Η κριτική σκέψη των μαθητών δεν μπορεί να αναπτυχθεί με έρευνα, χωρίς γνώσεις.

 Παρακολουθήσαμε την εκδήλωση του Υπουργείου Παιδείας για τα νέα μεγαλεπήβολα προγράμματα σπουδών, τα οποία έχουν ως βασικό στόχο -και πολύ σωστά- την καταπολέμηση της παπαγαλίας και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Λύση; Κάτι έωλο και ατελέσφορο: έρευνα! Ήδη εφαρμόζεται χρόνια υπό τη μορφή του μαθήματος που κακοήχως ονομάζεται project.

Η κριτική σκέψη των μαθητών δεν μπορεί να αναπτυχθεί με έρευνα, χωρίς γνώσεις. Σκορδαλιά χωρίς σκόρδο δεν φτιάχνεται. Αν δεν κάνω λάθος τα πανεπιστήμια και όχι τα σχολεία είναι χώρος έρευνας. Και ίσως το ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια υστερούν στην έρευνα σε σχέση με πανεπιστήμια του εξωτερικού οφείλεται και στο ότι οι φοιτητές από το σχολείο δεν έχουν αποκομίσει ούτε τις βασικές γνώσεις. Η πατρίδα μας κατέχει τα πρωτεία του λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Ευρώπη.

Το παιδί στο σχολείο πάει να μάθει γράμματα, όχι να ερευνήσει. Χωρίς δομημένη γνώση, η κριτική σκέψη είναι ανύπαρκτη, πολλώ δε μάλλον η έρευνα. Ας αφήσουμε τα σχολεία να μαθαίνουν στα παιδιά γράμματα.

Όσον αφορά στην παπαγαλία αυτή δεν οφείλεται στην έλλειψη κριτικής σκέψης ή του πολλαπλού βιβλίου, αλλά σε μία άτυπη συμφωνία μεταξύ καθηγητών και μαθητών για να γίνεται η εκμάθηση και η διόρθωση πιο εύκολα. Αυτή τη νοοτροπία της ευκολίας και της ήσσονος προσπάθειας πρέπει να χτυπήσει το υπουργείο με κανονισμούς αξιολόγησης και φοίτησης λιγότερο θωπευτικούς.

 Δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε ανάπτυξη κριτικής σκέψης από ένα σχολείο αναξιοκρατικό από το οποίο όλοι περνούν τις τάξεις και όλοι αποφοιτούν χωρίς να έχουν πετύχει τους απαραίτητους εκπαιδευτικούς στόχους και έχοντας δικαιολογήσει πάμπολλες, αδικαιολόγητες στην πραγματικότητα, απουσίες.

Η σχολική τάξη έχει καταντήσει λυπηρός ευφημισμός. Μόνο τάξη και τακτικότητα δεν επικρατεί. Ο Αϊνστάιν έλεγε ότι το πρώτο κεφάλαιο της εξυπνάδας είναι η επιμέλεια. Αν δεν επανέλθει η τάξη στην τάξη, τίποτα δεν θα είναι εντάξει. Παιδευτικο ιδανικό μας πρέπει να γίνει η τάξη, η ευταξία, η επιμέλεια. Μόνο σε ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να αναπτυχθεί η δημοκρατία, η ελεύθερη σκέψη, η αξιοκρατία και η έρευνα. Μόνο σε ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να αναπτυχθεί η αγάπη για τον συνάνθρωπο, αυτό που τώρα λένε επί το προοδευτικότερον και το επιστημονικότερον ενσυναίσθηση. Γιατί, διαφορετικά, στο μέλλον, που έρχεται αφάνταστα γρήγορα, θα έχουμε και εμείς ανιχνευτές μετάλλων για να μπούμε στα σχολεία και εκτός από άσκηση κατά του σεισμού θα κάνουμε και άσκηση κατά του πυροβολισμού, όπως γίνεται στην Αμερική. Και τότε πλέον θα μιλάμε για άλλου είδους έρευνες στα σχολεία. 

 Ας λένε όσες παιδαγωγικές σοφίες θέλουν οι αναρμόδιοι αρμόδιοι του Κράτους. Η πικρή αλήθεια κρύβεται στα λόγια του Ιππολύτου Ταιν: η παιδαγωγική είναι μία μεγάλη ανοησία, αλλά αυτό ας μην το λέμε δυνατά, διότι από αυτή την υπόθεση βγαίνουν πολλά λεφτά. Τη θέση του γονέα και του δασκάλου δεν πρέπει ποτέ να πάρει ούτε ο κατά θεωρία παιδαγωγός, ούτε ο ψυχολόγος, ούτε ο ψυχίατρος. Αυτοί χρειάζονται, όταν δεν έχουμε γονείς και δασκάλους σωστούς. Ο λαϊκισμός, όμως, και οι επιδοτήσεις των τελευταίων δεκαετιών δεν επιτρέπουν ούτε στους σωστούς γονείς ούτε στους σωστούς δασκάλους να κάνουν σωστά το έργο τους.

Γιάννης Σ. Καργάκος