Ο σταυρεπίστεγος ναός του Αγίου Αντωνίου 9ος αιώνας
Ο ναός του Αγίου Αντωνίου που κτίστηκε τον 9ο αιώνα ήταν εγγεγραμένος σταυροειδής με τρούλο [τέσσερις καμάρες που σχηματίζουν σταυρό και οι οποίες στηρίζουν στο κέντρο τους ένα τρούλο]. Λόγω των πολλών μετατροπών στο πέρασμα των αιώνων, σήμερα έχει τη μορφή του σταυρεπίστεγου ναού [οι καμάρες της στέγης σε σχήμα σταυρού]. Υπήρξε μοναστικός ναός μέχρι το 12ο αιώνα.
Λόγω της μακροχρόνιας ερήμωσης και της εγκατάλειψης, πολλές από τις τοιχογραφίες έχουν χαθεί. Μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 οι Τούρκοι κάτοικοι του χωριού μετέτρεψαν την εκκλησία σε στρατιωτικό φυλάκιο. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας καλύπτουν ιστορία πέντε αιώνων, από τον 9ο έως το 13ο αιώνα. Ακόμα και οι τοιχογραφίες του μεσαίωνα του 13ου αιώνα, είναι βαθιά επηρεασμένες από τη βυζαντινή τέχνη.
Μετά τη μετακίνηση των Τουρκοκυπρίων στην κατεχόμενη περιοχή, το Τμήμα Αρχαιοτήτων προχώρησε στη συντήρηση και επισκευή του ναού. Διαπυστώθηκε ότι οι εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες ήταν δύο και τριών επάλληλων στρωμάτων. Λόγω της μεγάλης υγρασίας στον χώρο του ναού, αποφασίστηκε η αποτοίχιση μερικών τοιχογραφιών και η φύλαξή τους στις αποθήκες του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Το 2002 η Ιερά Μονή Κύκκου ανέλαβε τη συντήρηση των έργων. Το δύσκολο και πολυδάπανο εγχείρημα της συντήρησης και ανάδειξης των τοιχογραφιών, έγινε στα εργαστήρια της Ιεράς Μονής Κύκκου στον Αρχάγγελο στη Λευκωσία. Οι τοιχογραφίες στερεώθηκαν σε ειδικά πλέγματα από αλουμίνιο με επικάλυψη υαλοβάμβακα και εποξικής ρητίνης [panelli alveolari] και ακολούθως έγινε η κατάλληλη αφαλάτωση. Σήμερα εκτίθενται σε ειδική αίθουσα στο Μουσείο της Ιεράς Μονής Κύκκου.Η παλαιότερη τοιχογραφία είναι του 12ου αιώνα και παριστά όρθια την Παναγία βρεφοκρατούσα δίπλα από αδιάγνωστο Άγιο (φωτ 1). Στo πάνω κόκκινο περιθώριο της τοιχογραφίας διακρίνεται επιγραφή, που ανήκει μάλλον στον δωρητή. Τα ζωντανά χρώματα οφείλονται στο γεγονός της επικάλυψης και της προστασίας της από νεότερο στρώμα τοιχογραφιών. Χαρακτηριστικά των εικονιζομένων μορφών, είναι τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια, οι γραμμές του προσώπου, το σχέδιο των χειλιών, όπως και η συντομογραφημένη γραφή «Άγιος», που αποδίδεται με ένα Α μέσα σε ένα Ο μεταξύ της Παναγίας και του Αγίου.
Φωτ 2: Μια από τις ωραιότερες τοιχογραφίες του Αγίου Δημητρίου 13ος αιώνας.
Η σημαντικότερη και πιο καλοδιατηρημένη τοιχογραφία είναι του Αγίου Δημητρίου του 13ου αιώνα (φωτ 2), μοναδική στον ελληνικό χώρο. Ο Άγιος στέκεται κατά πρόσωπο κρατώντας δόρυ και πράσινη ασπίδα, στην οποία υπάρχει το έμβλημα του σταυρού πάνω σε ημισέληνο [δυσδιάκριτα στη φωτογραφία], όπως ακριβώς συμβαίνει και στην παράσταση του Αγίου Γεωργίου από το νάρθηκα [=το δυτικό μέρος ενός ναού, πρόναος] της Παναγίας της Φορβιώτισσας στην Ασίνου. Ο άγιος εικονίζεται κάτω από τρίβολο τόξο, με τον Χριστό στο κέντρο και τον Πρόδρομο δεξιά. Αριστερά, ήταν η μορφή της Παναγίας που δυστυχώς έχει χαθεί.
Στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα ανήκει μια σκηνή Σταύρωσης και μέρος της αποκαθήλωσης στο κάτω μέρος της τοιχογραφίας (φωτ 3). Παρουσιάζει την τυπική θεματολογία του μαρτυρίου, με την Παναγία και τον αγαπημένο μαθητή του Χριστού Ιωάννη να πλαισιώνουν το σταυρωμένο Χριστό. Στα πόδια του Χριστού ένα ανθρώπινο κρανίο παριστάνει τον Άδη. Η τοιχογραφία αυτή χαρακτηρίζεται από σχηματοποίηση και επιπεδότητα, χωρίς κάποια ιδιαιτερότητα ή πρωτοτυπία. Δεν παύει όμως να είναι μια εικονογραφική διακόσμηση του 13ου αιώνα.
Φωτ 3: Σταύρωση δεύτερο μισό 13ου αιώνα.
Πηγές: 1. Περιοδικό, Ενατενίσεις, τεύχος 1 – Μάρτιος 2007, σ. 9, εκδότης: Γραφείον Εκκλησιαστικής Διακονίας Ιεράς Μονής Κύκκου 2.Η Κατά Κίτιον Αγιογραφική Τέχνη, σσ. 29, 39-43, έκδοση Ιεράς Μητρόπολης Κιτίου, Λάρνακα 2002 3. Κυριάκος Σαμάρας, Ο Ιερός Ναός του Αγίου Αντωνίου στα Κελλιά, σ. 27, Λάρνακα 2002. 4. Σωκράτης Τ. Αντωνιάδης, Μεσαιωνικά κατάλοιπα στην Επαρχία της Λάρνακας, σσ. 125-128, Λάρνακα 2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου