανος Λουζινιανός, που ήταν σύγχρονος του, στα έργα του (Chorograffia et breve historia universale dell isola de Cipro?, Bologna 1573, φυλ. 26v-27r, παρ. 122 και Description de toute l? ile de Chypre, Paris 1580, φυλ. 59v-60r).
Tόσον ο Νεόφυτος Ροδινός (Περί Ηρώων, Στρατηγών, Φιλοσόφων, Αγίων και άλλων ονομαστών ανθρώπων , όπου ευγήκασιν από το νησί της Κύπρου, έκδ. Γ. Βαλέτα, Αθήνα 1979,σελ.186-187 παρ.113-114) όσον και ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός (Ιστορία Χρονολογική της νήσου Κύπρου, Βενετία 1788, έκδ. Ν. Καταλάνος και Π. Μιχαηλίδου, Λευκωσία (2)1902,σελ. 523), οι οποίοι αντιγράφουν τον Λουζινιανό, συνέβαλαν και αυτοί με τα έργα τους, στη διάδοση της τιμής του Αγίου στα δίσεκτα χρόνια της τουρκοκρατίας.
Ο άγιος εορτάζετο και στην κοινότητα των Τριών Ελιών Μαραθάσας, της καθ' ημάς Ιεράς Μητροπόλεως όπου ανευρέθη φορητή εικόνα του Αγίου του 1679, έργο του ιερομονάχου Λεοντίου από τη Λεμεσό.
Η Εκκλησία τιμά τη Μνήμη του στις 17 Μαΐου.
 |
| Πηγή Φώτο |
***Λίγα λόγια για την Μονή Τιμίου Προδρόμου στον Μέσα Ποταμό/Πηγή ΕΔΩ
Η μονή είναι κτισμένη σε κατάφυτη περιοχή στις νότιες πλαγιές του όρους Τρόοδος. Η ίδρυσή της ανάγεται στον 12ο αιώνα, περίοδο ίδρυσης και άλλων μοναστηριών στο Τρόοδος. Η αρχαιότερη μαρτυρία προέρχεται από έγγραφο του 1468 του φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β΄ και έχει σχέση με ετήσια χορηγία προς αυτήν. Στη μονή αποσύρθηκε, μετά την παραίτηση από το θρόνο της επισκοπής Σολέας, ο επίσκοπος άγιος Θεοφάνης, όπου και εκοιμήθη το 1550. Το λείψανό του, όταν ανοίχθηκε ο τάφος του, βρέθηκε αδιάφθορο και ευοδιάζον. Η εικόνα του Τιμίου Προδρόμου, δώρο του ηγουμένου Σωφρονίου, είναι του έτους 1584.
Τη μονή επισκέφθηκε το 1735 ο μοναχός Βασίλειος Μπάρσκι και έγραψε σχετικά. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα ο επίσκοπος Κιτίου Μακάριος ο Α΄ στάθηκε νέος κτήτορας. Το 1912 ο Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης ενδιαφέρθηκε για τη λειτουργία της και ανοικοδόμησε μοναστηριακό ξενώνα.
Στα νεότερα χρόνια, με ενέργειες του μητροπολίτη Λεμεσού Αθανασίου και την οικονομική συνδρομή του ζεύγους Κωσταντίνου και Εδμέ Λεβέντη, το μοναστήρι αναστηλώθηκε και επανδρώθηκε με νέους μοναχούς από τη μονή Μαχαιρά.
Τη μονή επισκέφθηκε το 1735 ο μοναχός Βασίλειος Μπάρσκι και έγραψε σχετικά. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα ο επίσκοπος Κιτίου Μακάριος ο Α΄ στάθηκε νέος κτήτορας. Το 1912 ο Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης ενδιαφέρθηκε για τη λειτουργία της και ανοικοδόμησε μοναστηριακό ξενώνα.
Στα νεότερα χρόνια, με ενέργειες του μητροπολίτη Λεμεσού Αθανασίου και την οικονομική συνδρομή του ζεύγους Κωσταντίνου και Εδμέ Λεβέντη, το μοναστήρι αναστηλώθηκε και επανδρώθηκε με νέους μοναχούς από τη μονή Μαχαιρά.
Ενδιαφέρον.
ΑπάντησηΔιαγραφή