''Αιχμάλωτοι των Τούρκων'', Χρήστος Σπανομανώλης.

  Το βιβλίο αυτό γράφτηκε το 1923, σχεδόν αμέσως μόλις γύρισα από την αιχμαλωσία. Γράφτηκε σαν προσωπικό Ημερολόγιο μιας εποχής που μόλις είχε περάσει κι είχε αφήσει αδρές και ανάγλυφες τις σκληρές αναμνήσεις της.

 Το 1932 η εφημερίς "Έθνος" άρχισε την δημοσίευσι στην πρώτη μορφή του, αλλά διεκόπη η έκδοσίς του από επέμβασι της τουρκικής Πρεσβείας, χάριν της ελληνοτουρκικής φιλίας, που μόλις εγεννάτο.

Μετά τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου το Έθνος ξανάρχισε, και συνεπλήρωσε, την δημοσίευσί του. Η εξέλιξις της καταστάσεως που επανέφερε στην επιφάνεια το ημερολόγιο αυτό, επέβαλε την δημοσίευση του σε βιβλίο. Έτσι θα μπορέσουν να το γνωρίσουν περισσότεροι Έλληνες. Αυτή είναι και ή μόνη φιλοδοξία από την έκδοσί του. ...."

Και ένα κομμάτι μέσα από το βιβλίο :
"....Πλησιάζαμε στο Ουσάκ. Η φήμη του ερχομού μας είχε προηγηθή. Ανδρες, γυναικόπαιδα καί γέροι μας περίμεναν… και μόλις ζυγώσαμε χύμηξαν εναντίον μας σάν κοράκια. Αρχισαν να μας χτυπούν μέ ξύλα, μέ πέτρες, μέ σίδερα, μέ κεραμίδια. Μας πετούσαν παλιά τσουκάλια, ότι άχρηστο είχαν, φτάνει νά ήταν βαρύ καί νά μας προξενούσε πόνο.

Ήσαν καί κάτι παλιόπαιδα, οπλισμένα μέ σουγιάδες. Έπεφταν επάνω μας καί κομμάτιαζαν τίς σάρκες μας. Κι” όλοι διασκέδαζαν τρομερά με τίς «κουμπότρυπες», πού μας άνοιγαν οι μικροί καννίβαλοι… Θυμήθηκα πόσες φορές είχα δώσει το συσσίτιό μου σέ Τουρκόπουλα- τριγύριζαν τήν ώρα τής διανομής τούς λόχους κι” έφευγαν μέ τά τσουκάλια γεμάτα. Θυμήθηκα πόσο βοηθούσεν ό Στρατός μας τούς Τούρκους χωριάτες…
Οί συνοδοί μας έβλεπαν τό άγριο ξυλοκόπημα καί γελούσαν μέ τήν καρδιά τους. Είχαν βαρεθή νά μάς δέρνουν καί παρώτρυναν τούς άλλους νά μάς χτυπούν αλύπητα…

Οί Τούρκοι γιά νά μάς βασανίσουν ακόμη περισσότερο, μάς υπέβαλλαν στό έξης μαρτύριον: Έφερναν έξω άπό τά συρματοπλέγματα κουβάδες γεμάτους νερό καί τούς άδειαζαν χάμω, μπροστά στά μάτια μας. Τούς παρακαλούσαμε, τούς ικετεύαμε νά μάς δώσουν λιγάκι νά βρέξουμε τά χείλη μας… Εκείνοι, όμως εξακολουθούσαν να διασκεδάζουν μέ τήν αγωνία μας…
Ήταν ή ώρα δύο τ” απόγευμα τής 22ας Αυγούστου, όταν είδα ενα απαίσιο θέαμα, πού ποτέ δέν θά μπορέσω νά τό ξεχάσω: Πολλοί αιχμάλωτοι, ξετρελλαμένοι άπό τήν δίψα είχαν πέσει μπρούμυτα μέσα στ” αποχωρητήρια κι έπιναν βρωμόνερα… Ποτέ δέν θά μπορούσα να φαντασθώ, ότι ή απόγνωσις μπορεί να σπρώξη τόν άνθρωπο σέ τέτοιο φρικτό σημείον… Οί Τούρκοι σκοποί παρακολουθούσαν τήν οικτρά κατάσταση τών αιχμαλώτων καί γελούσαν...."

Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΠΟΥ ΙΣΩΣ ΚΑΠΟΤΕ ΚΛΗΘΟΥΝ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΟΝ ΤΟΥΡΚΟ:
"...Πάντα να κρατάτε μια τελευταία σφαίρα για τον εαυτό σας.... Ούτε να διανοηθείτε να πέσετε αιχμάλωτοι στα χέρια των Τούρκων..΄΄