Παλαιοχριστιανικοί ναοί στην Ελλάδα οι οποίοι λειτουργούν μέχρι σήμερα

Από τις εκατοντάδες παλαιοχριστιανικών ναών, κυρίως βασιλικών που έχουν επισημανθεί στον ελλαδικό χώρο, λίγοι μόνον διατηρούνται σχεδόν ακέραιοι και λειτουργούν μέχρι σήμερα.
Άλλοι παλαιοχριστιανικοί ναοί, λειτουργούμενοι επίσης, έχουν σε μεγάλο βαθμό αλλοιωθεί λόγω διαφόρων εκτεταμένων επεμβάσεων μέσα στους αιώνες, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις δεν σώζονται παρά λίγα μόνον ερείπια πάνω στα οποία, όχι σπάνια, κτίστηκε αργότερα ένας μικρότερος ναός.

Θεσσαλονίκη
Άγιος Γεώργιος (Ροτόντα)

Βαρύ κυκλικό μνημείο (Ροτόντα) κτισμένο γύρω στο 300 μ.Χ πλησίον των ανακτόρων του Γαλερίου. Κατά το 400 έως 450 μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό δια της προσθήκης καμαροσκεπούς Ιερού και αψίδας. Στον τεράστιο τρούλο σώζονται ψηφιδωτά περίτεχνα (Άγιοι μπροστά σε σύνθετες κόγχες).



Παναγία Αχειροποίητος
Θεσσαλονίκη




Μεγάλη, τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική τυπικά «ελληνιστική», με κιονοστήριχτες τοξοστοιχίες στο ισόγειο και στο υπερώο. Εντυπωσιακά τα κορινθιακά κιονόκρανα και τα σωζόμενα ψηφιδωτά στα εσωρράχια των τόξων. Κτίστηκε γύρω στο 450 μ.Χ. Βρίσκεται στο κέντρο της Θεσ/νίκης.

Άγιος Δημήτριος





Πεντάκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος κτισμένη τον 5ο αι. στον χώρο του μαρτυρίου του πολιούχου Αγίου. Μετά από πυρκαϊά του 7ου αι. ο ναός αναστηλώθηκε στη σημερινή περίπου μορφή. Σώζονται μερικές αναθηματικές ψηφιδωτές παραστάσεις από τον 5ο-9ο αι.


Καθολικό Μονής Λατόμου

(Οσίου Δαβίδ,Θεσσαλονίκη)




Ναός της Άνω Πόλης στον τύπο αρχαϊκού σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο κτισμένος στα τέλη του 5ου αι. Στην κόγχη του Ιερού διατηρείται εξαίσιο ψηφιδωτό με την παράσταση του οράματος του Ιεζεκιήλ.

Πάρος
Παναγία Καταπολιανή ή Εκατονταπυλιανή





Σταυρόσχημη βασιλική με τρούλο κτισμένη λίγο μετά το 550 σε επαφή με προγενέστερη κιονοστήριχτη τρουλαία βασιλική του Αγ.Νικολάου η οποία σώζεται επίσης ακέραια. Στις δύο αψίδες διατηρούνται σύνθρονα 6 βαθμίδων. Εντυπωσιακό είναι το μαρμαρόγλυπτο κιβώριο της Αγ. Τράπεζας καθώς και το σωζόμενο παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο.

Νάξος
Παναγία Δροσιανή




Τρίκογχος ναός με μοναδικής αξίας τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται γύρω στο 640.


Κως
Άγιος Ιωάννης «στα επτά βήματα»





Πρόκειται για θολοσκεπές βαπτιστήριο παλαιοχριστιανικής βασιλικής με εσωτερική κιονοστήριχτη τοξοστοιχία, λειτουργούμενο ως ναός από τους βυζαντινούς χρόνους έως σήμερα. Σώζονται τοιχογραφίες 12ου αι.


Επιπλέον, από τους λειτουργούμενους, αλλά σε μεγάλο βαθμό αλλοιωμένους παλαιοχριστιανικούς ναούς θα αναφέραμε τον Αγ. Μηνά Θεσσαλονίκης, την βασιλική Παλαιοπόλεως Κέρκυρας, την Αγ. Παρασκευή Χαλκίδας, την Επισκοπή Θήρας, την Πρωτόθρονη, τον Φωτοδότη και τον Αγ. Ακεψιμά της Νάξου, τον Αγ. Ανδρέα Κυθήρων, την Παναγία Παλιανή Μαλεβιζίου Κρήτης κ.ά.
ΠΗΓΗ