Η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη: Μια γυναίκα που έχει στοιχειώσει τη Σκιάθο, ταυτίστηκε με το τοπίο της, το όρισε και επαναπροσδιόρισε με τον μύθο της.
Η Φρανκογιαννού που έπνιγε μικρά κορίτσια, ενδόμυχα πνίγοντας τον εαυτό της που αδικήθηκε όπως όλα τα θηλυκά. Η Φρανκογιαννού που πνίγηκε στη θάλασσα πηγαίνοντας να εξομολογηθεί. Αυτή η φιγούρα που έπλασε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια σπουδαία, τραγική οπερατική πρωταγωνίστρια. Και έτσι έγινε: Η Λυρική σκηνή ανέθεσε στον σπουδαίο Γιώργο Κουμεντάκη να γράψει μια όπερα και ίδιος επέλεξε να το κάνει με ηρωίδα τη Φόνισσα και οδηγό τις λέξεις τοπία του Παπαδιαμάντη.
Οι πρώτοι ήχοι, τα πρώτα λόγια, μοιρολόγια και μπαρόκ οπερατικές αποχρώσεις που αποτελούν συστατικά της όπερας ακούστηκαν το βράδυ της Κυριακής στην αυλή του Δασκαλειού, του σχολείου του Παπαδιαμάντη στην Σκιάθο.
Και αντήχησαν στο νησί, τάραξαν τις φλέβες του, έφτασαν στα κατάφυτα βουνά που διέτρεξε κυνηγημένη από τους χωροφύλακες η Φρανκογιαννού, ξεδιπλώθηκαν σαν φίδι μέσα στη σπηλιά που κρύφτηκε, τάραξε την κρούστα της ατάραχης θάλασσας όπου πνίγηκε η Φόνισσα «εις το ήμιση μεταξύ του δρόμου της θείας και της ανθρώπινης δικαιοσύνης».
Ούτε άνθρωπος ούτε ο Θεός πρόλαβε να δικάσει αυτή την ηρωίδα της ελληνικής λογοτεχνίας. Την πρώτη και μοναδική σίριαλ κίλερ των ελληνικών γραμμάτων όπως έγραψε ο Δημήτρης Πολυχρονάκης, Επίκουρος Καθηγητής του Τομέα Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης ειδικά για το Συμπόσιο της Σκιάθου.
«Aφησα τη μουσική να περιπλανηθεί και να εκφράσει αβίαστα και ελεύθερα τον ψυχισμό της Φρανκογιαννούς, φτάνοντας εκεί που δεν μπορεί να φτάσει η λογική» είπε ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης. «Παράλληλοι βίοι με τη Λυρική» παρατήρησε εύστροφα λίγο αργότερα ο καλλιτεχνικός διευθυντής Μύρων Μιχαηλίδης, αναφερόμενος στη λειτουργία και έκφραση της Λυρικής πέρα από τη Λυρική.
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έγραψε τη Φόνισσα το 1903 σε συνέχειες στο περιοδικό Παναθήναια, με τον υπότιτλο «Κοινωνικόν μυθιστόρημα».
Τι συνδέει τη νουβέλλα με τη σημερινή πραγαγματικότητα; «Νομίζω η έλλειψη αγάπης», λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης. «Εχει να υψώνεται γύρω της ο φόβος, το ψέμα, το μίσος, η απελπισία, αλλά όχι η αγάπη. Δεν υπάρχουν όνειρα, μόνο εφιάλτες. Η προβολή της παντοδυναμίας πάνω στους αδύναμους, ανήμπορους ανθρώπους για μια ζωή χωρίς νόημα και η ίδια απέραντη μοναξιά, τότε και τώρα.»
Ο Παπαδιαμάντης έγραψε το έργο έχοντας μόλις μεταφράσει μυθιστορήματα όπως το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογέφσκι και Δράκουλας του Στόουκερ. Ο Γιάννης Σβώλος έγραψε το λιμπρέτο προσθέτοντας σε κάποιες περιπτώσεις σκέψεις ή εσωτερικούς μονολόγους τους οποίους ο Παπαδιαμάντης καταγράφει σχολιαστικά ως αφηγητής που αφουγκράζεται για λογαριασμό του αναγνώστη όσα συμβαίνουν στο νου των προσώπων της νουβέλας.
Η Φρανκογιαννού που έπνιγε μικρά κορίτσια, ενδόμυχα πνίγοντας τον εαυτό της που αδικήθηκε όπως όλα τα θηλυκά. Η Φρανκογιαννού που πνίγηκε στη θάλασσα πηγαίνοντας να εξομολογηθεί. Αυτή η φιγούρα που έπλασε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια σπουδαία, τραγική οπερατική πρωταγωνίστρια. Και έτσι έγινε: Η Λυρική σκηνή ανέθεσε στον σπουδαίο Γιώργο Κουμεντάκη να γράψει μια όπερα και ίδιος επέλεξε να το κάνει με ηρωίδα τη Φόνισσα και οδηγό τις λέξεις τοπία του Παπαδιαμάντη.
(To Mπούρτζι με το Δασκαλειό όπου έγινε το Συμπόσιο για τη Φόνισσα)
Οι πρώτοι ήχοι, τα πρώτα λόγια, μοιρολόγια και μπαρόκ οπερατικές αποχρώσεις που αποτελούν συστατικά της όπερας ακούστηκαν το βράδυ της Κυριακής στην αυλή του Δασκαλειού, του σχολείου του Παπαδιαμάντη στην Σκιάθο.
Και αντήχησαν στο νησί, τάραξαν τις φλέβες του, έφτασαν στα κατάφυτα βουνά που διέτρεξε κυνηγημένη από τους χωροφύλακες η Φρανκογιαννού, ξεδιπλώθηκαν σαν φίδι μέσα στη σπηλιά που κρύφτηκε, τάραξε την κρούστα της ατάραχης θάλασσας όπου πνίγηκε η Φόνισσα «εις το ήμιση μεταξύ του δρόμου της θείας και της ανθρώπινης δικαιοσύνης».
Ούτε άνθρωπος ούτε ο Θεός πρόλαβε να δικάσει αυτή την ηρωίδα της ελληνικής λογοτεχνίας. Την πρώτη και μοναδική σίριαλ κίλερ των ελληνικών γραμμάτων όπως έγραψε ο Δημήτρης Πολυχρονάκης, Επίκουρος Καθηγητής του Τομέα Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης ειδικά για το Συμπόσιο της Σκιάθου.
«Aφησα τη μουσική να περιπλανηθεί και να εκφράσει αβίαστα και ελεύθερα τον ψυχισμό της Φρανκογιαννούς, φτάνοντας εκεί που δεν μπορεί να φτάσει η λογική» είπε ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης. «Παράλληλοι βίοι με τη Λυρική» παρατήρησε εύστροφα λίγο αργότερα ο καλλιτεχνικός διευθυντής Μύρων Μιχαηλίδης, αναφερόμενος στη λειτουργία και έκφραση της Λυρικής πέρα από τη Λυρική.
Από τον Δράκουλα του Στόουκερ στη Φόνισσα
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έγραψε τη Φόνισσα το 1903 σε συνέχειες στο περιοδικό Παναθήναια, με τον υπότιτλο «Κοινωνικόν μυθιστόρημα».
Τι συνδέει τη νουβέλλα με τη σημερινή πραγαγματικότητα; «Νομίζω η έλλειψη αγάπης», λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης. «Εχει να υψώνεται γύρω της ο φόβος, το ψέμα, το μίσος, η απελπισία, αλλά όχι η αγάπη. Δεν υπάρχουν όνειρα, μόνο εφιάλτες. Η προβολή της παντοδυναμίας πάνω στους αδύναμους, ανήμπορους ανθρώπους για μια ζωή χωρίς νόημα και η ίδια απέραντη μοναξιά, τότε και τώρα.»
Ο Παπαδιαμάντης έγραψε το έργο έχοντας μόλις μεταφράσει μυθιστορήματα όπως το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογέφσκι και Δράκουλας του Στόουκερ. Ο Γιάννης Σβώλος έγραψε το λιμπρέτο προσθέτοντας σε κάποιες περιπτώσεις σκέψεις ή εσωτερικούς μονολόγους τους οποίους ο Παπαδιαμάντης καταγράφει σχολιαστικά ως αφηγητής που αφουγκράζεται για λογαριασμό του αναγνώστη όσα συμβαίνουν στο νου των προσώπων της νουβέλας.
Η συνέχεια ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου