Ἅγιος Ἰωάννης Πρόδρομος «Λυκοτριχιώτης»

 Ο σημερινός ἐνοριακός ναός τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Προδρόμου στήν Κρύα ἦταν μοναστήρι τό ὁποῖο ὀνομαζόταν Ἅγιος Ἰωάννης Πρόδρομος «Λυκοτριχιώτης».

Η ιστορία και η παράδοση 

- Σύμφωνα μέ ἀναφορές κατοίκων ἀλλά καί μέ ἱστορικές πηγές, ὁ σημερινός ἐνοριακός ναός τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Προδρόμου στήν Κρύα ἦταν μοναστήρι τό ὁποῖο ὀνομαζόταν Ἅγιος Ἰωάννης Πρόδρομος «Λυκοτριχιώτης». Τό ὄνομα «Λυκοτριχιώτης», σύμφωνα πάντοτε μέ τήν παράδοση, σχετίζεται μέ ἕνα γεγονός τό ὁποῖο συνέβη τήν παραμονή τῆς πανηγύρεως τοῦ μοναστηριοῦ. Ὁ μοναχός πού κατοικοῦσε σέ αὐτό πῆρε τό ἀλέτρι του μαζί μέ τό ζευγάρι βοδιῶν γιά νά κάνει χωράφι· τότε τό ἕνα ἀπό τά βόδια φαγώθηκε ἀπό λύκο καί ὁ μοναχός δέν κατάφερε νά τελειώσει τό ὄργωμα τοῦ χωραφιοῦ· γύρισε, λοιπόν, πίσω στό μοναστήρι καί εἶδε στόν ὕπνο του τόν Ἅγιο Ἰωάννη νά τοῦ λέει: «πήγαινε νά κάνεις χωράφι καί ἐκεῖ θά βρεῖς ζεμένο τό λύκο»· ὁ μοναχός πῆγε τήν ἄλλη μέρα καί βρῆκε ὄντως ζεμένο στό ἀλέτρι του τό λύκο· ἔκανε ἔπειτα μία μέ δύο σποριές χωράφι καί τότε ὁ λύκος ψόφησε. Ἐξ αὐτοῦ τοῦ γεγονότος τό μοναστήρι πῆρε αὐτό τό ὄνομα.

Ἡ μονή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη κτίστηκε κατά τόν ἱστοριοδίφη Ἀραβαντινό τό 1508 ἀπό γνωστούς μοναχούς Ἀψαράδες, ἐνῷ κατά τόν ἱστοριοδίφη Σούλη τό 1454. Ἡ μονή πλαισιώνεται ἀπό ἕνα ψηλό πέτρινο τεῖχος, ἐνῷ στό ἐσωτερικό της – πάνω δεξιά ὅπως εἰσέρχεται κανείς – ἀντικρίζει μισογκρεμισμένα τά κελιά τῶν μοναχῶν
καθώς καί μιά στέρνα, ὅπου συγκεντρώνονταν τά ὕδατα γιά νά διευκολύνεται τό πότισμα τῶν κήπων πού εἶχε παλαιότερα ἡ μονή. Κάτω ἀπό τόν πρόναο τῆς μονῆς ὑπάρχει τό ἐπονομαζόμενο κρυφό σχολειό, τό ὁποῖο χρησίμευε γιά τή μετάδοση γνώσεων στα παιδιά ἀπό τούς μοναχούς σέ περίοδο πολέμου ἀλλά καί ὡς χῶρος φύλαξης ἀπό τούς ἑκάστοτε κατακτητές. Τό κρυφό σχολειό ἔχει μπαζωθεῖ ἐδῶ καί ἀρκετά χρόνια, ἐνῷ ἀκόμα μπορεῖ νά δεῖ κανείς τή μεγάλη ξύλινη πόρτα πού χρησίμευε ὡς κύρια εἴσοδος τοῦ ναοῦ ἀλλά καί τοῦ κρυφοῦ σχολειοῦ, μέσω τῆς σκάλας πού ὁδηγοῦσε σέ αὐτό.

Ἡ μονή εἶναι κατάγραφη μέ τοιχογραφίες, οἱ ὁποῖες ἀνήκουν σέ δύο περιόδους· οἱ παλαιότερες πρέπει νά χρονολογοῦνται γύρω στό 17ο αἰῶνα. Ἀξιόλογο, ἐπίσης, εἶναι καί τό ξυλόγλυπτο τέμπλο τό ὁποῖο κοσμεῖται ἀπό δύο ἐξαιρετικές μεταβυζαντινές δεσποτικές εἰκόνες (μία τῆς Θεοτόκου καί μία τοῦ Χριστοῦ). Ἐπίσης, ἡ Μονή Λυκοτριχίου, ὀνομαζόμενη καί Μύρκου, διέθετε τεράστια κτηματική περιουσία, ἐνῷ ἕνα μέρος τῶν ἐσόδων της τό διέθετε γιά τή συντήρηση τοῦ σχολείου τοῦ γειτονικοῦ χωριοῦ Κρανούλα.

πηγή