Γιώργος Δουατζής, Αρθρογράφος
Ποιητής, συγγραφέας, δημοσιογράφος
Εδώ και πολλά χρόνια οι ειδικοί έχουν επισημάνει ότι η τηλεόραση είναι ένα μέσο ισχυρό, βίαιο, διεισδυτικό. Τη στιγμή της εκπομπής, ο δέκτης - τηλεθεατής απομονώνεται από το περιβάλλον, και δέχεται τα εκπεμπόμενα μηνύματα δίχως τη δυνατότητα να αντιδράσει ή να διενεργήσει διάλογο με τον πομπό.
Εισπράττοντας το τηλεοπτικό μήνυμα, ο τηλεθεατής δέχεται στην ουσία πολλαπλά ακουστικά και οπτικά ερεθίσματα, δέχεται ένα «μασάζ εγκεφάλου», το οποίο τον καθιστά ευάλωτο δέκτη και συνεπώς άκρως χειραγωγήσιμο.
Οι ειδικοί λένε ακόμα, ότι την ώρα της εκπομπής το τηλεοπτικό μήνυμα διεισδύει σε βάθος στο υποσυνείδητο του δέκτη - τηλεθεατή και τον μετατρέπει σε σφουγγάρι που ρουφάει. Η ισχύς και η διάρκεια του μηνύματος είναι τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της διαδικασία.
Μία άλλη σημαντική παράμετρος είναι η ευαισθητοποίηση του τηλεθεατή. Με το συναίσθημα σε έξαρση αμβλύνεται η κριτική σκέψη και ο τηλεθεατής γίνεται εύκολη λεία χειραγώγησης.
Η ευαισθητοποίηση μπορεί να προέλθει από τον ήχο (μουσική, ανθρώπινες φωνές, ψίθυροι, κραυγές, ήχος περιβάλλοντος κ.λπ.) και από την εικόνα (εικόνες ειδυλλιακές, σκληρές, απάνθρωπες, βίαιες, τρυφερές κ.λπ.), πολύ περισσότερο, με τον συνδυασμό ήχου και εικόνας. Η διττή αυτή πρόσληψη των αισθήσεων (ακοή και όραση), ισχυροποιεί δραματικά το μήνυμα.
Χαρακτηριστικό είναι το πείραμα που έγινε σε κινηματογράφο, με την προβολή διάρκειας μόλις 1/24ου του δευτερολέπτου διαφημιστικού μηνύματος αναψυκτικού, το οποίο ενώ είδε, εντούτοις δεν κατέγραψε συνειδητά κανείς.
Το μήνυμα εισέβαλε στο υποσυνείδητο και καθόρισε την καταναλωτική συμπεριφορά των δεκτών, εξ ου και ο όρος γκρίζα διαφήμιση. Στο διάλειμμα της κινηματογραφικής προβολής οι περισσότεροι θεατές έσπευσαν στο μπαρ ζητώντας να αγοράσουν το αναψυκτικό που προβλήθηκε, παρότι κανείς δεν είχε συνείδηση ότι είχε δει το διαφημιστικό μήνυμα.
Οι τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές αποτελούν σαφώς μονόδρομο πληροφόρησης και όχι διαδικασία επικοινωνίας. Σε αυτές προστέθηκαν και τα λεγόμενα διαδραστικά μέσα επικοινωνίας του διαδικτύου, τα οποία, ελλείψει ποιοτικών κριτηρίων επεκτείνουν την καταλυτική επέμβασή τους στους εγκεφάλους των χρηστών.
Και λέω εγκεφάλους, σκεπτόμενος την λεγόμενη νευροπλαστικότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου. Κατά τους επιστήμονες, είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται και να δημιουργεί νέες συνάψεις, επηρεαζόμενος από τις εμπειρίες της ζωής, από ό,τι προσλαμβάνει στην καθημερινότητά του, προσαρμοζόμενος στο εξωτερικό περιβάλλον.
Αυτή η διεργασία, η συναπτική διαλογή (synaptic pruning) κάνει τον άνθρωπο να αποκτά συνήθειες ως αποτέλεσμα πραγμάτων και καταστάσεων που επαναλαμβάνονται στη ζωή του.
Και η επανάληψη, η συνήθεια, εξοικειώνει τους δέκτες των ηλεκτρονικών μηνυμάτων με μια πλασματική πραγματικότητα, η οποία συγχέεται συχνά με την πραγματικότητα, θολώνει την αλήθεια, αποπροσανατολίζει δίχως γυρισμό.
Εύλογες οι διερωτήσεις: Πώς έχουν διαμορφώσει τον εγκέφαλο δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη τα λεγόμενα μέσα ενημέρωσης και το διαδίκτυο; Πόσο έχουν μεταλλαχθεί αισθητικά πρότυπα, αξίες ζωής, πολιτισμός;
Σε τι βαθμό έχουν επιδράσει στην ψυχολογία μας, τη συμπεριφορά, τη ζωή μας; Ποια πρότυπα ζωής παράγουν; Τι είδους είδωλα αναπαράγουν (πολιτικά, πολιτιστικά, αθλητικά, οικονομικά κ.ά.) τα οποία εξουσιάζουν, αποφασίζουν, διαμορφώνουν την Κοινή Γνώμη;
Και μόνον η ανάδειξη ανθρώπων ως ειδώλων είναι μια μορφή άσκησης εξουσίας. Ως είδωλα νοούνται οι άνθρωποι τους οποίους το κοινωνικό σύνολο ή μέρος του αποδέχεται ως ξεχωριστές, ιδιαίτερες μονάδες μέσα από την προβολή των Μέσων Ενημέρωσης.
Τα είδωλα εμφανίζονται ως άνθρωποι οι οποίοι αποστασιοποιούνται από τη μάζα, γίνονται απόμακροι, επειδή τα Μέσα τους προβάλλουν ως κάτι ξεχωριστό σε σχέση με τον κόσμο. Η επαναλαμβανόμενη προβολή προσδίδει στα είδωλα δύναμη επιρροής.
Οι άνθρωποι - είδωλα από διάφορους χώρους (πολιτική, επιστήμη, τέχνη, αθλητισμό) είναι εκείνοι στους οποίους παρέχεται η δυνατότητα να εκφράζουν δημόσια την άποψη τους και συνθέτουν άτυπα μια ομάδα ισχύος και επιρροής, η οποία διαμορφώνει την Κοινή Γνώμη και τελικά την ίδια μας τη ζωή μέσα στο κοινωνικό της περίγυρο.
Τι βλέπουμε, όμως, να προβάλλεται στις οθόνες τηλεόρασης και υπολογιστών; Τηλεσκουπίδια, με τις εξαιρέσεις ελάχιστες. Πλήθος οι τηλεοπτικές εκπομπές με κουτσομπολιά και άχρηστες πληροφορίες, με καλεσμένους ανύπαρκτους ανθρώπους, που γίνονται βορά των λεγομένων life style εκπομπών στον βωμό της ενός λεπτού δημοσιότητας.
Και αδηφάγοι τηλεθεατές, άνθρωποι που -προφανώς- δεν έχουν ενδιαφέροντα γεγονότα στην προσωπική τους ζωή, ζουν μέσα από τα γεγονότα της ζωής των άλλων. Και το επίπεδο πομπών και δεκτών πέφτει στο χαμηλότερο επίπεδο.
Η έννοια αυτού που παλαιότερα ονομάζαμε κουτσομπολιό έχει μεταλλαχθεί σε πληροφόρηση. Η καταπάτηση κάθε δεοντολογίας, καθεστώς. Η τεράστια ανοχή μας, δεν αποτελεί πλέον ενοχή.
Και απερίσπαστοι οι εξουσιάζοντες δρουν επί της ουσίας ανεξέλεγκτοι και ίσως επιχαίρουν με τον αποπροσανατολισμό στα όρια της μαζικής αποβλάκωσης των τηλεθεατών, που άκριτα -όπως δείχνουν οι μετρήσεις τηλεθέασης- καταπίνουν τηλεσκουπίδια.
Έφτασαν να ιεραρχούν τις ειδήσεις με πρωτόγνωρο τρόπο βάζοντας τις σημαντικές ως ουρά των δελτίων ειδήσεων και τις υποδεέστερες ως πρώτες. Έφτασαν να βάζουν μουσικές στα δελτία ειδήσεων -εν είδει θρίλερ- εκφοβίζοντας τους τηλεθεατές, επιδρώντας στο θυμικό και όχι στη λογική τους, αποδυναμώνοντας την κριτική τους σκέψη.
Άνθρωποι με έργο και προσωπικότητα (επιστήμονες, καλλιτέχνες, λογοτέχνες κ.ά,) εξαφανίστηκαν από τους δέκτες μας και προτάσσονται ανύπαρκτοι άνθρωποι της υποκουλτούρας.
Ειδήσεις αποτελούν μόνον τα τραγικά γεγονότα, όχι οι επιτυχίες νέων ανθρώπων, τα δημιουργικά πρότυπα, τα ελπιδοφόρα επιτεύγματα, τα έργα πολιτισμού, που θα έφερναν χαρά και ελπίδα στους ανθρώπους.
Έτσι, καλλιεργούνται αισθήματα φόβου, ανασφάλειας και αόρατης απειλής. Αισθήματα, τα οποία από υπάρξεως ανθρώπου αποτελούσαν τα καλύτερα όπλα για τη χειραγώγηση των μαζών.
Είναι προφανές, ότι ο δημοσιογράφος επεμβαίνει στην παραγωγή - αναπαραγωγή ειδώλων, αισθητικών προτύπων, αξιών ζωής, γλώσσας και σε ό,τι συνθέτει τον πολιτισμό μας. Οι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης έχουν επίγνωση της σοβαρότητας, του βάρους του τηλεοπτικού μηνύματος;
Έχουν συναίσθηση ότι αναπαράγουν είδωλα, ότι ενυπάρχουν σε αυτό το ίδιο το Μέσο, συχνά ταυτιζόμενοι απόλυτα με το μήνυμα του Μέσου; Ελπίζω, ειδικοί επιστήμονες να διερευνήσουν ποια είναι πλέον η διαμόρφωση του εγκεφάλου του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από όλες αυτές τις -καθόλου τυχαίες- επιρροές και να με διαψεύσουν. Όμως, μόνον με την ελπίδα, δίχως εγρήγορση και δράση, άλλαξε ποτέ κάτι σ’ αυτόν τον κόσμο;
Εκ του ιστολογίου <<Huffpost>>αντιγραφή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου