Στον Πρόδρομο τον ασέληνον (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης)

Οδοιπορικό στη Σκιάθο του Παπαδιαμάντη: ένα μότο σε ένα ποίημα, η Αρχή

Πόλυ Χατζημανωλάκη

Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία της Βάπτισης του Χριστού στο καθολικό της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου (14ος αιώνας)

Ανακάλυψα ένα ποίημα του Κυράκου Χαραλαμπίδη στα Παπαδιαμαντικά Τετράδια. Τεύχος 2, Φθινόπωρο 1993. Χάρη στην ψηφιοποίηση και την ανάρτηση του υλικού, έστω και ελλιπώς, με απλό σκανάρισμα δηλαδή, γίνεται πλέον δυνατόν να έχουμε πρόσβαση και εμείς οι μελετητές του Α. Π. οι εκτός του ακαδημαϊκού χώρου όπου η πρόσβαση στις πηγές είναι ευκολότερη, σε νέο, ίσως πολύ χρήσιμο υλικό.

Στο μότο του ποιήματος, ένας στίχος από ένα σχεδόν άγνωστο ποίημα του Παπαδιαμάντη. Στον Πρόδρομο στον Ασέληνο. Το ποίημα βρίσκεται δημοσιευμένο με εξαιρετικά φιλολογικά σχόλια στο βιβλίο του Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου, «Μινύρισμα πτηνού χειμαζομένου» Εκδ. 1986, Καστανιώτης και σύμφωνα με τον συγγραφέα ήταν μέχρι τότε άγνωστο.

Στον Πρόδρομο στον Ασέληνο… μια μυστηριώδης τοποθεσία σε έναν επίγειο παράδεισο του νησιού του, όπως φαίνεται – ούτε ένας μήνας δεν έχει περάσει από τότε που βρήκα τα δύο ποιήματα, του Χαραλαμπίδη και του Παπαδιαμάντη και ήδη ο Ασέληνος σημαίνει πλέον μια διαδρομή που ξεκινά από την συμβολή δύο ποιημάτων.

Παράδεισος, νέα σελήνη, ασέληνος, μια εκτέλεση (του Προδρόμου ο αποκεφαλισμός και των τριών αγωνιστών στην αγχόνη την εποχή της Βρετανικής Αποικιοκρατίας στην Κύπρο), ένα τοπίο ειδυλλιακό και ο θάνατος, καθρεφτισμοί και υπόγειες συνδέσεις – μια πρόσκληση για μια άλλη βίωση… ένα οδοιπορικό. Θα πήγαινα στη Σκιάθο ούτως ή άλλως. Αναρτώ λοιπόν εδώ, στις flaneries, το ιστολογιο του περιπλανώμενου παρατηρητή, ένα μικρό ημερολόγιο πορείας για αυτές τις τρεις εβδομάδες στη Σκιάθο.

Ένα οδοιπορικό με φωτογραφίες και σημειώσεις, ένας λογοτεχνικός χάρτης αναμνήσεων, όπου παραδόξως συμμετέχει και το φυσικό τοπίο. Είναι σαρξ εκ της σαρκός αυτού του χάρτη. Στον Πρόδρομο στον Ασέληνο – στον Αη – Γιάννη τον Κρυφό αλλιώς στη Φόνισσα, πήγα.

Από το φέησμπουκ λοιπόν, αντιγράφω (18 Ιουλίου 2014- ήμουν ακόμα στην Αθήνα) ΝΕW MOON, HYDE PARK, SKY BLUE: Κωδικοποιημένες λέξεις που έστειλε τηλεγραφικά την 1. 8. 1956 στα Υπουργεία Αποικιών και Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου και στις Βρετανικές Πρεσβείες Αθηνών και Ουάσιγκτον ο Κυβερνήτης της Κύπρου Σερ Τζων Χάρντινγκ (πρβλ. σημείωση στο τέλος του ποιήματος) και αφορούσε την απόφαση για εκτέλεση των Ιάκωβου Πατάτσου, Ανδρέα Ζάκου και Χαρίλαου Μιχαήλ. Αντιστοίχως οι λέξεις RED OAK, SEA TROUT και DECK CHAIR αφορούσαν την μετατροπή της ποινής τους. Το ποίημα του Κυριάκου Χαραλαμπίδη το ανακάλυψα προ ολίγου στα Παπαδιαμαντικά Τετράδια, Τεύχος 2, Φθινόπωρο 1993 στον ιστότοπο της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών.

Ολόκληρο το ποίημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, από όπου οι στίχοι του μότο:

Στὸν Πρόδρομον στὸν Ἀσέληνο

Πίσω στὸν Ἀσέληνο, στὸ ρέμα

ὅπου σταλάζουν τὰ ὅρη γλυκασμὸν

καὶ τὸ δάσος ὅλον φαίνεται ἔμψυχον

ἀπ’ τὸ πλῆθος τῶν κοσσυφιῶν ὁπού λαλοῦν

Πάν’ ἂπ’ τὸ(ν) Ἀσέληνο γιαλό,

στὸν κατήφορο ποὺ φέρνει κατὰ τὴν ἄμμο

ἐκεῖ λάμπει τὸ μικρό, παλαιὸ Μοναστηράκι

μὲ τὴν ἐκκλησία τοῦ τὴν ἁγιασμένη.

Ἐκεῖ ἡ χάρις τοῦ τιμίου Προδρόμου ἐπισκιάζει

τῆς Ἐλισάβετ καὶ τοῦ Ζαχαρίου ὁ βλαστός,

ὁπού ἐβλάστησε στὸ γῆρας καὶ τὴν στείρωσιν,

ἐκεῖ ἀνθεῖ καὶ θάλλει κ’ εὐωδιάζει.

Ἀπὸ τοῦτο τὸ δάσος, γύρω γύρω

ἄγρια δέντρα, κι ἀρεοὶ καὶ θιλύκια,

ἐκεῖ εἶναι τὸ μυστηριῶδες Δασκαλειὸ

ποῦ ἀπὸ μέσ’ ἂπ’ τὴν κουφάλα μίας δρυὸς

ὡραία βρύσις παραδόξως βγαίνει.

Ἀπὸ τὴν ἐρημία σου Ἅι μου Γιάννη

ποῦ ἤχησε τὸ πάλαι ἡ φωνὴ σὸυ

θυμήσου μᾶς κ’ ἐμᾶς κ’ ἐμᾶς λυπήσου

ποῦ λυώνομε μέσα σὲ μία ἐρημία

γεμάτη ἀπὸ πληθυσμὸν ἀνθρώπινον.

(1980)

Επιμέλεια Σοφία Ντρέκου 

πηγή/αντιγραφή