Αντρέι Ταρκόφσκι:''Ο ουρανός δεν είναι άδειος...''

Ό Αντρέι Ταρκόφσκι(1932-1986) —μικρός, νευ­ρικός, βίαιος, σχεδόν ασιατικός τύπος-—δεν είναι λιγότερο απαιτητικός από τις ταινίες του. "Οσο αδιαφορεί για την ικα­νοποίηση του κοινού, θεωρώντας πώς το έργο πού έχει να κάνει πρέπει να το κάνει, χωρίς να ενδιαφέρεται για μόδες και για επιτυχίες, άλλο τόσο δεν φροντίζει να προσελκύσει τον τύπο και άλλα κέντρα κοινής γνώμης. Απεχθάνεται την κινημα­τογραφική κριτική, πού τη βρίσκει στο σύνολο της μέτρια. Αποφεύγει τους δη­μοσιογράφους. Αγαπά να προκαλεί, να διακηρύττει, λόγου χάρη, παρωχημένες θέσεις του τύπου: Ό άνδρας είναι για να ενεργεί και να δημιουργεί. Ή γυναίκα για ν' αγαπά τον άνδρα.Αυτή ή αποσιώπηση όσον άφορα το σχολιασμό του έργου του, μαζί με τη δυ­σκολία προσέγγισης των ταινιών του, ιδί­ως των τελευταίων, μπορεί να εξηγήσει μια σοβαρή παρεξήγηση, πού είναι πια καιρός να διαλυθεί, για την προσωπική μεταφυσική του Ταρκόφσκυ. Ό κινημα­τογραφικός τύπος ιδιαίτερα, έχει παρου­σιάσει τον Ταρκόφσκυ όχι σαν ένα πιστό, άλλα σαν έναν άνθρωπο πού νοσταλγεί το Θεό. Βάζουν στο στόμα του Ταρκό­φσκυ —φράσεις εκατό φορές ξαναειπωμένες—: «Για μένα ό ουρανός είναι άδειος» (Postif Νο 109), «Δεν διαθέτω το όργανο με το όποιο νοιώθουμε τον Θεό» (Ecran Νο 66).
Ρωτήσαμε τον Ταρκόφσκυ πώς μπο­ρούσε να συμβιβάζει τον αγνωστικισμό αυτόν με την ολοφάνερη πνευματικότη­τα, πώς μπορούσε να λέει ταυτόχρονα: «Τό νόημα της ζωής είναι να υψωνόμαστε πνευματικά» και «Για μένα ό ουραγός εί­ναι άδειος»
...Αναπήδησε: «Ό ουρανός είναι άδει­ος... Ποτέ δεν τοπα αυτό! Που διαβάσατε κάτι τέτοιο; Ό Μπέργκμαν θα μπορούσε να το πει ή ό Κίρκεγκαρντ! Εγώ ποτέ!»
 — Για σας λοιπόν ό ουρανός δεν είναι άδειος; 
-    "Οχι, βέβαια!-    
-Το ερώτημα γίνεται πιο απλό. Τι εί­ναι για σας το πνευματικό; Ποια είναι ή πίστη σας;
— Πιστεύω πώς ό άνθρωπος δημιουρ­γήθηκε από Κάποιον πού είναι ανώτερος,πού είναι άπειρος και πώς όλη ή ζωή οφεί­λει να υπηρετεί αυτόν τον Κάποιον.
— Αυτό το ανώτερο Όν εΐναι ό Θεός της χριστιανικής παραδόσεως;
- Αναμφίβολα.

 — Θα λέγατε πώς είστε Όρθόδοξος;
-  Ναι

— Εΐναι ή πρώτη φορά πού δίνετε μια τόσο απλή απάντηση σ' αυτό το ερώτη­μα...

— Εΐναι ή πρώτη φορά πού μου θέτουν τέτοιο ερώτημα. Οι δημοσιογράφοι ερμη­νεύουν με τον τρόπο τους. Γράφουν ό,τιθέλουν. "Η δεν καταλαβαίνουν...

— Κι όμως, είναι πολύ πιο απλό να ξέ­ρουν πώς έπικαλείσθε την  Όρθοδοξία μάλλον, παρά μια «κούφια», διάχυτη πνευ­ματικότητα...

— Θα θελα να προσθέσω πώς βρίσκο­μαι ακόμη μακριά από αυτό προς το όποιο τείνω.Μιλάω για ένα ιδανικό, προσωπικά είμαι πολύ μακριά.

— Διαβάσαμε επίσης για σας πώς είστε κάποιος πού πέρασε μετά τον   "Αντρέι Ρουμπλιώφ «από μια πίστη στον Θεό σε μια πίστη στην τέχνη» (Etudes cinematographiques Νο 135-138).

— (Δυνατά γέλια). Καλό κι αυτό... (ε­ξοργισμένος) Ποια τέχνη; Πώς μπορεί να«πιστεύει» κανείς στην τέχνη; Ποτέ δεν πίστεψα στην τέχνη. Ή τέχνη είναι ή αν­τανάκλαση μέσα στον καθρέφτη αύτού πού είμαστε, μιας ανώτερης ικανότητας να δημιουργείς. Δεν κάνουμε τίποτε άλλο παρά να μιμούμεθα τον Δημιουργό. Ημα­στε πλασμένοι κατ' εικόνα Θεού, και ή πράξη της δημιουργίας είναι μια από τις κινήσεις οπού γινόμαστε όμοιοι του.
 -Με λίγα λόγια επικαλείστε μια θρη­σκευτική αντίληψη της τέχνης
— Πραγματικά. Ή τέχνη είναι μια προ­σευχή. Είναι ή προσευχή μου. Κι άν ή προσευχή μου ενδιαφέρει κάποιον, τότε ή τέ­χνη μου είναι χρήσιμη. Το χρέος του άν­θρωπου είναι να υπηρετεί. Ό κόσμος φτιάχτηκε πάνω σ' ένα μοναδικό τύπο σχέ­σεως, χάρις στον Θεό, τη διακονία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πώς οι άνθρωποι με το να μη διακονούν, αλλά να υποδουλώνουν τους άλλους, προσπαθούν ν' αναποδογυ­ρίσουν τη σχέση και να θεμελιώσουν έτσι την εξουσία τους. Γι αυτό ή ιστορία της ανθρωπότητας δέν είναι τίποτε άλλο πα­ρά αγώνες για την εξουσία.
- Αντί να πούμε διακονούν,θα μπο­ρούσαμε να πούμε ν' αγαπούν;
-  Ασφαλώς.
— Και με ποιο τρόπο ή τέχνη μπορεί νά ναι έτσι διακονία και αγάπη;
- "Α... Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι ένα μυστήριο. Εΐναι το μυστήριο της δημι­ουργίας. Θα μπορούσαμε να ζήσουμε εί­κοσι, τριάντα αιώνες, ποτέ δεν θα μαθαίναμε πώς δημιουργήθηκε ό κόσμος, όπως δεν θ' αποκρυπτογραφήσουμε ποτέ το μυστήριο της δημιουργίας. "Οταν γονατί­ζουμε μπροστά σε μια εικόνα και προσευ­χόμαστε στον Θεό βρίσκουμε τα αληθινά, τα σωστά λόγια. Με τόν ίδιο τρόπο, όταν απευθύνεις την τέχνη σου στον Θεό σαν μια προσευχή, βρίσκεις τα σωστό πρόσω­πα πού θα βάλεις στο έργο σου.
— Οί ταινίες σας είναι ή έκφραση αγά­πης για τον Δημιουργό;
— Θα'θελα πολύ να το πιστέψω... Δεν υπάρχει αμφιβολία, προσθέτουμε πάντα ένα  σωρό  πράγματα  στην δημιουργική ορμή, αλλά το ιδανικό για μένα θά'ταν ν'απελευθερωθώ από όλα αυτά τα περιττά.

Ό Μπαχ για παράδειγμα: Να ή καθαρή δημιουργία.


Από το Information Catholiques-Μετάφραση  Ελ.Μάινας-περιοδικό Σύναξη-proskynitis.blogspot