Θέωση και αυτοθέωση

π. Γεώργιος Μεταλληνός

  Ο Θεός της Ορθοδοξίας είναι ένας Ήλιος, του οποίου οι ακτίνες φθάνουν στην γη και την ζωογονούν. Γι’ αυτό και σπεύδουν οι άνθρωποι από τα οποιαδήποτε «υπόγεια» της αμαρτίας και ασωτείας τους να ανεβούν (=μετάνοια) στην επιφάνεια, για να δεχθούν την σωστική ενέργεια του Ηλίου της δικαιοσύνης και να σωθούν δι’ Αυτού.
Η δυτική Θεολογία αντίθετα, βλέπει τον Θεό ως ένα ηλιακό δίσκο, που είναι μεν φωτεινός στον ουρανό, αλλά οι ακτίνες του δεν φθάνουν στην γη, για να θερμάνουν και ζωογονήσουν τον κόσμο. Σ’ αυτή την περίπτωση, ή υπάρχει ή δεν υπάρχει ο ήλιος, δεν έχει πρακτική σημασία...

 Για τη Δύση, είτε υπάρχει ο Θεός, είτε δεν υπάρχει καθ’ εαυτόν, είναι άνευ σημασίας, διότι η ύπαρξή του ουδεμία συνέπεια έχει στην ζωή του ανθρώπου και στην πορεία του κόσμου. Η εμμονή της δυτικής χριστιανοσύνης στα ηθικοκοινωνικά προβλήματα είναι καρπός αυτής της αντιλήψεως. Ο αγώνας για θέωση υποκαθίσταται από την προσπάθεια για ηθικοποίηση του ανθρώπου.

 Σωτηρία όμως για την Ορθοδοξία είναι η μεταμόρφωση της φύσεως του ανθρώπου διά της ακτίστου ενεργείας (Χάριτος) του Θεού, η έλλαμψη δηλαδή του ανθρώπου από το άκτιστο, αγιοτριαδικό Φως, όπως πυρακτώνεται ο σίδηρος από το υλικό πυρ και αποκτά τις ιδιότητές του.

 Η Ορθοδοξία δεν προκρίνει μια εξωτερική - ηθική βελτίωση του ανθρώπου, αλλά μια εσωτερική αλλαγή - αναγέννηση μέσα από την ένωση του πιστού με το αληθινό πρότυπό του, το Χριστό. 

Βασικά όπλα αυτού του αγώνα είναι η νηστεία, η προσευχή, η Θεία Κοινωνία, δηλαδή τα μέσα μιας ουσιαστικής μεταμόρφωσης, που ελευθερώνουν το νου από τα είδωλα μιας γήινης βελτίωσης - αυτοθέωσης.

Η ορθόδοξη περί ακτίστου Χάριτος διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά που γιορτάσαμε χτες, εμπνέει αισιοδοξία. Ο ορθόδοξος πιστός γνωρίζει ότι ο Θεός κοινωνεί με τον κόσμο μεταδίδοντας σ’ αυτόν την ζωή του (την άκτιστη και αιώνια ενέργεια του Αγίου Πνεύματός Του).

Η σχέση Θεού και κόσμου στην Ορθοδοξία είναι οντολογική, άμεση, ενεργειακή και όχι έμμεση και ηθική, όπως στη Δύση. Ο κόσμος στην Ορθοδοξία μεταμορφώνεται σε «καινήν κτίσιν». Η κοινωνία Θεού-κόσμου είναι γεγονός εκκλησιαστικό, ταυτιζόμενη με την μετοχή στο μυστήριο της Εκκλησίας...