Πίτερ Μπρίγκελ-Η μάχη μεταξύ Καρναβαλιού και Σαρακοστής(1559)

Από τους πιο διάσημους πίνακες στην ιστορία της τέχνης, η ελαιογραφία του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου, The Fight Between Carnival and Lent δημιουργήθηκε το 1559. Είναι μια αλληγορία για το τέλος του καρναβαλιού και την αρχή της νηστείας και της εγκράτειας. Απεικονίζει ένα κοινό εποχικό φεστιβάλ που γιορτάζεται στην τότε καθολική Νότια Ολλανδία.

 Με δεκάδες ανθρώπους στον πίνακα, παρουσιάζει την αντίθεση ανάμεσα στις δυο πλευρές της ζωής και αυτό φαίνεται αμέσως με το πανδοχείο και καπηλειό αριστερά και την εκκλησία στα δεξιά του πίνακα. Η απόλαυση και η θρησκεία βρίσκονται απέναντι ενώ ανάμεσά τους o κόσμος στέκεται ή δίπλα στην εκκλησία ή πίνει μια μπύρα. Στο κέντρο της σκηνής υπάρχει ένα πηγάδι και εκεί συναθροίζονται εντελώς διαφορετικά μέλη της κοινότητας με τη φιγούρα του καρναβαλιού να είναι έτοιμη να δώσει μάχη με την ισχνή φιγούρα της Σαρακοστής.

 Είναι ακριβώς η εποχή μίας μετάβασης ανάμεσα σε δύο διαφορετικές κουζίνες. Η εποχή της κατανάλωσης του κρέατος τελειώνει, η νηστεία με την αναγκαστική αποχή από το κρέας και τον συνακόλουθο πνευματικό καθαρισμό για την προετοιμασία του Πάσχα, έχει αρχίσει και οι κτηνοτρόφοι ταξιδεύουν στην ύπαιθρο να αγοράσουν τα καινούργια βοοειδή για την άνοιξη.

 Πλούσια σε συμβολισμούς που έχουν μελετηθεί από εκατοντάδες ιστορικούς της τέχνης διαβάζεται συχνά σαν τον θρίαμβο της Σαρακοστής, αφού η φιγούρα του καρναβαλιού μοιάζει να αποχαιρετά με το αριστερό του χέρι και τα μάτια του ανυψώνονται στον ουρανό.

Το λαϊκό και το θρησκευτικό βρίσκονται σε σύγκρουση αλλά και αρμονία. Συνυπάρχουν όλοι στη σκηνή, άνθρωποι που σημαίνουν την εξαπάτηση και κουβαλούν ένα ποτήρι και ένα κερί, μια γυναίκα που κουβαλάει στο κεφάλι ένα τραπέζι με πίτες και ψωμιά, ενώ η ταβέρνα είναι γεμάτη με πότες και θεατές που παρακολουθούν την εκτέλεση μιας δημοφιλούς φάρσας που είναι γνωστή ως The Dirty Bride. Τον δρόμο διασχίζει και μια ομάδα από επαίτες, ενώ στην άλλη πλευρά την κυρά Σαρακοστή σέρνουν ένας μοναχός και μια καλόγρια. Στο βαγόνι της υπάρχουν ψωμιά, βάφλες και μύδια. Στην καθολική εκκλησία τα αγάλματα είναι καλυμμένα με λευκά πανιά όπως όριζε η καθολική παράδοση μέχρι το Πάσχα.

 Μέσα σε μια εποχή που αρχίζει η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση να επεκτείνεται, πολλά από τα παλιά έθιμα απειλούνταν. Όλοι βλέπουν το καρναβάλι καχύποπτα. Ο Μπρέγκελ κοιτάζει αυτό τον κόσμο από ψηλά σαν να θέλει να μείνει εκτός της θρησκευτικής αυτής διαμάχης. Άλλοι υποστηρίζουν πως είχε θέση και την αποκρυπτογραφούν στα σύμβολα και τα κλειδιά που βάζει. Όπως στο κέντρο του πίνακα που τοποθετεί ένα ζευγάρι παντρεμένο με την πλάτη προς τον θεατή. Είναι όπως πολλοί υποστηρίζουν ο συμβολισμός των κοινών ανθρώπων που ενώνουν τη ζωή τους όπως όλοι ανεξάρτητα από κοινωνική ή οικονομική τάξη. Αριστοκράτες ή πληβείοι, πλούσιοι ή φτωχοί μάς έχουν στρέψει την πλάτη και αναζητούν την ευτυχία μέσα από μια κοινή ζωή.

Ο Γιώργος Πινάκουλας (εδώ)γράφει

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι δύο ήρωές μας, με την κραυγαλέα αντίθεσή τους ως προς το ύψος και το πάχος τους, εκφράζουν τους δύο αντίθετους πόλους τη μεσαιωνικής και αναγεννησιακής κοσμοθεωρίας και της κοινωνικής ζωής. Ο Δον Κιχώτης εκπροσωπεί την ιεραρχία και την τάξη, το πνεύμα της νηστείας και της υποταγής στην κατεστημένη κοινωνική δομή. Είναι το αντίστοιχο της Σαρακοστής των λαϊκών παραδόσεων, μιας γυναίκας αυστηρής και αποστεωμένης που κουνάει το δάχτυλο και διατυπώνει συνεχώς απαγορεύσεις. Αντίθετα, ο Σάντσο εκπροσωπεί την ανατροπή και την αταξία, το πνεύμα του καρναβαλιού και της εύθυμης αποδόμησης. Αντιστοιχεί στον βασιλιά Καρνάβαλο, στον λαϊκό ήρωα που τρώει, πίνει, χορεύει, διασκεδάζει, που επιτρέπει και δεν απαγορεύει.

Κατά μία έννοια, οι δυο αντίπαλοι μονομάχοι στον διάσημο πίνακα του Πίτερ Μπρέγκελ Μάχη ανάμεσα στον Καρνάβαλο και τη Σαρακοστή είναι ο Σάντσο και ο Δον Κιχώτης: ο πρώτος, στ’ αριστερά του πίνακα, πάνω σ’ ένα βαρέλι, κραδαίνει για όπλο μια σούβλα, ο δεύτερος στα δεξιά, εφορμά με το φτυάρι του φούρναρη.
Συνοδεία του Καρνάβαλου-Σάντσο, οι στρατιώτες του, τρώνε, πίνουν, τραγουδούν, παίζουν ζάρια και χαρτιά.

 Αντίθετα, οι ακόλουθοι της Σαρακοστής-Δον Κιχώτη είναι αφοσιωμένοι στη νηστεία και στην ελεημοσύνη προς τους φτωχούς ζητιάνους και τους αρρώστους. Η συνοδεία του Καρνάβαλου αποτελείται από κοιλαράδες με παρδαλά ρούχα, η ακολουθία της Σαρακοστής από ανθρώπους με προσεγμένο παρουσιαστικό και ευπρεπή εμφάνιση.

πηγή