Τοῦ Δρ. κ. Ἐμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκη, ἐκλ. Ἐπικούρου Καθηγητοῦ Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Ἡρακλείου Κρήτης
Σέ τρεῖς, κυρίως, κατηγορίες διακρίνουμε τούς Ἁγίους τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας: τούς Μάρτυρες, οἱ ὁποῖοι συνδέονται μέ τήν περίοδο τῶν διωγμῶν τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, ὑπέμειναν τό «μαρτύριο τοῦ αἵματος» καί διαιροῦνται -μεταξύ τῶν ἄλλων- σέ Ἱερομάρτυρες, Παιδομάρτυρες, Ὁσιομάρτυρες, Παρθενομάρτυρες, Μεγαλομάρτυρες, κ.ἄ.
Τούς Ὁσίους, στούς ὁποίους ἐντάσσονται ὅσοι ἁγίασαν διαχρονικά βιώνοντας τό «μαρτύριο τῆς συνειδήσεως», καί προέρχονται ἀπό τίς τάξεις τοῦ Μοναχισμοῦ, π.χ. Ἀναχωρητές, Στυλίτες, Δενδρίτες, Γυμνίτες, Σαλοί, κ.ἄ. καί τέλος τούς Νεομάρτυρες, οἱ ὁποῖοι ὑπέμειναν τό «μαρτύριο τοῦ αἵματος» -ὅπως καί οἱ Μάρτυρες- ἀλλά ἡ μαρτυρική τελείωσή τους τοποθετεῖται ἀπό τήν πτώση τοῦ Βυζαντίου μέχρι τίς ἡμέρες μας.
Ἡ Ἁγιοτόκος Κρήτη ἀνέδειξε καί ἀναδεικνύει Ἁγίους καί τῶν τριῶν παραπάνω κατηγοριῶν.
Ὁ Ἅγιος Νέο-ἱερομάρτυρας Γεράσιμος, Ἐπίσκοπος Ρεθύμνης, τοποθετεῖται στήν τρίτη κατηγορία, ἐκείνη τῶν Νεομαρτύρων. Ἐπιπροσθέτως, μέ δεδομένη τήν ἀρχιερατική του ἰδιότητα, ἀποκαλεῖται «Νέο-ἱερομάρτυρας». Ἐλάχιστα εἶναι σ’ ἐμᾶς γνωστά γιά τό βίο του, καί τά σπάργανα τῶν πληροφοριῶν πού ἐντοπίζουμε στίς πηγές ἀφοροῦν τήν περίοδο πρίν ἀπό τή μαρτυρική τελείωσή του, τό 1822. Σύμφωνα μέ τούς, κατά καιρούς, ἐκδεδομένους καταλόγους τῆς Ἐπισκοπῆς Ρεθύμνης, ὁ Γεράσιμος, ὁ ἐπονομαζόμενος «Καστρινός», φέρεται μέ τό ἐπώνυμο «Περδικάρης» ἤ «Κοντογιαννάκης», ἐνῶ στό χειρόγραφο τῶν Ἐπισκοπικῶν Καταλόγων τοῦ ἰατροῦ καί Ἐκκλησιάρχη Γεωργίου Νικολετάκη καταχωρίζεται μέ τό ἐπώνυμο «Μακριγιανναδάκης». Ἡ διαφοροποίηση αὐτή, ὡς πρός τό ἐπώνυμο τοῦ Ἐπισκόπου, ὤθησε τόν ὁμότιμο, πλέον, Καθηγητή τοῦ Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρη Δετοράκη, νά διατυπώσει τήν ἄποψη -κατά τό παρελθόν- ὅτι ἕνα ἀπό τά δύο θά πρέπει νά θεωρηθεῖ ὡς παρώνυμο.
2 Ἀπό τά ἐλάχιστα στοιχεῖα πού διαθέτουμε ἀπό τήν περίοδο τῆς ἀρχιερατικῆς διακονίας τοῦ Γερασίμου εἶναι καί ἡ ἐπιστολή πού ἔστειλε (1819) στόν Μητροπολίτη Οὐγγροβλαχίας Ἰγνάτιο, μέ τήν ὁποία τόν παρακαλοῦσε νά θέσει ὑπό τήν προστασία του τόν ἀνιψιό του -κομιστῆ τῆς ἐπιστολῆς- ὁ ὁποῖος μετέβαινε ἐκεῖ γιά σπουδές. Ἡ μαρτυρική τελείωση τοῦ Ἐπισκόπου Ρεθύμνης Γερασίμου ἦρθε ὡς συνέχεια τῶν θηριωδιῶν τῶν Τούρκων στήν Κρήτη, ἀφοῦ προηγουμένως (1821) εἶχαν δεχθεῖ τό «μαρτύριο τοῦ αἵματος» ὁ Μητροπολίτης Κρήτης Γεράσιμος (Παρδάλης) καί οἱ Ἐπίσκοποι: Κνωσοῦ Νεόφυτος Φυντικάκης, Χερρονήσου Ἰωακείμ, Λάμπης Ἱερόθεος, Σητείας Ζαχαρίας, Πέτρας Ἰωακείμ Κλώντζας καί Διοπόλεως (βοηθός τοῦ Κρήτης) Καλλίνικος, Κισάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκης καί Κυδωνίας Καλλίνικος Σαρπάκης, καθώς ἐπίσης καί πλῆθος κληρικοί καί λαϊκοί. Ὁ Ρεθύμνης Γεράσιμος φυλακίστηκε (1821) σέ ἕνα «καταφρονεμένο, ἄχρηστο καί δυσῶδες σπίτι» τοῦ Ρεθύμνου -σύμφωνα μέ τόν Τρύφωνα Εὐαγγελίδη- ὅπου καί ὑπέμεινε βασανιστήρια, μέχρι τό Μάϊο τοῦ 1822, ὁπότε καί ἀπαγχονίστηκε στή «Μεγάλη Πόρτα» τῆς πόλης.
Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, μετά τόν ἀπαγχονισμό τοῦ Ἐπισκόπου Ρεθύμνης, οἱ Τοῦρκοι ἔλαβαν αἷμα ἀπό τήν καρδιά του καί ράντισαν, μέ ὑπόδειξη τῶν Ἑβραίων, τίς σημαῖες τους, προκειμένου νά νικήσουν τούς χριστιανούς στίς μάχες. Τό Ἐκκλησιαστικό σῶμα δέν ἔπαψε νά ἐνθυμεῖται τό περιστατικό τῆς θυσίας καί τῆς μαρτυρικῆς τελείωσης τῶν Ἱεραρχῶν, ἀλλά καί τῶν λοιπῶν κληρικῶν καί λαϊκῶν τῆς περιόδου ἐκείνης. Οἱ Θεῖες Λειτουργίες καί ἐπιμνημόσυνες δεήσεις πρός αὐτούς, πού ἔλαβαν χώρα τόσο κατά τή διάρκεια τοῦ 19ου ἀλλά καί τοῦ 20οῦ αἰῶνα, καταδεικνύουν τήν πεποίθησή του ὅτι ὁ Ρεθύμνης Γεράσιμος καί οἱ λοιποί Ἀρχιερεῖς μαρτύρησαν ὑπέρ τοῦ Ἀρχιθύτη Χριστοῦ, γι’ αὐτό καί συγκαταλέγονται στή χορεία τῶν Νεομαρτύρων Του.
Στό πλαίσιο αὐτό γίνεται κατανοητή ἡ ὑποβολή (περί τό 2000) ἀπό μέρους τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης τοῦ αἰτήματος πρός τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, γιά τήν ἔνταξή τους στό Γενικό Ἁγιολόγιο καί Ἑορτολόγιο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ Μητέρα Ἐκκλησία, τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, μέ τήν ὑπ’ ἀριθμ. 837 τῆς 21ης Σεπτεμβρίου 2000 Πατριαρχική καί Συνοδική Πράξη Tης, διακήρυξε τήν Ἁγιότητα τοῦ Ρεθύμνης Γερασίμου, καθώς καί τῶν λοιπῶν Ἐπισκόπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, τοῦ Μητροπολίτου τῆς νήσου, τῶν κληρικῶν καί λαϊκῶν, τῆς περιόδου 1821-1822. Ἡ ἐν λόγῳ Πατριαρχική καί 3 Συνοδική Πράξη ἀναγνώσθηκε στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ στίς 28 Ἰανουαρίου τοῦ 2001, ὅπου καί ἔλαβε χώρα Συνοδική Θεία Λειτουργία. Ὡς ἡμέρα μνήμης τῶν ἐν λόγῳ Ἁγίων Νέο-ἱερομαρτύρων ὁρίστηκε ἡ 23η Ἰουνίου.
Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι ἡ συγκεκριμένη Πατριαρχική καί Συνοδική Πράξη, εἶναι, μακράν, ἡ ἐκτενέστερη ὅλων ὅσων συντάχτηκαν στά εἴκοσι χρόνια τῆς Πατριαρχίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου Α΄, ἡ μεστότερη σέ θεολογικά νοήματα καί ἀρτιότερη, ὡς πρός τό περιεχόμενο καί τίς Κανονικές διατυπώσεις. Ἐξ ἐπόψεως Ὑμνογραφίας, ὁ Ἅγιος Νέοἱερομάρτυρας Γεράσιμος, Ἐπίσκοπος Ρεθύμνης, δέν παρουσιάζεται, γενικά, μέ αὐτονομημένα ὑμνογραφήματα, ἀλλά σέ Ἀσματική Ἀκολουθία γιά τούς Κρῆτες Νέο-ἱερομάρτυρες τοῦ 1821-1822, καθώς ἐπίσης καί σέ ἐκείνη πού ἀφορᾶ «Πάντες τούς ἐν Κρήτῃ διαλάμψαντες Ἁγίους», οἱ ὁποῖες καταχωρίζονται στό «Κρητικόν Πανάγιον» (τ. Β΄, Γ΄).
Εἰδικότερα, στήν πρώτη Ἀσματική Ἀκολουθία, ποίημα τῶν ὑμνογράφων Ἱερομονάχου (νῦν Μητροπολίτου) κ. Κυρίλλου Κογεράκη καί Πρωτ. Εὐαγγέλου Παχυγιαννάκη, ὁ Ἅγιος Γεράσιμος μνημονεύεται, ὀνομαστικά, πέντε φορές, ἐκτός ἀπό τό Μηνολόγιο ὑπόμνημα καί τό Συναξάριο τοῦ Ὄρθρου, ἐνῶ καταχωρίζεται, ὀνομαστικά, μονάχα μία φορά στήν Ἀσματική Ἀκολουθία πού ἀφορᾶ ὅλους τούς Κρῆτες Ἁγίους. Πρός τιμήν τοῦ Ἁγίου συνέθεσε ὁ Ἱερομόναχος, νῦν Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος, Ἀπολυτίκιο, τό ὁποῖο ἀναφέρεται στίς κακώσεις πού ὑπέμεινε ὁ Νέο-ἱερομάρτυρας κατά τή διάρκεια τῆς φυλάκισής του, καθώς ἐπίσης καί στή μαρτυρική του τελείωση μέ ἀπαγχονισμό. [...]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου