Νικολάι Γκόγκολ-ΤΟ ΠΑΛΤΟ

Από όσα βιβλία αγάπησα πολύ,Νικολάι Γκόγκολ-ΤΟ ΠΑΛΤΟ

Μάρω Βαμβουνάκη

Αυτό το δωδεκάμηνο διάβασα το Παλτό του Νικολάι Γκόγκολ τρεις φορές. Μου έκανε κι εμένα εντύπωση αυτή η εμμονή μου. Λες και όλο έχανα κάτι σ' αυτό το μικρό βιβλίο. Σαν πάντα να μου διέφευγε το κύριο ενώ με έτρωγε η επιθυμία να το κατακτήσω.

Θα τολμήσω να κάνω μια σύγκριση: Στον Ντοστογιέφσκι αισθάνεσαι ότι ο μέγας συγγραφέας γυρεύει γνώση και αλήθεια μέσω της πνευματικότητας, όμως στον Γκόγκολ αισθάνεσαι ότι γυρεύει γνώση και αλήθεια μέσω της ευφυίας. Μιας ευφυίας του μοναδικά βαθιάς και ευρύτατης που σε μαγνητίζει και σε ζαλίζει ιδίως άμα μελετάς τις "Νεκρές Ψυχές" του.

Το Παλτό είναι μυθιστόρημα σύντομο, πράγμα που σε κάνει να ελπίζεις ότι θα το κερδίσεις.
Δεν είναι όμως έτσι! Αφού το τελειώσεις, διαπιστώνεις ότι δεν το τέλειωσες, θες να το ξανακοιτάξεις σα να μην το χωράς. Ο ιδιαιτερότατος αυτός συγγραφέας γνωρίζει να ελίσσεται και σε παιχνίδια με τον εαυτό του. Πότε λυπάται και συμπονά τον μίζερο φτωχό ήρωά του, τον Ακάκι Ακάκεβιτς, πότε διασκεδάζει μαζί του. Το κοινωνικό πλαίσιο, υποκριτικό, συνθλιπτικό για τους αδύναμους ευαίσθητους, και ταυτόχρονα πρόσφορο αντικείμενο λεπτής ειρωνίας. Η υπόγεια ειρωνία του Νικολάι Γκόγκολ είναι το δόλωμα. Σου αφηγείται τραγωδίες με ειρωνία, αδικίες με ειρωνία, θανάτους με κοροϊδία υπόκωφη. Σου διαφεύγει πότε πότε η πρόθεσή του. Θαυμάζεις κάτι στη γραφή του που μισοκαταλαβαίνεις, σε γοητεύει με μια κάποια ιστορική ασάφεια στα συμβάντα.

Πρωταγωνιστής εξάλλου στο βιβλίο του δεν είναι ο ταλαίπωρος δημόσιος υπάλληλος Ακάκι Ακάκεβιτς, ούτε ο θίασος των γύρω του γελοίων συχνά προσώπων. Είναι ένα παλτό. Το παλτό που αποκτά ο φτωχός, δειλός υπάλληλος, παράταιρα ακριβό και κομψό για τα μέτρα του, λες και τους ρουφάει όλους. Εντέλει εξοντώνει τον θλιβερό του κάτοχο, τον αρρωσταίνει, τον οδηγεί στον θάνατο.

Αλλά και πάλι ο θάνατος δεν είναι κανονικός θάνατος. Ο νεκρός δεν μένει ήσυχος στο μνήμα αλλά παίρνει παράταση για μια δικαίωση στον πάνω κόσμο. Τον βλέπουν κάθε τόσο φάντασμα να τριγυρνά τις νύχτες στις γέφυρες της Αγίας Πετρούπολης και να παίρνει εκδίκηση για τα εν ζωή βάσανά του. Να σέρνει παλτά από τους διαβάτες, να τους τα τραβάει από τους γούνινους γιακάδες, από τις πλάτες, τα μανίκια. Αχόρταγος να αποκτήσει πάλι ένα καλό παλτό, οργισμένος για όσες σκληρές ταπεινώσεις είχε υποστεί. Άφωνος παρακολουθείς το θρίλερ νεκρών, ζωντανών και νεκροζώντανων της παγωμένης πολιτείας του Νέβα.

Το τελευταίο μεταθανάτιο μέρος του βιβλίου είναι σίγουρα από τα πιο ευφάνταστα, τραγικά, τραγελαφικά, εκθαμβωτικά κεφάλαια της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Δεν ξεχνιέται!