Κατά τοῦτο μ’ ἀρέσει τό ἐπίτευγμα τῆς σκέψης τοῦ μεγάλου Σκιαθίτη...

  Τὸ παιγνίδι αὐτὸ μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων διανοητῶν τὸ ἀντιλήφθηκε καλύτερα ὁ Παπαδιαμάντης ὅταν, ἐγκαταλείποντας τὰ ξένα πρότυπα ποὺ τοῦ ἐπέτρεψαν τὴν συγγραφὴ τῆς Φόνισσας, μᾶς χαρίζει στὰ τέλη του διηγήματα, σχεδὸν δίχως περιεχόμενο, ἀρχὴ καὶ τέλος, ἐκφράσεις τοῦ ὀντολογικοῦ του εἶναι περισπούδαστες.

  Τὸν τελευταῖο καιρὸ δὲν χορταίνω νὰ διαβάζω τὸ διήγημά του «Φλώρα ἢ Λαύρα». Θέμα του ὁ περίπατος «παρὰ θῖν’ ἁλός».

 Θέμα ποὺ ἀπ’ τὸν Ὅμηρο ἴσαμε τὸν Τζόυς δὲν ἔπαψε ἡ ἀνθρώπινη ψυχὴ νὰ τὸ ἐπεξεργάζεται. Κατὰ τοῦτο μ’ ἀρέσει τὸ ἐπίτευγμα τῆς σκέψης τοῦ μεγάλου Σκιαθίτη, ποὺ ἀφ’ ἕνὸς μᾶς φέρνει στὴν πιὸ μακρινή μας παράδοση, τὸν Ὅμηρο, καὶ ἀφ’ ἑτέρου προπορεύεται τῶν σύγχρονων Εὐρωπαίων ποὺ ζηλοφθονοῦμε.

Πιστεύω ὅτι, ἂν προσπαθήσουμε νὰ λάβουμε συνείδηση τῆς πνοῆς μας, ὅπως τό ’καμε ὁ Παπαδιαμάντης, ὄχι μόνο θὰ συνδεθοῦμε μὲ τὴν νεοελληνική μας πνευματικὴ παράδοση, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ Βυζάντιο καὶ διὰ μέσου αὐτοῦ ὀρθῶς πρὸς τῆν ἀρχαιότητα. Κι’ ὅταν, διὰ τῆς παραδόσεώς μας καὶ τοῦ Βυζαντίου, μάθουμε ὀρθὰ νὰ διαβάζουμε τὸν Ὅμηρο, τότε ἀδίσταχτα θὰ μποροῦμε νὰ διδάσκουμε καὶ κείνους ποὺ λάβαμε ὡς πρότυπα.

Νίκος Γαβριὴλ Πεντζίκης, Ἄλλοτε καὶ Νῦν

πηγή