Εκκλησιαστική περιουσία και μισθοδοσία του κλήρου

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ"

του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ στις 22-23 Ιανουαρίου 2013

Πρωτοπρ. Βασίλειος Καλλιακμάνης, καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ.

Εισαγωγικά 

Θα ήθελα πριν αρχίσω την εισήγησή μου, να αναφέρω το εξής: Κάθε χρόνο την πρωτοχρονιά μεταδίδεται από τη Βιέννη η μεγάλη συναυ­λία κλασσικής μουσικής, που αποτελεί παγκόσμιο πολιτιστικό γεγονός και αναμεταδίδεται απευθείας σε πλείστες χώρες του πλανήτη, αλλά και στη Ελλάδα από την κρατική τηλεόραση. Στη διάρκεια της συναυλίας αυτής οι οργανωτές προβάλ­λουν τη χώρα τους, τα αξιοθέατα και την παράδοσή τους. Φέτος επέλεξαν να παρουσιάσουν όλα αυτά μέσα από έναν παραδοσιακό  θρησκευτικό γάμο  ενός νέου ζεύγους. ΄Εξω από ένα εκκλησάκι οι παρευρισκόμενοι ραίνουν με ροδοπέταλα τους νεόνυμφους. Στο βάθος του πλάνου κυ­ριαρ­χεί ένας ιερέας, που τέλεσε προφανώς το γάμο. Οι νεόνυμφοι μπαίνουν σε ένα αυτοκίνητο και ξεκινούν το ταξίδι της ζωής.

Όμως, στην πρώτη στροφή του δρόμου η μηχανή του αυτο­κινή­του παρου­σιάζει πρόβλημα και βγάζει καπνούς. Το βλέπουν οι συγγενείς και οι φίλοι και με πρώτο τον ιερέα τρέχουν προς το μέρος τους. Όταν φθά­νουν εκεί, ένα κοριτσάκι δίνει στον ιερέα ένα γαλλικό κλειδί. Εκείνος επιδιορθώνει τη μηχανή και με τα χέρια του μουντζουρωμένα σκου­πίζει τον ιδρώτα του, Όπως είναι φυσικό, μουντζουρώνει και το μέτωπό του… Με χαμόγελο το νέο ζευγάρι ευχαριστεί και συνεχίζει το ταξίδι της ζωής. Αυτά βέβαια γίνονται σε μια χώρα που έχει παιδεία, πολιτισμό και τιμά την παράδοσή της. Και μάλιστα δεν ντρέπεται να την προβάλλει στα πέρατα του κόσμου! Αναρωτιέμαι, στην Ελλάδα ποιο έγκλημα έκαναν οι κληρικοί και είναι συνεχώς υπόλογοι;   Μετά από αυτά έρχομαι στην εισή­γη­σή μου.

Τα θέματα που κλήθηκα να αναπτύξω είναι ευρύτατα και έχουν διά­φορες πλευρές. Ειδικότερα, το ζήτημα της εκκλησια­στι­κής περιουσίας δεν  απα­σχό­λησε την ακαδημαϊκή θεολογική σκέψη γενικότερα (εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων,) ούτε ήταν και εντός των δικών μου ερευνητικών ενδιαφε­ρό­ντων. Κι αυτό, διότι ήθελα να βλέπω την Εκ­κλη­σία πέρα και πάνω από τα όρια μιας μη κυβερ­νη­τικής οργάνωσης ή μιας μικρής ή με­γάλης επι­χεί­ρη­σης. Εξάλλου, οι κλη­ρικοί σύμφωνα με τους ιερούς κανό­νες δεν επι­τρέ­πε­ται να ασχο­λού­νται με το εμπόριο. Πράγματι, εάν η Εκ­κλησία χάσει τον εσχα­το­λογικό της προ­σανα­το­λισμό, κινδυνεύει να με­τα­σχηματισθεί σε εγκόσμιο κοινωνικό οργανισμό. Από χώρος φα­νε­ρώ­σεως χά­ρι­τος και αγιασμού των ανθρώπων, κιν­δυ­­νεύει να μεταβληθεί μόνο σε χώρο εξυπη­ρέ­τησης θρη­­­σκευτικών, αλλά και πά­σης φύσεως ανθρώπινων ανα­γκών. Από ει­κό­να και σημάδι του παρα­δεί­σου και χώρος δράσεως του Παρακλήτου, το ο­ποίο συγκρο­τεί το θεσμό της Εκκλησίας,  να μετατραπεί σε δημόσια υ­πη­ρε­σία.

Αυτή όμως η θεώρηση ενδέχεται να είναι μονομερής, αφού μπορεί να υποκρύπτει και μανιχαϊστικά στοιχεία. Διότι, η Εκκλησία και ως αν­θρώ­πινος οργα­­νισμός που δραστη­ριο­ποι­είται εντός του κόσμου, προσλαμ­βά­νει, εκκλη­σιοποι­εί και μεταμορφώνει τη ζωή των ανθρώπων και τα πράγ­ματα του κόσμου. ΄Ετσι, πρέπει να οικοδομήσει, να συντηρήσει και να ανα­και­νίσει  ιερούς ναούς, όπου συνάγεται ο λαός του Θεού για τη θεία Ευχαρι­στία. Και οι ναοί αυτοί αποτε­λούν κατεξοχήν πνευ­μα­τι­κά και πο­λι­­τι­στικά κέντρα που όμως ταυτόχρονα έχουν εσχα­τολο­γική προο­πτι­κή. Χρειά­ζε­ται επί­σης να απα­σχο­­λήσει προ­σω­πικό, να το ασφα­λί­σει  και παράλληλα να φανερώσει έ­στω αμυδρά αλλά εμπειρικά το πρό­σωπο της έμπονης αγάπης, που απο­τελεί κεντρικό ευαγγελικό μή­νυ­μα. Οπότε το ζήτημα εί­ναι πιο σύνθετο, από ότι φαίνεται. Εξάλλου, όπως σε όλα τα σύγχρονα θέ­ματα συχνά χά­νε­ται κι εδώ  η έννοια του μέτρου.

Θα ήθελα να αναφέρω ότι στους Προγραμματικούς Στόχους της Συμμαχίας των πέντε κομμάτων της Αριστεράς, δηλαδή της ΕΔΑ, του ΚΚΕ εσωτερικού, Της Σοσιαλιστικής Πρωτοβουλίας, της Σοσια­λι­στικής Πορείας και της Χριστιανικής Δημοκρατίας, που δημοσιεύτηκε το 1977 στο κεφάλαιο της Εκκλησιαστικής Πολιτικής αναφέρονται τα εξής: «Σε θέ­μα­τα οικονομικά θα υπάρχει συνεργασία με την Πολιτεία, με στόχο τη στα­διακή απαλλαγή της Διοικούσας Εκκλησίας από οικονομικές δια­χει­­ρίσεις και την αποκλειστική αφοσίωσή της στο έργο της «διακονίας του λόγου». Οι βιοτικές ανάγκες του κλήρου ή τυχόν άλλες ανάγκες της Εκ­κλη­σίας θα καλύπτονται εξ’ ολοκλήρου από τον κρατικό προϋπο­λο­γι­σμό».  Οι θέσεις αυτές οφείλονται προφανώς στις ζυ­μώ­σεις που γίνονταν τότε με τη συμμετοχή της Χριστιανικής Δημοκρα­τί­ας, η οποία είχε πά­ντοτε ανοιχτό δίαυλο με την αριστερά. Αλλά ίσως κι εδώ δεν απο­φεύ­γεται ο μανι­χαϊ­σμός, αφού μάλλον υπονοείται ότι, «εσείς θα ασχολείσθε με τα πνευ­μα­τι­κά ζητήματα, κι εμείς με τα οικονομικά σας».

Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ