Σπάνιο βυζαντινό μνημείο-Ο Άγ.Ανδρέας Περιστεράς

Όλα ξεκίνησαν μετά από την πραγμάτωση της θεϊκής εντολής, στην οποία υπάκουσε ο Όσιος Ευθύμιος. Έτσι σήμερα, ανατολικά του Χορτιάτη υπάρχει το κοινοτικό διαμέρισμα της Περιστεράς, ένα από τα αρχαιότερα της πατρίδας μας, στην περιοχή στην οποία προϋπήρχε ο οικισμός των Δραγουσητών, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε αρχαία κείμενα της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος. 

Ο χριστιανικός ναός του Αγίου Ανδρέα χτίστηκε το 870 από τον Όσιο Ευθύμιο  ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα της ιστορίας του πρώιμου μοναχισμού στον Άθω. Μάλιστα οι τέσσερις αρχικές κολόνες, στηρίζουν ακόμη τον τρούλο του σημερινού ναού. Η εκκλησία του Αγίου Ανδρέα χτίστηκε από διωγμένους χριστιανούς, οι οποίοι ανέβαιναν τα χαμηλότερα μέρη της Θεσσαλονίκης προς αναζήτηση προστασίας από τους Ρωμαίους διώκτες τους. 
Ο τετράκογχος και σταυρικός ναός με τους πέντε τρούλους αποτελεί κόσμημα της πρώιμης βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Η τοιχοδομία του δεν παρουσιάζει κατασκευαστικό πλούτο, αφού πρόκειται για έργο ενός ταπεινού μοναχού. Δεν είναι γνωστό πότε ο ναός έχασε τη μοναστηριακή του ιδιότητα και μετατράπηκε σε ενοριακό.
Το νερό που πηγάζει λίγα μέτρα από τα ανατολικά και χαμηλότερα από το ιερό του ναού, διοχετεύει νερό σε ολόκληρο το χωριό.

 Ο ναός είχε καταστραφεί από καιρό και οι νέοι κάτοικοι μη γνωρίζοντας τη σημασία του, τον είχαν μετατρέψει σε μαντρί. Στο βίο του Αγίου Ευθυμίου αναφέρονται οι δυσκολίες ανέγερσης του ναού. Επιπλέον, το 884, ο Όσιος Ευθύμιος ίδρυσε και γυναικείο μοναστήρι, κοντά στη μονή του Αγίου Ανδρέα στην Περιστερά. Σε ορισμένα βυζαντινά έγγραφα αποκαλείται «Περιστεραί» ή «Μονή των Περιστερών». 

πηγή