Αγνωστο διήγημα του Παπαδιαμάντη!

Της Νόρας Ράλλη

 

Νέο, άγνωστο και αθησαύριστο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ανακαλύφθηκε πριν από λίγο καιρό και κυκλοφορεί σήμερα, για πρώτη φορά, ύστερα από 108 χρόνια, από τις εκδόσεις «Ερατώ». Πρόκειται για τη «Νοσταλγία του Γιάννη», ένα χιουμοριστικό, βουκολικό, νησιώτικο διήγημα, με πασχαλινή θεματολογία. Είχε δημοσιευτεί για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Αλήθεια», το 1906, ενώ ο σπουδαίος Σκιαθίτης συγγραφέας ήταν ακόμη εν ζωή (απεβίωσε το 1911 από πνευμονία). Στη συνέχεια, επαναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Οικογένεια», το 1928.

 Από αυτό το έντυπο έγινε η ανακάλυψη, από τον συλλέκτη και ερευνητή ανέκδοτων λογοτεχνικών κειμένων, Νίκο Σαραντάκο. Ο ίδιος ανέλαβε την επιμέλεια, την εισαγωγή και το επίμετρο στην πρώτη αυτή έκδοση του διηγήματος. «Η «Οικογένεια» ήταν λαϊκό εβδομαδιαίο περιοδικό. Μέσω της ανταλλαγής αρχειακού υλικού με τον μεταπτυχιακό φοιτητή Γιώργο Μιχαηλίδη, έφτασε στα χέρια μου το συγκεκριμένο τεύχος και ανακαλύφθηκε η «Νοσταλγία του Γιάννη». Δυστυχώς, η αρχική του δημοσίευση δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα», λέει.

 Η τελευταία φορά που βρέθηκε αθησαύριστο διήγημα του Παπαδιαμάντη ήταν το 2007, το «Γιαλόξυλο», που το έφερε στο φως ο καθηγητής Βασίλειος Τωμαδάκης και αρχικά είχε δημοσιευτεί στο χριστουγεννιάτικο φύλλο της εφημερίδας «Πατρίς», το 1905. Τότε, ο μελετητής και υπεύθυνος έκδοσης πολλών έργων του συγγραφέα, Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, είχε αναφέρει: «Χρόνια το περιμέναμε! Διήγημα… δημοσιευμένο όσο ακόμη ζούσε ο Παπαδιαμάντης δεν είχαμε αξιωθεί να δούμε ύστερα απ’ τη στερνή καταγραφή του Γ.Κ. Κατσίμπαλη (1938)». Και έκλεινε με την ευχή: «Αμποτε την Πρωτοχρονιά του 2011 το κύμα να ξέβραζε και άλλο ποντισμένο διήγημα».

Χρειάστηκε να περάσουν ακόμη τρία χρόνια για να πραγματοποιηθεί η ευχή του. Τώρα, μόλις έμαθε για τη νέα αυτή ανακάλυψη, έγραψε: «Μακάρι να αγκιστρώσετε στους βυθούς της λήθης και κάποιον άλλον παπαδιαμαντικόν ιχθύν».

 

«Καθώς έχω την πετριά να σκαλίζω παλιά έντυπα, έχω κατά καιρούς εντοπίσει και δημοσιεύσει αθησαύριστα κείμενα αγαπημένων μου συγγραφέων, του Λαπαθιώτη, του Βάρναλη, του Φιλύρα, αλλά με τον Παπαδιαμάντη το πράγμα διαφέρει. Ειδικά η «Νοσταλγία του Γιάννη» έχει γραφεί με νοσταλγία, αλλά και κέφι. Δεν άφηνε να φανεί το χιούμορ του εύκολα ο Παπαδιαμάντης, αλλά εδώ έκανε εξαίρεση», εξηγεί ο κ. Σαραντάκος. «Δεν θα ήθελα βέβαια να πέσω στην παγίδα του συλλέκτη και να πω πως πρόκειται για μια ανακάλυψη χωρίς προηγούμενο, ωστόσο πρόκειται για ένα μικρό διαμάντι, από τα πιο εκλεκτά. Το να έχουν βρεθεί μόνο δύο έργα του Παπαδιαμάντη μέσα σε 75 χρόνια δεν είναι και λίγο». Η χαρά της ανακάλυψης διαδέχτηκε την αγωνία: «Σαν τον αρχαιολόγο που βρίσκεται μπροστά σε νέο εύρημα, αναρωτιέσαι για την αυθεντικότητα, τη μοναδικότητα κ.λπ. Ωστόσο, πλέον, χωρίς υπερβολές μπορούμε να πούμε πως έχουμε το 172ο διήγημα του Παπαδιαμάντη».

 Για τον εκδότη του οίκου «Ερατώ», κ. Μανουσάκη, το γεγονός της ανακάλυψης είναι συγκινητικό: «Είμαι 32 χρόνια στον χώρο των εκδόσεων και νιώθω πως το πιο σημαντικό κομμάτι ενός πολιτισμού είναι η γνώση μέσω των βιβλίων και η τέχνη μέσω της ποίησης. Και ο Παπαδιαμάντης τα συνδυάζει και τα δύο».

ΠΗΓΗ