Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΗΝ ΜΟΣΧΑ

Βγαίνοντας από τη στάση μετρό «Βιβλιοθήκη Λένιν», βρίσκεσαι ήδη στην καρδιά της Μόσχας. Στό μουντό χειμωνιάτικο πρωϊνό, εκείνο πού αμέσως αποσπά την προσοχή δεσπό­ζοντας ψηλά, λίγο πιο μακριά καί πίσω από το γκρίζο καί απρόσωπο κτήριο της «Βιβλιοθήκης Λένιν», είναι ό μεγάλος χρυσαφένιος τρούλλος του ναού του Χρίστου Σωτήρα. Εκατό μέτρα πάνω από τή γη, ξεχωρίζει επιβλητικά μέσα στον βαρύ καί άχρωμο ουρανό της ρω­σικής πρωτεύουσας. Σάν να θυμίζει ότι υπάρχει χρώμα καί υπάρχει χαρά, ακόμα καί στη σκοτεινιά. Σέ αντίθεση από τα περισσότερα μνημεία της Μόσχας, όπως για παράδειγμα οί εκκλησίες του Κρεμλί­νου, ό ναός του Χρίστου Σωτήρα εΐναι πολύ νέος, καθώς ή ανέγερση του τελείω­σε μόλις το 1997. Ή Ιστορία του όμως εΐναι πολύ μεγαλύτερη καί ξεκινάει στις αρχές του 19ου αιώνα.όταν στη θέση του σημερινού ναού βρισκόταν ένας άλλος, ό όποιος έφερε το ίδιο όνομα.

Το 1812 ό Ναπολέων Βοναπάρτης εισέβαλε οτή Ρωσία καί τότε ό αυτοκρά­τορας Αλέξανδρος ό Πρώτος αποφάσισε ότι αν οί Ρώσοι νικήσουν καί ελευθερω­θούν, θα χτίσει στη Μόσχα ένα μεγαλο­πρεπή ναό στη μνήμη των πεσόντων στον «Πατριωτικό πόλεμο». Αργότερα, ό αδελφός του αυτοκράτορας Νικόλαος ό Πρώτος καθόρισε το σημείο ανέγερσης του ναού στο κέντρο της Μόσχας, λίγο πιο μακριά από το Κρεμλίνο. Το σχέδιο της οικοδόμησης ανέλαβε ό αρχιτέκτονας Κονσταντίν Τόν. Ό ναός χτιζόταν μερι­κές δεκαετίες, από το 1837 έως το 1883. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθη­καν 40 εκατομμύρια τούβλα, ενώ ή εμφά­νιση του συνδύαζε την παραδοσιακή ρω­σική εκκλησιαστική κατασκευή καί το νε­οκλασικό δυτικό στιλ.

Κατά γενική ομολογία ό ναός του Χρίστου Σωτήρα ήταν εξαιρετικά όμορ­φος, ένα αληθινό έργο τέχνης. Τον στόλισαν οί καλύτεροι ζωγράφοι καί γλύπτες της Ρωσίας. Λευκός, πανηγυρικός, με χρυσό τρούλλο, στεκόταν δίπλα οτίς όχθες του ποταμού Μόσχοβα. Τα σκαλο­πάτια του οδηγούσαν στο νερό. Όρισμένοι υποστηρίζουν ότι ήταν πιο λαμπρός καί μεγαλοπρεπής από τον καθεδρικό ναό του αγίου Ίσαακίου στην Αγία Πε­τρούπολη.

Ό ναός του Χρίστου Σωτήρα ήταν πολύ μεγάλος, μπορούσε να χωρέσει δέ­κα χιλιάδες πιστούς, ενώ ήταν καί το υψηλότερο κτίσμα της Μόσχας, πιο ψηλό καί από το καμπαναριό του Ιβάν του Μεγάλου στο Κρεμλίνο.

Το σημείο στο όποιο χτίστηκε δεν ήταν καί το ιδανικότερο. Ό απλός λαός ονόμαζε αυτό το μέρος «διαβολικό», επειδή υπήρχαν πολλά υπόγεια ρεύματα, το έδαφος ήταν σαθρό, καί μόνο έμπει­ροι μάστορες καί οικοδόμοι θα μπο­ρούσαν να χτίσουν έκεί έναν τέτοιο ναό.

Ήδη από το 1924 άρχισε ή αντίστρο­φη μέτρηση για το ναό του Χρίστου Σω­τήρα. Ή σοβιετική κυβέρνηση εξέταζε από τότε το ενδεχόμενο ανέγερσης ενός μνημείου του Λένιν στο σημείο πού βρι­σκόταν ή εκκλησία. Το 1931 ό Στάλιν έδωσε εντολή να χτιστεί εκεί το Παλάτι των Σοβιέτ. Επρόκειτο να είναι ένα κολοσσιαίο οικοδόμημα στην κορυφή του οποίου θα υπήρχε άγαλμα του Λένιν ύψους 92 μέτρων. Τις συννεφιασμένες ήμερες το άγαλμα θα καλυπτόταν σχεδόν εντελώς. Οι πιστοί Μοσχοβίτες άρχισαν να προαισθάνονται τη συμφορά καί πολ­λοί από αυτούς φρουρούσαν τις νύχτες τον ναό. Την ίδια ώρα τους καθησύχαζαν ότι δε θά τον καταστρέψουν. Ωστόσο, στις 5 Δεκεμβρίου του 1931 άρχισαν να ανατινάζουν το ναό, καί τότε οι πιστοί δε μπορούσαν να κάνουν πλέον τίποτε.


Ό ναός, λες καί δεν πίστευε ότι τον κατεδαφίζουν, στεκόταν ακόμη έκεί καί μόνο έπειτα από την τρίτη έκρηξη κατέρ­ρευσε. Αυτό πού χρειάστηκε 45 χρόνια για να χτιστεί, καταστράφηκε μέσα σε μία μόνο μέρα. Μέρος από τα μάρμαρα του ναού χρησιμοποιήθηκε για τη διακόσμη­ση σε μερικές στάσεις του μοσχοβίτικου μετρό.

Στό μέρος οπού βρισκόταν, τίποτα τε­λικά δέ στάθηκε δυνατό να χτιστεί. «Ό Θεός τιμώρησε» έλεγαν οι πιστοί...

Το 1960 ό Νικήτα Χρουτσώφ ανέθεσε να κατασκευάσουν μία από τις μεγαλύτε­ρες πισίνες στον κόσμο. Επί 30 χρόνια, καλοκαίρι καί χειμώνα, οι Μοσχοβίτες έκαναν τα μπάνια τους σ' αυτό το κολυμ­βητήριο, καί τίποτα δέ θύμιζε ότι έκεί έστεκε κάποτε μία μεγαλόπρεπη εκκλη­σία.

Η ανοικοδόμηση του νέου ναού του Χριστού Σωτήρα ξεκίνησε το 1995, έπειτα από θυελλώδεις συζητήσεις. Εάν για την κατασκευή του ναού τον 19ο αι. χρει­άστηκαν σχεδόν 50 χρόνια, αυτή τη φορά οί εργασίες διήρκησαν μόνο τέσσερα. Δη­μιουργήθηκε ό «Όμιλος Ανοικοδόμησης του Ναο του Χριστού Σωτήρα», ό όποιος χρηματοδοτούσε το έργο. Οί στά­σεις του μετρό γέμισαν από ιερείς καί ηλικιωμένες γυναίκες πού συνέλεγαν χρήματα γι αυτό το σκοπό.

Οί εργασίες συνεχίζονταν ολόκληρο το εικοσιτετράωρο, οί εργάτες δούλευαν ό καθένας 12 ώρες την ήμερα, χωρίς αργίες. Παρά τον προσφερόμενο υψηλό μισθό, λόγω του σκληρού ωραρίου δέ μπορούσε να συγκεντρωθεί το απαραίτη­το προσωπικό. Για το λόγο αυτό, στην οικοδόμηση συμμετείχαν πολλοί εργάτες από την Ουκρανία καί τη Μολδαβία, οπού ή εύρεση εργασίας είναι πιο δύσκο­λη από ό,τι στη Ρωσία.

Το 1997, τη χρονιά του εορτασμού των 850 ετών από την ίδρυση της Μόσχας από τον πρίγκιπα του Σούζνταλ Γιούρι Ντολγκορούκι, ή ανέγερση του καινούρι­ου ναού του Χριστού Σωτήρα είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. Στή διάρκεια των επομέ­νων δύο χρόνων συνεχιζόταν κάποιες συ­μπληρωματικές εργασίες.

Ό όγκος, η μεγαλοπρέπεια, οί τοιχο­γραφίες καί τα ακριβά υλικά στο έσωτερικό προκαλούν μεγάλη εντύπωση καί θαυμασμό. Στόν πρώτο διάδρομο στο εσωτερικού του ναού, σε μεγάλες εντοιχι­σμένες μαρμάρινες πλάκες, έχουν χαρα­χθεί τα ονόματα χιλιάδων αξιωματικών καί στρατιωτικών πού έπεσαν στο πεδίο της μάχης στον πόλεμο κατά του Ναπολέ­οντα. Κάτω από τον κυρίως ναό υπάρ­χουν διάφοροι χώροι, ενώ στη μεγάλη πλατεία πού τον περιβάλλει, έχει χτιστεί καί ένα παρεκκλήσι. Μεγάλα μπρούτζινα αγάλματα αγίων καί αγγέλων κοσμούν ορισμένα εξωτερικά μέρη της εκκλησίας. Στήν είσοδο του ναού ό έλεγχος των επισκεπτών είναι αυστηρός. Υπάρχει ειδικό μηχάνημα για την ανίχνευση με­ταλλικών ή άλλων υπόπτων αντικειμέ­νων, ενώ το προσωπικό ασφαλείας ελέγ­χει όλες τις τσάντες, κάθε μεγέθους, των προσερχόμενων πιστών ή τουριστών. Αυτή είναι βέβαια μία συνηθισμένη πρα­κτική στη σημερινή Ρωσία, δπου πάντα ελλοχεύει ό κίνδυνος τρομοκρατικών ενεργειών. Αυτό όμως δεν θα μπορούσε να μετριάσει την ικανοποίηση των ορθό­δοξων Ρώσων, οί οποίοι απέκτησαν ξανά αυτό πού με πόνο ψυχής τόσες δεκαετίες είχαν στερηθεί