Η αυτόγραφη νεομαρτυρολογική συλλογή του μοναχού Καισαρίου Δαπόντε (1713-1784)

Η αυτόγραφη νεομαρτυρολογική συλλογή του μοναχού Καισαρίου Δαπόντε (1713-1784) [Νεομαρτυρολογικά Σύμμεικτα Α΄] κυκλοφορεί απο τίς εκδόσεις «Μυγδονία», Θεσσαλονίκη 2012, και αφορά στην κριτική έκδοση ενος χειρογράφου του Καισαρίου Δαπόντε — σήμερα ανήκει στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Αγίας Πετρούπολης—, τον κώδ. Petropolitanus gr. 253 (φφ. 97r-149v), ο οποίος περιέχει ένα σπουδαιότατο, άγνωστο αγιολογικό του έργο: μία νεομαρτυρολογική συλλογή που κατήρτισε ο ίδιος και η οποία λάνθανε της προσοχής όσων ασχολήθηκαν με τη νεομαρτυρολογική γραμματεία.

Η αυτόγραφη νεομαρτυρολογική συλλογή του Δαπόντε εμφανίζει διττό ενδιαφέρον: αφενός, διότι καταγράφει τα μαρτύρια 38 νεομαρτύρων με την ιδιαιτερότητα μάλιστα της μοναδικής εξιστόρησης των μαρτυρίων αρκετών εξ αυτών που μέχρι σήμερα ήταν άγνωστοι ή υπήρξαν πρόσωπα που γνώρισε ο ίδιος ο Καισάριος Δαπόντες ή που χρησιμοποίησε πρώτος τις σχετικές νεομαρτυρολογικές πηγές· αφετέρου, γιατί αποτελεί τον πιλότο, ο οποίος κατεύθυνε την εικονογράφηση των νεομαρτύρων που περιέχονται σ' αυτήν στη Λιτή του νέου Καθολικού της μονής Ξηροποτάμου το 1783. Κατ' αυτόν τον τρόπο καθίσταται ένα κλασικό, ίσως και μοναδικό, παράδειγμα σχέσης και ερμηνείας λόγου και εικόνας στην ύστερη Τουρκοκρατία και προσελκύει το ενδιαφέρον όχι μόνον των αγιολόγων ή των ιστορικών αλλά και των ιστορικών της τέχνης.

Επιπλέον, η έκδοση της συλλογής προσλαμβάνει ιδιαίτερη αξία, εάν ληφθεί υπόψη ότι συνιστά την εκτενέστερη από τις χειρόγραφες συλλογές που προηγήθηκαν του Νέου Μαρτυρολογίου, αλλά και μία ιδιαίτερα αξιόλογη πηγή για άρκετους νεομάρτυρες, για τους όποιους τα αντίστοιχα λήμματα του Νέου Μαρτυρολογίου παρέχουν σχετικά συντετμημένο το μαρτύριό τους.

Της εκδόσεως προτάσσεται εκτενής εισαγωγή και ακολουθεί εικονολογικός σχολιασμός των 34 απεικονίσεων των νεομαρτύρων και οσίων της συλλογής, που καλύπτουν τους τέσσερις πεσσούς της Λιτής της μονής Ξηροποτάμου. Δίκην παραρτήματος αναδημοσιεύεται μία μελέτη για το διορθωτικό έργο του Δαπόντε στα έντυπα λειτουργικά Μηναία. Την έκδοση συνοδεύουν, τέλος, ένα γλωσσάριο, κυρίως τουρκογενών λέξεων, οι εξαιρετικές φωτογραφίες των απεικονίσεων 34 νεομαρτύρων στη Λιτή του Καθολικού της μονής Ξηροποτάμου και 8 πίνακες (φωτογραφίες) χειρογράφων.

Εισαγωγή, κριτική έκδοση, παράρτημα, πίνακες: Συμεών Πασχαλίδης, αναπλ. καθηγητής αγιολογίας Α.Π.Θ.

Εικονολογικός σχολιασμός: Γεώργιος Τσιγάρας, επικ. καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας Δ.Π.Θ.

414 σσ. [+ 34 εικόνες + 8 πίνακες], σχήμα 24×17, ISBN 978–960–7666–71–0.