Η Μικρασιατική εκστρατεία δεν είναι μόνο μέγιστο πάθημα, είναι και μέγιστο μάθημα.

  Η Μικρασιατική εκστρατεία δεν είναι μόνο μέγιστο πάθημα, είναι και μέγιστο μάθημα. Ξεκίνησε ως η μεγαλύτερη νεοελληνική εποποιία και κατέληξε στη μεγαλύτερη τραγωδία: στον ξεριζωμό του Ελληνισμού από τις πατρογονικές του εστίες της Ανατ. Θράκης και της Μ. Ασίας.

 Οι Έλληνες, όπως είπε ο Κεμάλ, δεν ηττήθηκαν, αυτοηττήθηκαν. Ο Κεμάλ απλώς τους έδωσε τη χαριστική βολή. Ο ελληνικός στρατός κατά τα έτη 1919-1922 πραγματοποίησε στρατιωτικά επιτεύγματα που εντάσσονται στις λαμπρότερες σελίδες της στρατιωτικής μας ιστορίας. Είχε, όμως, μέσα στις φλέβες του το σπέρμα της ήττας: διχασμένη πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Στην πιο μεγάλη στιγμή του Ελληνισμού μας έλειψε η μεγαλοψυχία. Οι μεγάλες στιγμές απαιτούν και μεγάλες ψυχές. Ο πολιτικός φανατισμός στενεύει τα όρια της ψυχικής ευρυχωρίας. Η Ελλάς, ενώ εμάχετο κατά του Κεμάλ, εμάχετο και κατά του εαυτού της. Και στις δυο φάσεις (Βενιζελική -Βασιλική) οι μισοί Έλληνες υπονόμευαν τους άλλους μισούς. Η ήττα ήταν το θλιβερό πεπρωμένο μας.

 Τα διδάγματα που προσφέρει η Μικρασιατική Εκστρατεία είναι πολλά. 

  Το πρώτο, όταν οι Έλληνες ομονοούν, θαυματουργούν (βλ. βαλκανικούς). Όταν διχάζονται εγκληματούν κατά του εαυτού τους και της πατρίδας.

  Δεύτερον, στις μεγάλες επιδιώξεις μας να αξιοποιούμε τους «συμμάχους» και όχι να μας αξιοποιούν οι «σύμμαχοι». Σύμμαχος των συμμάχων είναι μόνο το συμφέρον.

  Τρίτον, οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες ρίζωσαν στο μητροπολιτικό έδαφος και γρήγορα έδωσαν αγλαούς καρπούς. Έγιναν ατμομηχανή της προόδου. Με σκληρή εργασία μετέγραψαν την τραγωδία σε δημιουργία, το δράμα σε θαύμα. 

 Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και σήμερα. Με σκληρή παραγωγική εργασία να μετατρέψουμε την κρίση σε βρύση προόδου. Σε εφαλτήριο για εκτινάξεις. Να διώξουμε από πάνω μας τις αρχαίες σκουριές. Αρκεί να θυμόμαστε πάντα τον λόγο της Ιοκάστης: «οὐδ᾽ ἐπαισχύνεσθε χώρας οὕτω νοσούσης ἴδια κινοῦντες κακά;»

  Το βιβλίο αυτό αποτελεί ΑΠΑΝΤΗΣΗ σε όσους και όσες θέλησαν να μεταφέρουν την Μικρασιατική Εποποιία και τραγωδία, σε κωμωδία, μιλώντας περί «συνωστισμού» ή ασεβώντας προς τη μνήμη των μαρτύρων του Ποντιακού ελληνισμού. Η ασέβεια προς τους νεκρούς μας έφερε στο χείλος του γκρεμού.

 Δίνεται επίσης έμφαση στα αγνοημένα κατά τα τελευταία χρόνια πολεμικά γεγονότα, που έχουν υποσκελισθεί από τις πολιτικές, διπλωματικές και οικονομικές αναλύσεις και παροράται κάτι το βασικό: ότι η Μικρασιατική εκστρατεία υπήρξε ένα κορυφαίο στρατιωτικό γεγονός. Ότι ο πόλεμος είναι αυτός που αποτελεί το περιεχόμενό της και που έκρινε την έκβασή της. 

 Δυστυχώς, πολλοί νεώτεροι ιστορικοί λησμονούν το Ηρακλείτειο: «Πόλεμος πάντων πατήρ». Ίσως γιατί δεν τον έχουν γευθεί. 

Θα ήταν ασέβεια προς τους χιλιάδες νεκρούς του Μικρασιατικού πολέμου (που πιθανώς να ήσαν συγγενείς μας) να αγνοήσουμε τις μάχες στις οποίες αυτοί έχασαν τη ζωή τους. Ασέβεια ακόμη και προς τους νεκρούς αντιπάλους του ελληνικού στρατού που πολέμησαν με αυταπάρνηση για να υπερασπίσουν αυτό που νόμιζαν και νομίζουν δικό τους.

Σαράντος Ι. Καργάκος

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Περί Τεχνών Καρτέρης