Ό πατερικος λόγος, αν καί φαίνεται να μίλησε τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού, σήμερα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει απαντήσεις στα αγωνιώδη υπαρξιακά ερωτήματα των κοινωνιών. Δηλαδή ποσό επίκαιρος είναι ό πατερικός λόγος;
Προτού προσχωρήσω στην Ορθόδοξη Εκκλησία, δηλαδή εδώ καί περισσότερα από πενήντα χρόνια, ένας από τους ορθοδόξους θεολόγους ό όποιος με ένέπνευσε ιδιαίτερα, ήταν ό πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ. Με εντυπωσίασε ιδιαίτερα το πρόγραμμα του "νεοπατερική σύνθεση" καί διαβάζοντας τον επηρεάστηκα από την επιθυμία να ωθήσω τη ζωή μου στη σπουδή καί διδασκαλία των Πατε'ρων, το οποίο καί έκανα.
Πρόκειται όμως για ένα νόμιμο καί αναγκαίο ερώτημα. Οί Πατέρες έζησαν χίλια πεντακόσια έως δυο χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν, ζούσαν σε ένα πολύ διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον. Τί έχουν να μας πουν σήμερα;
Κατ' αρχάς, ό πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ επέμενε ότι οφείλουμε να μελετούμε τους Πατέρες όχι αρχαιολογικά, απλά ως φωνές του απώτερου παρελθόντος. Όφείλουμε να προσεγγίζουμε τους Πατέρες ως συγχρόνους μας. Δεν είναι αρκετό απλώς να επαναλαμβάνουμε το τί είπαν οι Πατέρες. Όφείλουμε να αναρωτιόμαστε τί θα είχαν να πουν για τα σύγχρονα προβλήματα, εάν ζούσαν στην εποχή μας.
Κατά συνέπεια, πρόκειται περί ενός λεπτού ερμηνευτικού εγχειρήματος, το να είναι κανείς πιστός στο πνεύμα των Πατέρων, άλλ' ωστόσο να το ερμηνεύει ως ζών πνεύμα· να έπικαιροποιεί τον πατερικό λόγο. Με συνέχει ακόμη μια φράση πού χρησιμοποιούσε ό πατήρ Γεώργιος Φλωρόφακυ. Μιλούσε περί της αποκτήσεως του «νου» των Πατέρων. Καί πιστεύω πώς στα ελληνικά ή καλύτερη λέξη για να αποδώσει τη λέξη "νους"είναι η λέξη "φρόνημα"· ο τρόπος σκέψης.
Δεν είναι αρκετό να επαναλαμβάνουμε απλά τα λόγια των Πατερών. Οφείλουμε να εισχωρήσουμε στο εσώτερο πνεύμα τους. Καί μια βασική σκέψη για το πατερικό φρόνημα είναι ή έξης. Για τους Πατέρες δεν υφίσταται διάκριση μεταξύ θεολογίας καί προσευχής, μεταξύ δόγματος καί πνευματικότητος. Στή σύγχρονη ακαδημαική θεολογία κάνουμε τέτοιες διακρίσεις.Έχουμε τη συστηματική θεολογία άφ' ενός, καθώς επίσης ομιλητική, ποιμαντική καί ηθική θεολογία κ.ο.κ. Αυτοί δεν είναι πατερικοί όροι.
Εάν πρόκειται να κατανοήσουμε τους Πατέρες, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ή προσέγγισή τους ήταν ενωτική, ολιστική. Καί ακριβέστατα, ή θεολογία καί ή προσευχή είναι κατ' ούσίαν ενωμένες όπως συνήθιζαν να λέγουν οί Πατέρες της ερήμου, "θεολόγος είναι εκείνος που προσεύχεται καί εάν προσεύχεσαι εν άληθεία, είσαι θεολόγος".
Συνεπώς, εάν μελετούμε τους Πατέρες, μας λέει ό πατήρ Φλωρόφσκυ, καί πιστεύω ότι έχει δίκαιο, τότε οφείλουμε να τους ρωτάμε ως συγχρόνους μας καί να κατανοούμε πώς δεν υφίσταται αληθινή θεολογία ή οποία δεν συνδέεται με την προσευχή.
Πρόκειται όμως για ένα νόμιμο καί αναγκαίο ερώτημα. Οί Πατέρες έζησαν χίλια πεντακόσια έως δυο χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν, ζούσαν σε ένα πολύ διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον. Τί έχουν να μας πουν σήμερα;
Κατ' αρχάς, ό πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ επέμενε ότι οφείλουμε να μελετούμε τους Πατέρες όχι αρχαιολογικά, απλά ως φωνές του απώτερου παρελθόντος. Όφείλουμε να προσεγγίζουμε τους Πατέρες ως συγχρόνους μας. Δεν είναι αρκετό απλώς να επαναλαμβάνουμε το τί είπαν οι Πατέρες. Όφείλουμε να αναρωτιόμαστε τί θα είχαν να πουν για τα σύγχρονα προβλήματα, εάν ζούσαν στην εποχή μας.
Κατά συνέπεια, πρόκειται περί ενός λεπτού ερμηνευτικού εγχειρήματος, το να είναι κανείς πιστός στο πνεύμα των Πατέρων, άλλ' ωστόσο να το ερμηνεύει ως ζών πνεύμα· να έπικαιροποιεί τον πατερικό λόγο. Με συνέχει ακόμη μια φράση πού χρησιμοποιούσε ό πατήρ Γεώργιος Φλωρόφακυ. Μιλούσε περί της αποκτήσεως του «νου» των Πατέρων. Καί πιστεύω πώς στα ελληνικά ή καλύτερη λέξη για να αποδώσει τη λέξη "νους"είναι η λέξη "φρόνημα"· ο τρόπος σκέψης.
Δεν είναι αρκετό να επαναλαμβάνουμε απλά τα λόγια των Πατερών. Οφείλουμε να εισχωρήσουμε στο εσώτερο πνεύμα τους. Καί μια βασική σκέψη για το πατερικό φρόνημα είναι ή έξης. Για τους Πατέρες δεν υφίσταται διάκριση μεταξύ θεολογίας καί προσευχής, μεταξύ δόγματος καί πνευματικότητος. Στή σύγχρονη ακαδημαική θεολογία κάνουμε τέτοιες διακρίσεις.Έχουμε τη συστηματική θεολογία άφ' ενός, καθώς επίσης ομιλητική, ποιμαντική καί ηθική θεολογία κ.ο.κ. Αυτοί δεν είναι πατερικοί όροι.
Εάν πρόκειται να κατανοήσουμε τους Πατέρες, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ή προσέγγισή τους ήταν ενωτική, ολιστική. Καί ακριβέστατα, ή θεολογία καί ή προσευχή είναι κατ' ούσίαν ενωμένες όπως συνήθιζαν να λέγουν οί Πατέρες της ερήμου, "θεολόγος είναι εκείνος που προσεύχεται καί εάν προσεύχεσαι εν άληθεία, είσαι θεολόγος".
Συνεπώς, εάν μελετούμε τους Πατέρες, μας λέει ό πατήρ Φλωρόφσκυ, καί πιστεύω ότι έχει δίκαιο, τότε οφείλουμε να τους ρωτάμε ως συγχρόνους μας καί να κατανοούμε πώς δεν υφίσταται αληθινή θεολογία ή οποία δεν συνδέεται με την προσευχή.
Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι εάν εφαρμόσουμε αυτά τα κριτήρια στη σπουδή των Πατέρων, θα δυνηθούμε να έχουμε μια ζώσα πατερική θεολογία, ή οποία θα προσφέρει λόγους με νόημα στο σύγχρονο κόσμο μας. Αλλ' οφείλει να μην είναι απλά αρχαιολογική καί ακαδημαϊκή. Όφείλει να είναι ζώσα. Επίσης, οφείλουμε να λάβουμε ύπόψιν μας ότι οι Πατέρες αρύονταν από τη φιλοσοφική καί επιστημονική σκέψη της εποχής τους, ώστε, εάν θέλουμε να είμαστε -ως ορθόδοξοι- πατερικοί θεολόγοι, οφείλουμε επίσης να είμαστε ανοικτοί στίς αντιλήψεις της σύγχρονης επιστήμης καθώς επίσης καί στα κινήματα της σύγχρονης δυτικής φιλοσοφίας. Αυτός ήταν ό τρόπος με τον όποίο θεολογούσαν οι Πατέρες στην εποχή τους καί κατά συνέπεια, προσωπικά, ή ιδέα μιας νέας πατερικής σύνθεσης προϋποθέτει ένα άνοιγμα στη σύγχρονη σκέψη.
Παρόλα αυτά είναι δυνατόν να βρούμε στους Πατέρες κατευθυντήριες γραμμές, οί όποιες θα μας βοηθήσουν να συνδιαλεχθοϋμε με το σύγχρονο κόσμο. Από συνέντευξη του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτου Διοκλείας κ.κ.Καλλίστου Γουέαρ στον π.Γ.Κανάκη
Επίκαιρο και Άκρως Ενδιαφέρον.
ΑπάντησηΔιαγραφή