Σάββατο 27 Αυγούστου 2011

Η εξόριστη Παναγία η Δαμασκηνή στην Μάλτα

 Ψάχνοντας κανείς να βρει τα ίχνη και τη σημερινή παρουσία του Ελληνι­σμού στη Μάλτα, θα διαπιστώσει ότι αρκετοί νησιώτες, Δωδεκανήσιοι, Επτα­νήσιοι, άλλα και Κυκλαδίτες, ακόμη και Μακεδόνες και Ηπειρώτες έφτασαν κατά καιρούς στο νησί, όπου ή δράση των Ελλή­νων ήταν έντονη και στον 18ο και στον 19ο αιώνα. 
 Το μαρτυρούν οί πολυπληθείς εκδό­σεις ελληνικών βιβλίων τυπωμένων «εν Βαλέττα» ή «εν Με­λίτη». Μερικά από αυ­τά κατοπτρίζουν τα προβλήματα που αντι­μετωπίζουν, ίδίως τα θρησκευτικά, δηλ. τις πιέσεις της Ρωμαιοκα­θολικής Εκκλησίας για αφομοίωση.Ή ϋπαρξη σήμερα δύο ελληνικών ναών, του ορθόδοξου και του ούνίτικου,λέγει πολλά. Ό πρώτος δυστυχώς είναι κλειστός και λει­τουργεί τις μεγάλες μόνο γιορτές, όταν στέλνει ιερέα ή Αρχιε­πισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας, στην πνευματική δικαιοδοσία της οποίας υπάγεται ή Μάλτα. Το ελληνικό οτοιχείο που παραμένει είναι πια ελάχιστο.Αντίθετα, ό οΰνίτικος ναός πού αυτοχα­ρακτηρίζεται Έλληνο-Καθολικός ναός Πα­ναγία ή Δαμασκηνή λειτουργείται τακτικά.
   Την ονομασία του οφείλει στη βυζαντινή εικόνα της Παναγίας της Δαμασκηνής, μια πολύ όμορφη στρογγυλοπρόσωπη Παναγιά, ή οποία μεταφέρθηκε στη Μάλτα από τους Ροδίτες πού κατέφυγαν σ' αυτήν το 1523 μαζί με τους Ιππότες, όταν ή Ρόδος κυρι­εύθηκε από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλο­πρεπή.
ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΔΑΜΑΣΚΗΝΗ
 Ό ιερέας του ναού κ.Vito Borgid μου έδωσε τις πληροφορίες ότι αρχικά ή εικόνα τοποθετήθηκε στον ναό της Αγίας Αίκατερίνας στο Borgo del Castello, όπου έμεινε έως το 1852· εν συνεχεία μεταφέρθηκε στη νέα πόλη της Βαλέττας, στον καινούργιο ελληνικό ναό πού αφιερώθηκε στην Πανα­γία τη Δαμασκηνή.
  Γιατί ονομάστηκε έτσι; Πολύ πιθανώς γιατί την ιστόρησε κάποιος αγιο­γράφος Δαμασκηνός. Ό κ.Borgid αναφέρει την εκδοχή ότι μπορεί να μεταφέρθηκε στη Ρόδο από τη Δαμασκό. Όμως ή προέλευση της είναι μάλλον από την Κωνσταντινούπολη και έχει φιλοτεχνηθεί στη βυζαντινή πρωτεύουσα, αν κρίνει κανείς από την τεχνοτροπία της.
 Ή εικόνα καθαρί­στηκε και συντηρήθη­κε μεταξύ 1963 και 1966 στο Κεντρικό Ιν­στιτούτο Καλλιτεχνικής Συντήρησης στη Ρώμη.Το 1965 εκδό­θηκε σέ γραμματόσημο από το κράτος της Μάλτας. Το 1972 άναπαράχθηκε ως χρι­στουγεννιάτικη κάρτα από το Ανώτερο Στρατιωτικό Τάγμα της Μάλτας, ενώ το 1970 εκτέθηκε στην 13η Ευρωπαϊκή "Εκθεση που έγινε στο νησί σε περίοπτη θέση. 
 Ανήκει στον τύπο της Έλεούοας κι έχει σχήμα 147,5 εκ. χ 102,5 εκ. Σύμφωνα με τον κ.Borgid στη Μάλτα την πήγαν οι Ιππότες, το φυσικότερο όμως είναι αυτό το βυζαντινό αριστούργημα να το μεταφέρουν οι Δωδεκανήσιοι "Ορθόδοξοι,που αποτελούσε αντικεί­μενο της λατρείας τους. "Οταν όμως ό ναός των Ελλήνων έγινε ούνίτικος, εκείνοι ίδρυσαν δεύτερο. Ή Παναγία όμως παρέμεινε στον πρώτο,όπου μπορεί κανείς να τη δει σήμερα,θλιμμένη μακριά από την πατρίδα της και τους συμπατριώτες της.Πώς αλλάζουν οι καιροί.
  Ή Μάλτα ήταν ακμαίο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου και τραβούσε πολλούς "Ελληνες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ηπειρώτες άνοιξαν καποτάδικα και άλλα εμπορικά, για να δια­θέσουν τις κάπες, τα υφάσματα κ.ά.προϊό­ντα τους. "Αλλοι Ρωμιοί, κυρίως Υδραίοι, έφερναν από τη Μάλτα τα περίφημα πορ­τοκάλια της.Μετά την Επανάσταση στα 1835, ένας από τους "Ελληνες της Μάλτας, συγκλονι­σμένος από την Εθνεγερσία τύπωσε στο νησί το ιστορικό μυθιστόρημα «Το παλληκάριον». Τα χρόνια πέρασαν. "Εφυγαν ανε­πιστρεπτί κι ή Παναγιά ή Δαμασκηνή έμει­νε στην ξενητειά, εξόριστη και λυπημένη.
του Ι.Μ.Χατζηφώτη

2 σχόλια: