Αγίου Γρηγορίου Νύσσης:Ερμηνεία στο ''Μακάριοι οι ελεήμονες ότι αυτοί ελεηθήσονται''

Νομίζω ότι θεοποιεί κατά κάποιο τρόπο, όσους άκούν, καί κατανοούν το λόγο με τη διδασκαλία του μακαρισμού, πού ως συνέχεια έχουμε μπροστά μας. Γιατί λέγει: «Μακάριοι είναι όσοι έλεούν, γιατί αυτοί θα ελεηθούν». Γνωρίζω ότι σε πολλά σημεία της αγίας Γραφής οί άγιοι προσφωνούν το Θεό με το Ονομα του ελεήμονος. "Ετσι ονομάζει το Θεό ό Δαβίδ στους ψαλμούς κι ό Ίωνάς στην προφητεία του κι ό μεγάλος Μωυσης σε πολλά σημεία της νομοθεσίας του.Αν, λοιπόν, ταιριάζει στο Θεό ή προσωνυμία του ελεήμονος, τί άλλο από θεό σε προσκα­λεί ό λόγος να γίνεις καί να πάρεις σχεδόν σαν μορφή το γνώρισμα του Θεοϋ; Γιατί αν ό Θεός αποκαλείται ελεήμων από την αγία Γραφή καί το αληθινά μακάριο είναι ή θεότητα, γίνεται φανερό το νόημα από τη συνέχεια.Αν γίνει δηλ. ελεήμων ακόμη κι ένας άνθρωπος, γίνεται άξιος της θείας μακαριότητας, άφού κατάκτησε αυτό το γνώρισμα, με το όποιο προσδιορίζεται ό Θεός. «Ό Κύριος είναι ελεήμων καί δίκαιος καί ό Θεός μας έλεεί» (Ψαλ. 114, 5). Πώς είναι δυνατό, λοιπόν, ό άνθρωπος να μην ονομασθεί, καί να μη γίνει μακάριος, όπως ονομάζεται ό Θεός, δια των έργων; 'Αλλά κι ό θείος Απόστολος μας συμβου­λεύει με τα δικά του λόγια να ζηλεύουμε τα μεγαλύτερα χαρί­σματα (Α' Κορ. 12, 31).

 Ό σκοπός όμως για μας δεν είναι να μεταπεισθούμε για να επιθυμούμε τα καλά. Γιατί αυτό είναι έμφυτο στην ανθρώπινη φύση, να ρέπει δηλ, προς το καλό. Άλλα ό σκοπός είναι πώς να μην κάνουμε λάθος στην κρίση μας για το καλό. Γιατί σ' αυτό κυρίως το θέμα σφάλλει ό άνθρωπος, στο να μην μπορεί να κατανοήσει σωστά ποιο είναι το φύσει καλό καί ποιο παρουσιάζεται ως καλό με τρόπο απατηλό. Γιατί αν ή κακία πρόβαλλε απροκάλυπτη στη ζωή καί δεν είχε το επίχρισμα του κάλου με κάτι το φανταχτερό, δε θα παραδινόταν σ' αυτήν ό άνθρωπος θεληματικά. Μας χρειάζεται, λοιπόν, ή σύνεση, για να κατανοήσουμε το ρητό πού έχουμε μπροστά μας. Κι άφού μάθουμε το αληθινό κάλλος πού βρίσκε­ται μέσα στο νόημα του ρητού,μακάρι να διαμορφώσουμε το χαρακτήρα μας σύμφωνα με αυτό. Γιατί ναί μεν βρίσκεται μέσα σ' όλους τους ανθρώπους κατά τρόπο φυσικό ή Εννοια περί του Θεοϋ, στην άγνοια όμως του Θεού πού αληθινά υπάρχει, όφείλεται το σφάλμα ως προς αυτό πού επιζητούμε. Για μερικούς π.χ. είναι σεβαστή ή αληθινή θεότητα, πού φαίνεται στον Πατέρα καί στον Υίό καί στο άγιο Πνεΰμα. Άλλοι όμως παρασύρθηκαν σε αβάσιμες υποθέσεις, υποθέτοντας ότι ή θεότητα βρίσκεται στα κτίσματα. Γι'αυτό κι ή παραμικρή εκτροπή από την αλήθεια ανοίγει το δρόμο προς την ασέβεια. Το ίδιο μπορεί να συμβεί καί με το μακαρισμό πού μελετάμε. "Αν δεν συλλάβουμε το αληθινό νόημα του, δε θα είναι μικρή ή ζημιά πού θα πάθουμε,αν αστοχήσουμε στην αλήθεια.

"Ελεος: «εκούσιος λύπη επί άλλοτρίοις κακοίς»

 Τί είναι, λοιπόν, το έλεος καί γύρω από τί εκδηλώνεται; Καί πώς γίνεται μακάριος, όποιος παίρνει πίσω αυτό πού δίνει; Γιατί λέγει; «Μακάριοι οί ελεήμονες, γιατί αυτοί θα ελεηθούν». Ή προφανής Εννοια του ρητοϋ προσκαλεί τον άνθρωπο προς τη φιλαλληλία καί τη συμπάθεια, επειδή υπάρχει κι ή ανισότητα κι οί ανωμαλίες στίς συνθήκες της ζωής, άφού δε ζουν όλοι όμοια, ούτε ως προς το αξίωμα, οΰτε ως προς τη σωματική διάπλαση, ούτε ως προς τα άλλα περιουσιακά στοιχεία. Γιατί £χει χωριστεί ό ανθρώπινος βίος σε πολλά από τα αντίθετα.Όταν π.χ. διαχωρίζεται στην υποτέλεια καί στην κυριότητα, στον πλούτο καί στη φτώχεια, στην επισημότητα καί στην άσημότητα, στη σωματική καχεξία καί στην ευρωστία καί σ'όλα τα παρόμοια. Για να εξισωθεί, λοιπόν, αυτό πού πλεονεκτεί με κείνο που υστερεί, καί για να αναπληρωθεί αυτό πού λείπει από κείνο που περισσεύει, νομοθετεί για τους ανθρώπους το έλεος προς τους πτωχότερους. Γιατί διαφορετικά δεν είναι δυνατόν να τρέξεις, για ν' ανακουφίσεις τη δοκιμασία του άλλου, παρά μόνο αν μαλακώσει την καρδιά σου το έλεος για μια παρόμοια κίνηση. Το έλεος εννοείται από την αντίθεση προς τη σκληρότητα.Όπως ό σκληρός κι ό άγριος είναι απρόσιτος σ' όσους τον πλησιάζουν, £τσι ό συμπαθής κι ό ελεήμων ανακατεύεται κάπως με τη διάθεση προς τον ενδεή καί γίνεται για κείνον πού υποφέρει αυτό, πού αναζητεί ό άθυμος νους. Κι αν ήθελε κανείς να ερμηνεύσει τον όρο, θα έλεγε: Έλεος είναι θεληματική λύπη πού γεννιέται για τίς δοκιμασίες των άλλων.

Αγ.Γρηγορίου Νύσσης''Λόγοι εις τους μακαρισμούς''

Εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια αρχιμ.Παγκρατίου Μπρούσαλη εκδ.Αποστολικής Διακονίας