Η λέξη ''φυλακή''στα αγιογραφικά χωρία

"Θοῦ, Κύριε, φυλακὴν τῷ στόματί μου" (Ψαλμ. 140:3),

"ἀπὸ φυλακῆς πρωΐας μέχρι νυκτός (Ψαλμ. 129:6),
"ἐν φυλακῇ ἤμην καὶ ἤλθετε πρός με" (Ματθ. 25:36).

 Τρεις περιπτώσεις στις οποίες έχουμε την ίδια λέξη ("φυλακή") με διαφορετικές σημασίες (σημασίες όχι άσχετες μεταξύ τους, βέβαια, χωρίς όμως και να ταυτίζονται) σε αγιογραφικά χωρία, τα οποία μάλιστα ακούγονται στις εκκλησιαστικές ακολουθίες (τα δύο πρώτα σε τακτική βάση, ενώ το τρίτο υπάρχει στο Ευαγγέλιο της Κυριακής των Απόκρεω).

Η λέξη "φυλακή" (συνδεόμενη με το ρήμα "φυλάσσω/φυλάττω") έχει να κάνει γενικά με αυτό που λέμε "φύλαξη". Από εκεί απορρέουν και οι ειδικότερες σημασίες που θα δούμε εδώ.
Μία από τη σημασίες αυτές είναι εκείνη της "φρουράς", της ομάδας δηλ. προσώπων που "φυλάσσουν", επιτηρούν, κάποιο πρόσωπο ή κάποιον χώρο. Αυτή είναι και η σημασία της λέξης "φυλακή" στο πρώτο απόσπασμα ("θοῦ, Κύριε, φυλακὴν τῷ στόματί μου" = "θέσε [βάλε], Κύριε, φρουρά στο στόμα μου").

Όπως σήμερα στον στρατό, έτσι και στην αρχαιότητα οι φρουρές αυτές είχαν "βάρδιες", δηλ. κανονισμένες ώρες διάρκειας. Σήμερα οι βάρδιες αυτές είναι κατά κανόνα δίωρες. Στην αρχαιότητα κρατούσαν συνολικά ένα δωδεκάωρο (από τις 6 το απόγευμα μέχρι τις 6 το πρωί της επόμενης μέρας), και, καθώς δεν υπήρχαν ρολόγια (με τη σημερινή τους μορφή τουλάχιστον), αποτελούσαν και μονάδα μέτρησης του χρόνου. Οι βάρδιες αυτές ήταν τρεις ή πέντε, αλλά στους Ρωμαίους ήταν τέσσερις (άρα τρίωρης διάρκειας η καθεμία: 6-9, 9-12, 12-3, 3-6). 

Στο χωρίο Ματθ. 14:25 διαβάζουμε: "τετάρτῃ δὲ φυλακῇ τῆς νυκτὸς", δηλ. κατά το τέταρτο τρίωρο: 3-6 το πρωί. 

Επομένως, η φράση "ἀπὸ φυλακῆς πρωΐας μέχρι νυκτός" πρέπει να κατανοηθεί ως "από πολύ πρωί ["αξημέρωτα", "από τον βαθύ όρθρο" θα λέγαμε] μέχρι τη νύχτα", άρα, κατ' επέκταση, "όλη την ημέρα".

Στην περίπτωση του "ἐν φυλακῇ ἤμην καὶ ἤλθετε πρός με" έχουμε τη σημερινή (τοπική) σημασία της λέξης "φυλακή" ως του χώρου φυλάκισης.

Andreas Moratos