Δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ὁ Μέγας Κανών, παρά ἕνα κύκνειο ἆσμα, ἕνας θρῆνος προθανάτιος, ἕνας μακρός θρηνητικός μονόλογος.

Ἰωάννης Φουντούλης

  «Δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ὁ Μέγας Κανών, παρά ἕνα κύκνειο ἆσμα, ἕνας θρῆνος προθανάτιος, ἕνας μακρός θρηνητικός μονόλογος. Ὁ ποιητής βρίσκεται στό τέλος τῆς ζωῆς του. Αἰσθάνεται ὅτι οἱ ἡμέρες του εἶναι πιά λίγες, ὁ βίος του ἔχει περάσει. Ἀναλογίζεται τό θάνατο καί τήν κρίση τοῦ δίκαιου κριτῆ, πού τόν ἀναμένει. Καί ἔρχεται νά κάνει μιά ἀναδρομή, μιά ἀνασκόπηση τοῦ πνευματικοῦ κόσμου. Κάθεται νά συζητήσει μέ τήν ψυχή του. Ὁ ἀπολογισμός ὅμως δέν εἶναι ἐνθαρρυντικός. Ὁ βαρύς κλοιός τῆς ἁμαρτίας τόν συμπνίγει. Ἡ συνείδηση τόν ἐλέγχει. Καί ὁ ποιητής θρηνεῖ διαρκῶς γιά τήν ἄβυσσο τῶν κακῶν του πράξεων.

Στό θρῆνο αὐτό συμπλέκεται ἡ ἀναδρομή στήν Ἁγία Γραφή. Αὐτό κυρίως δίνει τή μεγάλη ἔκταση στό ποίημα. Ὁ σύνδεσμος ὅμως τοῦ θρήνου μέ τή Γραφή εἶναι πολύ φυσικός. Ὡς ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ὁ ποιητής ἀνοίγει τό βιβλίο τοῦ Θεοῦ γιά νά ἀξιολογήσει τά πεπραγμένα του. Ἐξετάζει ἕνα πρός ἕνα τά παραδείγματα τοῦ ἱεροῦ βιβλίου. Τό ἀποτέλεσμα τῆς συγκρίσεως εἶναι κάθε φορά τρομερό καί αἰτία θρήνων. Ἔχει μιμηθεῖ ὅλες τίς κακές πράξεις ὅλων τῶν ἡρώων τῆς ἱερᾶς ἱστορίας, ὄχι ὅμως καί τίς καλές πράξεις τῶν ἁγίων. Δέν τοῦ μένει παρά ἡ μετάνοια, ἡ συντριβή καί ἡ καταφυγή στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.

Κι ἐδῶ ἀνοίγει ἡ αἰσιόδοξη προοπτική τοῦ ποιητῆ. Βρῆκε τή θύρα τοῦ Παραδείσου, τή μετάνοια. Καρπούς μετανοίας δέν ἔχει νά παρουσιάσει. Προσφέρει ὅμως στό Θεό τήν συντετριμμένη του καρδιά καί τήν πνευματική του φτώχεια. Τά βιβλικά παραδείγματα τοῦ Δαβίδ, τοῦ τελώνη, τῆς πόρνης καί τοῦ ληστῆ τόν ἐνθαρρύνουν. Ὁ κριτής θά εὐσπλαγχνισθεῖ καί αὐτόν, πού ἁμάρτησε πιό πολύ ἀπ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους».

πηγή