Η Ελλάδα του Κώστα Μπαλάφα

Η Ελλάδα του Κώστα Μπαλάφα του μεγάλου φωτογράφου από την Κυψέλη της Άρτας που μας άφησε κληρονομιά (μαζί με τον Σπύρο Μελετζή και άλλους πολλούς) μια ατέλειωτη σειρά φωτογραφιών για μια Ελλάδα που χάθηκε και μόνο ελάχιστα σημεία πλέον την θυμίζουν και κινδυνεύουν κι αυτά να σβήσουν.

 Πέρα απ’ αυτά όμως στις φωτογραφίες του, εκτός από τον αγώνα των Ελλήνων κατά των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών διέσωσε και τα πρόσωπα που συνέθεταν εκείνη την δυνατή γενιά που μετά από δέκα χρόνια δεινών κατάφερε τις επόμενες δεκαετίες και ανέστησε την ρημαγμένη Ελλάδα. Πρόσωπα και ψυχές που πήρε ο χρόνος, μας λείπουν και στις δύσκολες στιγμές που τα αναζητούμε τα ανακαλύπτουμε στις πολύτιμες συλλογές του.

Να τον θυμηθούμε μέσα από ένα μικρό αυτοβιογραφικό κείμενό του και μέσα από το έργο του να στοχαστούμε ποια χώρα αφήσαμε να γίνει άθυρμα των καιρών και βεβαίως να σκεφτούμε τι θα παραδώσουμε κι εμείς στις επόμενες γενιές…

«Ξενιτεύτηκα νωρίς κι εγώ για λόγους βιοπορισμού, μόλις τέλειωσα το Δημοτικό —το τέλειωσα και δεν το τέλειωσα. Ήμουν τότε έντεκα χρονών και δούλευα σ’ ένα γαλακτοπωλείο. Πριν πιάσω τη μηχανή, είχα γράψει λίγα πράγματα με το μολύβι σ’ ένα μπλοκάκι, τα βιώματά μου. Επειδή έγραφα και για το αφεντικό μου πράγματα όχι τόσο ευχάριστα, μου σκίσανε το μπλοκάκι και στενοχωρήθηκα πολύ γι’ αυτό, γιατί είχα γενικά όλα μου τα βιώματα, πως έφυγα από το χωριό μου, πως κατέβηκα σε μια πολιτεία όπου είδα φώτα που δεν τα έσβηνε η βροχή και ο αέρας, πως, τέλος πάντων, μπόρεσα να βοηθήσω τον εαυτό μου και την οικογένειά μου.

 Στο αφεντικό μου αυτό είχαν έρθει κάτι συγγενείς του από την Αμερική, ομογενείς, και θεώρησε υποχρέωσή του να τους ξεναγήσει σε διάφορα μέρη. Μια μέρα σκέφτηκαν να ανέβουν στην Πάρνηθα• είπανε, μάλιστα, να πάρουν και μιαν αναμνηστική φωτογραφία. Τότε ήταν τα κουτάκια αυτά τα Brownie της Kodak που στοίχιζαν πολύ φτηνά, ήταν εύκολα στη χρήση, γιατί είχαν aplanar φακό και δεν είχε απαιτήσεις για ειδικούς χειρισμούς. Κάποιος Θα έπρεπε όμως να κρατάει αυτό το κουτί για να φωτογραφηθούν αυτοί, και αγγάρεψαν έμένα. Όταν είδα εγώ ότι αυτό που βλέπω μπροστά μου μπορώ να το αποτυπώσω στο χαρτί, με μάγεψε και είπα «ένα τέτοιο εργαλείο θα’ θελα για να αποτυπώσω τα βιώματά μου και να καταχωρίσω τους ανθρώπους που έζησα και μόχθησα μαζί τους, που έζησα χαρές και λύπες. 

Και ήρθε το πλήρωμα του χρόνου κάποτε, ώστε με ένα ρολόι και λίγες οικονομίες να αποκτήσω μια μηχανούλα. Ήταν μια junior Kodak με 7.7 φακό. Μετά από αυτό αγόρασα μιαν άλλη• πουλώντας τη μηχανή αυτή και πάλι με κάτι οικονομίες πήρα μια Robot. Με τη Robot και μ’ ένα φιλμ που έπεσε κυριολεκτικά από τον ουρανό, μέσα σ’ ένα βομβαρδιστικό ιταλικό που το ‘ριξαν τα αντιαεροπορικά μέσ’ τα Γιάννενα, κατάφερα να συνεχίσω• έκοβα κομματάκια, γέμιζα τις μπομπίνες κι έτσι φωτογράφισα τον Αγώνα.»

Απόσπασμα από το λεύκωμα Κώστας Μπαλάφας. Φωτογραφικό οδοιπορικό στο Άγιον Όρος 1969-2001, εκδ. Αγιορείτικη Φωτοθήκη – Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, Άγιον Όρος - Αθήνα 2006

Εδώ και Εδώ