Ὁ Ν. Καζαντζάκης στο Μυστρά

Δέν εἶναι γνωστό πότε ἐπισκέφθηκε τόν Μυστρᾶ ὁ Νίκος Καζαντζάκης. Ἦταν κάποια Μεγάλη Παρασκευή καί ὁ ἴδιος φοιτητής. Γιά τήν ἐπίσκεψη αὐτή καί τίς ἐντυπώσεις του ἀπό τήν Παντάνασσα, γράφει στήν «Ἀναφορά στό Γκρέκο» (ἔκδοση 1981, σελ. 193 – 194):

«Διψοῦσα. Μπῆκα στό γυναικεῖο μοναστήρι τῆς Παντάνασσας, νά μέ φιλέψουν οἱ καλόγριες ἕνα ποτήρι νερό. Λάμπει ἡ αὐλή, τά κελλιά ἀσβεστωμένα, πεντακάθαρα, στρωμένοι οἱ καναπέδες μέ κεντητές πατανίες. Τρέχουν οἱ καλόγριες νά μέ καλωσορίσουν, ἄλλες πιασμένες από τούς ρευματισμούς, ἄλλες νέες, περίσσια χλωμές, γιατί δουλεύουν πολύ γιά νά ζήσουν, ἀγρυπνοῦν καί προσεύχονται καί δέν ἔχουν νά φᾶνε καί νά χορτάσουν. Ὅταν ἔχουν ὧρες λεύτερες σκύβουν ἀπάνω στό ἐργόχειρό τους καί κεντοῦν πατροπαράδοτα ξόμπλια (κυπαρισσάκια, σταυρούς, γλάστρες μέ γαρούφαλα καί μοναστήρια καί μικρά τριαντάφυλλα μέ κόκκινο μετάξι.
Στό μελιχρό φῶς τοῦ δειλινοῦ ἡ Παντάνασσα ἔλαμπε σάν φιλντισένιο βυζαντινό πυξίδι, μέ ὑπομονή καί ἀγάπη δουλεμένο, γιά νά σκεπάζει τη μυρόβλυτη πνοή τῆς Παναγιᾶς. Τι ἑνότητα, περισυλλογή καί χάρη, ἀπό τό ἀγκωνάρι τοῦ θεμελιοῦ, ὥς τήν ἐρωτική καμπυλότητα τοῦ τρούλου. Ὁλάκερος ὁ χαριτωμένος ναός ζοῦσε καί ἀνέπνεε γαλήνια, σά ζεστός ζωντανός ὀργανισμός. Ὅλες οἱ πέτρες, τά σκαλίσματα, οἱ ζωγραφιές, οἱ καλόγριες, ζοῦσαν σάν ὀργανικά συστατικά τοῦ γυναικείου μοναστηριοῦ, θαρρεῖς κι ὅλα μαζί γεννήθηκαν ἀπό τόν ἴδιο δημιουργικό σκιρτημό ἕνα μεσημέρι»

πηγή