Του Νίκου Τσούλια
Νικόλαος Λύτρας, Ψάθινο καπέλο, περ. 1923-26
Το διάβαζα και το ξαναδιάβαζα και δεν μπορούσα να το πιστέψω. Μπορείς να διαβάζεις τόσο λογοτεχνικές και όμορφες σκέψεις στην εφημερίδα – κύριο εκφραστή του «συστήματος», στους Τάιμς της Νέας Υόρκης; Το διάβαζα και το ξαναδιάβαζα. «Μερικές φορές στα μικρά πράγματα βρίσκεις μεγάλες αλήθειες».
«Κάπου θα το χρησιμοποιήσω», είπα αμέσως μέσα μου και η σκέψη πήρε το δρόμο για την αποδελτίωση, εκεί στην ειδική ένδειξη με τις σκόρπιες αλλά σημαντικές σημειώσεις μου. «Αλλά γιατί να ισχύει αυτό μόνο για τα πράγματα», αναρωτήθηκα μετά που το συλλογιζόμουνα ξανά και ξανά, «γιατί να μην αφορά αυτό περισσότερα τον κόσμο των προσώπων»; Αυτή η παρατήρηση είναι η πρώτη μου αφετηρία για το κείμενο αυτό.
Είχα την τύχη (;) να γνωρίσω αρκετά σημαίνοντα πολιτικά πρόσωπα, πρόσωπα που κάποτε υπήρξαν και είδωλά μου στον ιδεολογικό στερέωμά μου. Με μερικούς απ’ αυτούς συζήτησα και μετά την πολιτική τους καριέρα. Για τους περισσότερους ένιωσα ότι ήταν «αδειανά πουκάμισα» και αναρωτιόμουνα τι συνέβαινε και γοήτευαν κόσμο και κοσμάκη και είχαν τόση δύναμη και εξουσία επί ανθρώπων και καταστάσεων. Και έκανα συγκρίσεις με τους απλούς ανθρώπους του χωριού μου και ένιωθα ότι ήταν προτιμότερο να καθίσεις και να συζητήσεις με αυτούς τους ανθρώπους – γιατί είχε νόημα και αξία η κουβέντα τους, παρά να ακούς λόγια και λέξεις των πολιτικών χωρίς ουσία, χωρίς να είσαι καθόλου σίγουρος ότι οι λέξεις που χρησιμοποιούσαν είχαν το ίδιο περιεχόμενο με εκείνο των λέξεων που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν, γιατί ένιωθες ότι ήταν άλλος ο γλωσσικός κώδικας των ανθρώπων της εξουσίας, του χρήματος και της πολιτικής από το γλωσσικό κώδικα των απλών ανθρώπων. Αυτή η παρατήρηση είναι η δεύτερη αφετηρία μου για ό,τι ακολουθήσει.
Αναρωτιέμαι, γιατί άλλα πράγματα είναι ταπεινά και μικρά και άλλα μεγάλα και τρανά. Στη φύση δεν μπορεί να υπάρχει κανένας τέτοιος διαχωρισμός. Και γιατί να υπάρχει αφού στη φύση δεν υπάρχουν οι πιο σοβαρές για τον άνθρωπο έννοιες «σωστό» ή «λάθος», «καλό» ή «κακό», «τύχη» ή «ατυχία». Όλα αυτά είναι επινοήσεις δικές μας για να συγκροτούμε τις κοινωνίες μας και τους πολιτισμούς μας. Μήπως, τελικά, τα μεγάλα πράγματα συγκεντρώνουν περισσότερη ακτινοβολία του κόσμου λόγω της αξιολόγησης της ανθρώπινης σκέψης, ακτινοβολία που στερείται από τα άλλα τα μικρά και τα ασήμαντα; Γι’ αυτό και όταν αφήνουμε τη συναισθηματικότητά μας να έλθει στην πρώτη γραμμή της σκέψης μας, τότε δίνουμε άλλη διάσταση σε κάτι που προσπερνάμε με περισσή ευκολία, σε κάτι που δεν συγκεντρώνει ούτε καν ένα απλό σκίρτημα της νόησής μας.
Μια κουβέντα με έναν παππού που πιάνει από τα χαράματα τους δρόμους και νιώθεις ότι ζει μόνος είναι ένα απόσταγμα σοφίας, ένα κελάρυσμα πίκρας αλλά και νοσταλγίας, ένα απόσταγμα που σε αποσπάει από τα τρέχοντα και δήθεν σπουδαία της ζωής σου και σου χαρίζει τη δυνατότητα να στοχαστείς σ’ ένα άλλο πεδίο, να αναζητήσεις έναν διαφορετικό προσανατολισμό και να απορήσεις «μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα όπως τα συλλαμβάνω καθημερινά»;
Μια συζήτηση με έναν μαθητή σου – που δεν έχει «περγαμηνές», που δε σε κερδίζει όχι μόνο με την πρώτη ματιά αλλά και ούτε με όλες τις συνταγές της συσσωρευμένης παιδαγωγικής σου εμπειρίας και γνώσης – σε ένα διάλειμμα για ένα χαζό ζήτημα μπορεί να σού δώσει αθέατες όψεις του κόσμου του που δεν τις υποψιάζεσαι, να σού ανοίξει το στοχασμό σε τόπους της δικής σου ζωής που ποτέ δεν έχεις φανταστεί, να σε ταξιδέψει σε πλευρές του εαυτού σου παρμένες από το παρελθόν που το έχεις σκεπάσει από παλιά με πλούσιες επιστρώσεις γιατί σε μείωναν στα μάτια τα δικά σου και των γύρω σου.
Ένα σπασμένο κλαδί γερμένο και ηττημένο από της βαρύτητας την καθολικότητα μπορεί αν του δώσεις λίγο χρόνο, ένα «ίχνος σημασίας», να διεγείρει σκέψεις επί σκέψεων, να προκαλέσει έκρηξη ερωτημάτων: πόσους ανθούς έδωσε και τι ομορφιά μπορεί να χάρισε, τι θα γεννούσε ακόμα αν συνέχιζε το δικό του παιχνίδι της ζωής, τι καρπούς θα δώριζε, τι πουλιά θα φιλοξενούσε, τι χέρια θα άπλωναν να κόψουν κάποιο λουλούδι του;
Ένα απλό χάζεμα της σκέψης σου, ένα σκόρπισμα του νου σου πέραν των συνηθισμένων εστιάσεών του, μια χαοτική περιδιάβαση του συλλογισμού σου σε ό,τι έρχεται από μόνο του προς εσένα και όχι σε ό,τι εσύ επιλέγεις με κάποιο στόχο, μια πλήρης απελευθέρωση του στοχασμού σου για να βγάλει στην επιφάνεια ό,τι δεν προλαβαίνει από τους συντεταγμένους κάθε φορά και κάθε στιγμή στοχασμούς σου, μια πλήρης απελευθέρωση της προσοχής σου μπορούν να σε οδηγήσουν σε δρόμους καταδικούς σου που ποτέ δεν τους αντιλήφθηκες, σε μονοπάτια απάτητα που τελευταία στιγμή δεν διάβηκες, σε μοναδικές στιγμές που «τυχαία» γεύτηκες γλυκούς χυμούς της ζωής…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου