Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο συγκροτεῖ τόν θεσμό τῆς Ἐκκλησίας

Τοῦ Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Λεμεσοῦ κ. Ἀθανασίου

  Κατά τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι τό τρίτο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, Θεός ἀληθινός, ὅπως εἶναι καί ὁ Πατέρας καί ὁ Υἱός. Τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐλάλησε διά τῶν προφητῶν στήν Παλαιά Διαθήκη καί διά τῶν Ἀποστόλων στήν Καινή Διαθήκη μετά τό γεγονός τῆς Πεντηκοστῆς. Ἐν συνεχείᾳ λαλεῖ διά στόματος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ, τῶν ἀληθινῶν πατέρων, ἀσκητῶν, ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας καί παρηγορεῖ, στηρίζει καί καθοδηγεῖ τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας σέ ὁδούς σωτηρίας. Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο συγκροτεῖ τόν θεσμό τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ στήν ἱστορία τῆς ἀνθρώπινής μας ὑπάρξεως καί τοῦ κόσμου ὁλόκληρου βλέπουμε τήν παρουσία τῆς Ἁγίας Τριάδος ὡς «ὁ Πατήρ ηὐδόκησε, ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐσκήνωσε ἐν ἡμῖν». Παραμένει μαζί μας τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέσα στήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι ταμειοῦχος τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί τήν ὁδηγεῖ πάντοτε εἰς ὁδούς ἀληθείας.

  Στήν προσωπική μας ζωή ὅμως, ὅταν μιλοῦμε γιά τή χάριν καί λέμε ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ θεία χάρις, ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ τί ἐννοοῦμε; 

Οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μέσα ἀπό τήν ἐμπειρία τους μᾶς ξεκαθάρισαν ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο εἶναι Θεός ἀληθινός, ὅπως τό ἴδιο εἶναι καί ὁ Χριστός, ὁ Λόγος, ὅπως εἶναι καί ὁ Πατέρας. Ἑπομένως, ἐμεῖς ὅλοι πού μετέχουμε στή χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, δέν μετέχουμε στήν οὐσία τοῦ Θεοῦ, τοῦ Ἁγ. Πνεύματος ἀλλά στίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 

Οἱ ἄκτιστες αὐτές ἐνέργειες εἶναι αὐτές πού σ’ ἐμᾶς κατέρχονται καί εἶναι αὐτές στίς ὁποῖες ἐμεῖς μετέχουμε καί πού συντηροῦν, ζωογονοῦν, συνέχουν τήν κτίση ὁλόκληρη, ἀλλά προπάντων ἁγιάζουν, φωτίζουν καί θεώνουν τόν ἄνθρωπο καί τόν καθιστοῦν ναό τοῦ Θεοῦ καί τοῦ Ἁγ. Πνεύματος. Σ᾽ αὐτή τήν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μετέχουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Δέν μποροῦμε νά μετάσχουμε στήν οὐσία τοῦ Θεοῦ. Αὐτή ἦταν ὅλη ἡ διδασκαλία καί ὁ ἀγώνας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος ὑπεραμυνόμενος τῆς πραγματικῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου ἔλεγε ὅτι ὁ ἄνθρωπος θεοῦται πραγματικά καί μετέχει στό θεῖο, ὄχι στή θεία οὐσία ἀλλά στίς θεῖες καί ἄκτιστες ἐνέργειες.

 Τί σημαίνει τώρα θεία χάρις. Θεία χάρις εἶναι ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει τή θεία χάρι μέσα του καί νά μήν τήν αἰσθάνεται. Μπορεῖ δηλαδή νά μήν τό καταλαμβαίνει ἀπόλυτα ὅτι αὐτό εἶναι ἀπό τόν Θεό. Κυρίως οἱ ἁπλοϊκοί ἄνθρωποι καί οἱ ἀρχάριοι στήν πνευματική ζωή νά μήν καταλαβαίνουν ὅτι αὐτό εἶναι ἐνέργεια τῆς θείας χάριτος. Ἀλλά πράγματι ἡ θεία χάρις εἶναι ἐνέργεια πού διοχετεύεται μέσα στόν ἄνθρωπο. 

 Αὐτή ἡ θεία ἐνέργεια ξυπνᾶ τόν θεῖο ζῆλο, ὁ ὁποῖος μαζί μέ τήν ἐνέργεια τῆς χάριτος σπρώχνει τόν ἄνθρωπο πρός τήν ἐργασία τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, στούς πνευματικούς ἀγῶνες, καί ὅσο ἀγωνίζεται ὁ ἄνθρωπος πνευματικά, τόσο περισσότερο προχωρᾶ καί λαμβάνει καί μετέχει σ’αὐτή τή χάριν τοῦ Θεοῦ.

  Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι εἶναι ὅπως τό ρεῦμα καί ἡ ἠλεκτρική ἐνέργεια τήν ὁποία δέν βλέπουμε, οὔτε μποροῦμε νά δοῦμε τήν οὐσία της, βλέπουμε ὅμως τήν ἐνέργειά της. Ὅταν βάλουμε ἠλεκτρικό ρεῦμα σέ μία συσκευή, ἀμέσως ἡ συσκευή ἀρχίζει νά λειτουργεῖ καί νά κάνει διάφορα πράγματα. Ξέρουμε ὅτι ἔχει τήν ἐνέργεια ἡ ὁποία εἶναι ἀόρατη, ὅμως ὁ ἠλεκτρισμός ὑπάρχει. Ἔτσι εἶναι καί ἡ χάρις. Εἶναι ἐνέργεια ἡ ὁποία ὅταν ἔρθει στόν ἄνθρωπο, τότε ἀρχίζουν νά ἐνεργοποιοῦνται μέσα του ὅλα ἐκεῖνα τά στοιχεῖα πού ὑπάρχουν στή φύση του καί κινεῖται σ’ ἕνα διαφορετικό χῶρο. Γίνεται ἄλλος ἄνθρωπος, γίνεται καινός.

  Ἀρχίζει μία μεγάλη πορεία τοῦ ἀνθρώπου μέσα ἀπό τήν ὁδό τῆς καθάρσεως, τῆς μετανοίας, τῶν πύρινων ἐκείνων δακρύων τῆς μετανοίας.

  Στή συνέχεια ἀρχίζει νά παρηγορεῖται, νά φωτίζεται, καί περισσότερο παραμένοντας ἀγωνιζόμενος πορεύεται σταθερά πρός τόν ἁγιασμό καί τή θέωση. Ὅλα αὐτά τά ἐνεργεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο πάντοτε μέ τή συνεργεία τοῦ ἀνθρώπου καί τήν ἐλεύθερη συγκατάθεσή του, γιατί ὁ Θεός οὐδέποτε καταπατᾶ τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου.

  Ἀφοῦ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο εἶναι ἐνέργεια, πρέπει νά δοῦμε αὐτό πού ἔχουμε μέσα μας εἶναι πράγματι ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Ὑπάρχουν ἀρκετοί κίνδυνοι. 

 Ἕνας κίνδυνος εἶναι νά ἔχουμε μέσα μας πράγματα ἀντίθετα, τά ὁποῖα δέν εἶναι ἀπό τόν Θεό καί ἐμεῖς νά νομίζουμε ὅτι προέρχονται ἀπό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. 

Ἀκόμη ὑπάρχουν περιπτώσεις πολύ ἐπικίνδυνες, τῆς πλάνης. Δαιμονικές ἐνέργειες μιμοῦνται τίς ἐνέργειες τῆς χάριτος καί ὁ ἄνθρωπος ἐνῶ καθοδηγεῖται ἀπό τά δαιμονικά πνεύματα, νομίζει καί πιστεύει ὅτι καθοδηγεῖται ἀπό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο.  Στήν πρώτη περίπτωση ἄν θέλουμε νά δοῦμε ποιό πνεῦμα ἔχουμε μέσα μας, γιά νά μήν ταλαιπωρούμαστε καί νά πλανόμαστε καί νά μή γνωρίζουμε τί γίνεται στήν πραγματικότητα, ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς τό ξεκαθαρίζει καί μᾶς λέει: 

Ἄν θέλετε νά δεῖτε τί πνεῦμα ἔχετε μέσα σας, εἶναι πολύ ἁπλό. Δέστε ἄν ἔχει ἡ καρδιά σας τούς καρπούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἄπειροι. Ὁ Ἀπόστολός μᾶς περιγράφει μερικούς καρπούς λέγοντας: «Ἀδελφοί, ὁ καρπός τοῦ πνεύματος ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, πραότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, ἐγκράτεια». Ὅλα αὐτά πού περιγράφει εἶναι 5 οἱ καρποί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

  Ἄν ἕνας ἄνθρωπος μές στήν καρδιά του ἔχει ἀγάπη, χαρά, πραότητα, δικαιοσύνη, ἀγαθωσύνη, πίστη, ἐγκράτεια, τότε ὅλα αὐτά εἶναι ἀποδείξεις ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο κατοικεῖ μέσα στήν καρδιά του. Ἄν ἀντί ἀγάπης ἔχει μίσος, ἀντί εἰρήνης ταραχή, ἀντί πραότητας θυμό, ἀντί χρηστότητας καί ἀγαθωσύνης μίσος καί κακίες καί ἔχει σύγχυση μέσα στό μυαλό καί στήν ὕπαρξή του, καί ἀντί φῶς ἔχει σκότος ἀπόγνωσης καί ταραχῆς, αὐτό σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἀγωνισθεῖ περισσότερο, γιατί δέν ἀπέκτησε ἀκόμα τούς καρπούς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

 Στήν ἄλλη περίπτωση, τοῦ πλανεμένου, ἐκεῖ εἶναι πιό δύσκολα τά πράγματα. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός εἴτε πιστεύει, εἴτε ἀπατᾶ τούς ἄλλους ὅτι κατέχει τό Ἅγιο Πνεῦμα παρουσιάζοντας ἀκόμη καί χαρίσματα, λέγοντας προφητεῖες ἤ κάνοντας ἰάματα καί ἰάσεις, ὅμως ὅλα αὐτά ὄχι μέ τή χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀλλά μέ δαιμονική ἐνέργεια. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός εἶναι πλανεμένος καί πλανᾶται καί ὁ ἴδιος καί πλανᾶ καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Πῶς τόν καταλαμβαίνουμε αὐτόν τόν ἄνθρωπο; Κριτήριο πρῶτ’ ἀπ’ ὅλα πού κρίνουμε ἄν κάποιο πνεῦμα εἶναι ἐκ τοῦ Θεοῦ ἤ ὄχι, εἶναι τό ἄν αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τόν Θεό. 

Ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Ἰωάννης, ἄν «ὁμολογεῖ Ἰησοῦν Χριστόν ἐν σαρκί ἐληλυθότα», δηλαδή ἄν αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού παρουσιάζεται ὡς φορέας τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὡς θαυματουργός καί ὡς προορατικός ὁμολογεῖ τόν Ἰησοῦ Χριστό σεσαρκωμένο. Ἄν ὁμολογεῖ δηλαδή τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, αὐτό ἀποτελεῖ τό πρῶτο κριτήριο πού θά τόν κρίνουμε. Βέβαια, ὑπάρχουν καί ἄνθρωποι ἐντός τῆς Ἐκκλησίας πού εἶναι πλανεμένοι, καί μπορεῖ δογματικά νά μήν ἔχουν παρεκκλίσεις, ἀλλά νά παρεκκλίνουν ἠθικά καί νά ἔχουν κυριεύσει τήν ψυχή τους τά δαιμονικά πάθη τῆς ὑπερηφάνειας καί τῆς οἰήσεως. 

Ἄν δοῦμε ἄνθρωπο ὑπερήφανο, ὁ ὁποῖος δέν ὑποχωρεῖ ἀπό τή γνώμη του καί δέν ὑπακούει στούς πνευματικούς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καί νομίζει ὅτι αὐτός εἶναι κάποιος, αὐτά εἶναι δείγματα τῆς ἑωσφορικῆς ὑπερηφάνειας καί τῆς πλάνης πού ἔχουν αἰχμαλωτίσει τήν ὕπαρξή του. Ἡ ταπείνωση εἶναι τό κύριο γνώρισμα τῶν ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ καί ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τό κύριο γνώρισμα τῶν πλανεμένων ἀνθρώπων. Δέστε ὅλους τούς αἱρετικούς, ὅλη ἡ αἵρεσή τους στηρίζεται πάνω στόν ἐγωισμό. Ὅλοι θά σοῦ ποῦν «ἐγώ μελέτησα, ἐγώ ξέρω, ἐγώ πιστεύω», ὅλα στηρίζονται πάνω στόν ἐγωισμό τους. Δέν θά πεῖ κανείς ὅτι οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ ἤ οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι ἤ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ λέει αὐτό. Μπορεῖ νά τό ἀναφέρουν ὡς πρόσχημα, ὅμως πίσω ἀπό αὐτά βρίσκεται ἕνα «ἐγώ». 

 Ἐκεῖ πού ἔχουμε ξεκάθαρα δαιμονικές ἐνέργειες εἶναι οἱ διάφοροι μάγοι καί τά διάφορα μέντιουμ. Ἐκεῖ καταλαμβαίνουμε γιατί δέν εἶναι ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας, γιατί δέν ἔχουν πνευματικό πατέρα καί οὔτε ἐξομολογοῦνται. Ἑπομένως, μόλις δοῦμε κάποιο πού ἐπαγγέλλεται τόν χαρισματοῦχο, τό πρῶτο ἐρώτημα πού πρέπει νά τοῦ κάνουμε εἶναι ἄν ἔχει πνευματικό καί ποιός εἶναι αὐτός. Βέβαια, δέν ὑπάρχει περίπτωση πού καί πνευματικοί μπορεῖ νά εἶναι πλανεμένοι; Βεβαίως, κάποιοι πνευματικοί δυστυχῶς ἔχουν πλανηθεῖ. Τόν λόγο ἐδῶ ὅμως ἔχει ἡ Ἐκκλησία καί οἱ τοπικοί Ἐπίσκοποι, οἱ ὁποῖοι εἶναι ὑπεύθυνοι στό νά ἐπιβλέπουν, ὥστε οἱ κληρικοί πού ἔχουν περιπέσει σέ πλάνη νά μήν τούς ἐπιτρέπεται νά εἶναι πνευματικοί πατέρες, ἐκτός καί ἄν μετανοήσουν καί ἐπανέλθουν στή σωστή πορεία, διαφορετικά νά ἀποκόπτονται ἀπό τήν Ἐκκλησία, γιά νά μήν προκαλοῦν ἄλλα προβλήματα. Δέν πρέπει νά μᾶς κάνει ἐντύπωση αὐτό, γιατί στήν πρώτη Ἐκκλησία εἴδαμε καί Ἀποστόλους πού ἐγκατέλειψαν τήν πίστη τους στόν Θεό καί μαθητές τους, ὅπως ὁ διάκονος Νικόλαος ὁ ὁποῖος ἐξελέγει διά Πνεύματος Ἁγίου, ἔγινε ὁ πρῶτος αἱρεσιάρχης, τόν ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία καί ὁ Θεός τόν ἐβδελύχθη καί τόν καταδίωξε. Ἡ ἀνθρώπινή μας φύση εἶναι πάντοτε ἐπιρρεπής στήν ἁμαρτία καί στό ὀλίσθημα.

Τί κάνουμε ὅμως ἐμεῖς γιά νά ἀποκτήσουμε τή θεία χάριν. Ὁ Χριστός μᾶς τό εἶπε ξεκάθαρα. Ἄν μέ ἀγαπᾶτε, θά τηρήσετε τίς ἐντολές μου καί σ’ αὐτόν πού τίς τηρεῖ, Ἐγώ καί ὁ Πατέρας θά ἔρθουμε καί θά κατοικήσουμε μέσα του. Αὐτή εἶναι ἡ κατοίκηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Αὐτός πού τηρᾶ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί ἀγωνίζεται καθημερινά μέ τήν ἑκούσια ἄρνηση τῆς ἁμαρτίας καί τῶν παθῶν καί ἀφετέρου μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, προσπερνώντας τά καθημερινά ἐμπόδια πού προέρχονται ἀπό τόν ἑαυτό του, τό περιβάλλον του ἤ ἀπό τόν διάβολο καί τά ὄργανά του, αὐτός σιγά σιγά γίνεται κατοικητήριο τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. Ἔρχεται ὁ Θεός μέσα του, τόν ἁγιάζει, τόν θεώνει, τόν ὁδηγεῖ κοντά Του καί γίνεται ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 

Γι’αὐτό ἀσφαλής ὁδός πρός ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Βέβαια, ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ προϋποθέτει ὅτι εἴμαστε τέκνα τῆς Ἐκκλησίας, γιατί κάπου λέει ὁ Ἀπόστολος ὅτι ἔστω καί ἄν κάποιος ἀθλητής ἀγωνίζεται, δέν στεφανώνεται ἄν δέν ἀγωνίζεται νόμιμα. Τή σφραγίδα τῆς νομίμου ἀθλήσεως ἡ ἐκκλησία τή βάζει. Ἐκτός ἐκκλησίας δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἐνεργεῖ ἡ ἁγιαστική καί θεωτική χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ χῶρος μέσα στόν ὁποῖο θεοῦται καί ἁγιάζεται ὁ ἄνθρωπος. Βέβαια, ὁ Θεός ἐνεργεῖ παντοῦ ἀλλά ἡ χάρι τῆς θεώσεως δέν δίδεται ἐκτός ἀπό τά τέκνα τῆς Ἐκκλησίας, γιατί ἔχουν τή δυνατότητα ἀφενός τοῦ ἁγίου βαπτίσματος καί ἀφετέρου τῶν ὑπολοίπων μυστηρίων πού ἁγιάζουν καί ἀνακαινίζουν ὅλο τόν ἄνθρωπο. Πρέπει νά εἴμαστε λοιπόν ἐντός ἐκκλησίας καί νά ἀγωνιζόμαστε τόν καλό καί ἐπίπονο ἀγώνα τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. 

 Αὐτός ὁ ἀγώνας ἔχει καί μία ἄλλη παράμετρο. Ποιός μπορεῖ νά τηρήσει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ ἀπόλυτα; Ὅσο κι ἄν φαίνεται ὑπερβολή, κανένας. Δέν εἶναι ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τό κλειδί τῆς ἐπιτυχίας μας ἀλλά καί ἡ μετάνοια. Ἡ μετάνοια εἶναι αὐτή πού θά μᾶς σώσει. Ἐμεῖς ἀγωνιζόμαστε νά τηρήσουμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ἐκεῖ πού σκοντάφτουμε καί πέφτουμε, ἡ μετάνοια εἶναι αὐτή πού θά ἔρθει ὡς βάλσαμο παρηγοριᾶς καί θά θεραπεύσει τό τραῦμα καί θά συμπληρώσει τήν ἔλλειψη καί θά καλύψει τό χάσμα καί τό κενό, ὥστε νά προχωρήσουμε στόν πνευματικό ἀγώνα. Ὁ μετανοῶν ἄνθρωπος εἶναι αὐτός ὁ ὁποῖος ξέρει νά ἀγωνίζεται πραγματικά. Ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν καί ἡ ἐργασία τῆς μετανοίας εἶναι ἀπό τά βασικότερα ἐχέγγυα πού μᾶς χρειάζονται, γιά νά πορευθοῦμε στήν κατάκτηση τῆς θείας χάριτος. Ὁ σκοπός τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, ὅπως ἔλεγε καί ὁ ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, εἶναι ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὄχι γιά νά γίνουμε καλοί ἄνθρωποι. Νά ἀποκτήσουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα καί νά γίνουμε τέκνα Θεοῦ, ναοί τοῦ Θεοῦ, θεοί κατά χάριν, ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς ὑποσχέθηκε.

ΠΗΓΗ