Η Παναγία η Δοβρά

Η Παναγία η Δοβρά, Βέροια.

Το όνομα «Δοβρά» θεωρείται αβέβαιης ετυμολογίας.

Η αρχική ονομασία της Μονής «Παναγία Κοκκομετριώτισσα» απαντά σε μεταβυζαντινή πηγή του 1643, η οποία αποτελεί την αρχαιότερη ιστορική μαρτυρία ύπαρξης της Μονής και περιέχει πληροφορίες περί αγοράς ενός βιβλίου, το οποίο «εἶναι τῆς παναγίας τοῖς κοκουμητριώτησσας τῆς λεγομένης τοβρά»

Παραμένουν όμως άγνωστοι οι λόγοι και ο χρόνος κατά τον οποίον η αρχική ονομασία περιήλθε σε αχρηστία και εξέπεσε στην ισχύουσα ονομασία «Παναγία Δοβρά»

Βάσει της πηγής του 1643 αποδεικνύεται ασφαλής η υπόθεση ότι η Μονή δανείστηκε το όνομα «Δοβρά» από το παρακείμενο ομώνυμο χωριό Τοβρά ή Δοβρά, το οποίο εξαλείφθηκε από τον χάρτη έπειτα από την ολοσχερή καταστροφή του από τους Οθωμανούς Τούρκους λόγω της συμμετοχής κατοίκων του χωριού στις πολεμικές επιχειρήσεις της Επανάστασης του Βερμίου το 1822

Κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1822 η Μονή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο ως ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά και εθνικά κέντρα της Μακεδονίας, καθώς μετατράπηκε σε επαναστατική εστία. Η συνάντηση οπλαρχηγών των περιοχών Ημαθίας, Πέλλας, Κοζάνης, Ολύμπου και Καστοριάς στη Μονή την 20η Φεβρουαρίου 1822 οδήγησε στην ανακήρυξη του καταγόμενου από το χωριό Δοβρά και μυηθέντος στη Φιλική Εταιρεία Τάσου Καρατάσου (1764-1830), σε γενικό στρατιωτικό αρχηγό των επαναστατημένων δυνάμεων, που αριθμούσαν τις 5.000 οπλιτών, με στόχο την κατάληψη της Βέροιας.

Έπειτα από την υποχώρηση των επαναστατών από τη Βέροια υπό την πίεση πολυάριθμου οθωμανικού τουρκικού στρατού που έφτασε στην πόλη παραμονές της επίθεσης την 21η Φεβρουαρίου 1822, οι επαναστάτες οχυρώθηκαν στη Μονή, απ' όπου ο Τάσος Καρατάσος μαζί με τον Ζαφειράκη Θεοδοσίου, τον Αγγελή Γάτσο και άλλους συμπολεμιστές τους αγωνίστηκαν επιτυχώς και σημείωσαν περιφανή νίκη εναντίον των Τούρκων στη Μάχη της Δοβράς (διήμερο 12-13 Μαρτίου 1822): οι απώλειες των υπό την τριανδρία Καρατάσου-Ζαφειράκη-Γάτσου επαναστατημένων περιορίστηκαν στους δεκατρείς νεκρούς και σαράντα τραυματίες, ενώ οι απώλειες του πολυαριθμότερου οθωμανικού αυτοκρατορικού στρατού, ο οποίος διοικείτο από τον Κεχαγιά Μπέη με τις ενισχύσεις του στρατάρχη του βιλαετίου Θεσσαλονίκης, Μεχμέτ Εμίν Πασά, έφτασαν τους χίλιους τριακόσιους νεκρούς και δεκάδες τραυματίες.

Το τέλος της Μάχης της Δοβράς ακολούθησαν την επόμενη ημέρα η κατάληψη της Μονής από τον οθωμανικό αυτοκρατορικό στρατό, η λεηλασία, καταστροφή και πυρπόλησή της από τους Οθωμανούς Τούρκους, οι οποίοι προέβησαν σε φρικαλεότητες εναντίον των μοναχών της, απαγχονίζοντας μεταξύ άλλων τον ηγούμενο της Μονής, Γεράσιμο, στη Βέροια

Το σωζόμενο σήμερα Καθολικό της Μονής κτίσθηκε το 1844 σύμφωνα με σχετική κτητορική επιγραφή επάνω από τη θύρα εισόδου του ναού.

Στην έκταση της πρώην Μονής κτίσθηκε το 1947 ένα πρεβαντόριο, αποτέλεσμα της συνεργασίας της Διεθνούς Επιτροπής Ερυθρού Σταυρού και της Αποστολής της Ελβετικής Δωρεάς, χωρίς όμως ποτέ να λειτουργήσει. Μεταξύ 1950 και 1986 λειτούργησε υπό την εποπτεία του Βασιλικού Ιδρύματος Προνοίας η Παιδόπολη Βεροίας «Καλή Παναγιά» με σκοπό την περίθαλψη, παροχή εκπαίδευσης και προστασία απόρων και ορφανών παιδιών-θυμάτων του εμφυλίου πολέμου στις Βόρειες Επαρχίες κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες λειτουργίας της Παιδοπόλεως· κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες λειτουργίας της η κοινωνική προέλευση των εγγεγραμμένων παιδιών διαφοροποιήθηκε, με την Παιδόπολη να δέχεται πλέον παιδιά με σοβαρά κοινωνικά και οικογενειακά προβλήματα

Τα κτιριακά συγκροτήματα του ιδρύματος, καθώς και το εκπαιδευτικό πρόγραμμά του οργανώνονταν ως κατασκηνωτικού τύπου. Μετά το 1986, οπότε και η Παιδόπολη έπαυσε τη λειτουργία της, οι εγκαταστάσεις της εγκαταλείφθηκαν.

Το 1995 ως αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του επιχωρίου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, Παντελεήμονος Καλπακίδη, η Μονή επανιδρύεται ως ανδρώα κοινοβιακή μονή, στην οποία εγκαταβιούν 18 μοναχοί

Εντός της έκτασης της Μονής λειτουργούν οι κατασκηνώσεις της Μητροπόλεως, καθώς και το εκπαιδευτικό Κέντρο Βυζαντινών Τεχνών. Πρόσφατα έχουν ξεκινήσει οι εργασίες ανέγερσης ιερού ναού αφιερωμένου στον ιατρό Άγιο Λουκά Αρχιεπίσκοπο Συμφερουπόλεως, ιερά λείψανα του οποίου η Μονή φυλάσσει.

Τις σημαντικότατες ετούτες πληροφορίες οφείλουμε στην λεπτομερή μελέτη και αναφορά του

Παπαζώτου Θανάση

«Μονή της Παναγίας Κουκουμητριώτισσας της λεγομένης Δοβρά».

ΙΣΤΟΡΙΚΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ:

Περιοδική Έκδοση για την Ιστορία, Γεωγραφία και Τοπογραφία του Ελληνικού Χώρου κατά τους Μέσους Χρόνους

(Τόμος Τρίτος): 282-283.

πηγή