Η μαγεία του Παπαδιαμάντη

Στη μνήμη του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη († 3 Ιανουαρίου 1911)

 Σ΄ έναν θαυμάσιο μικρό τόμο του Οδυσσέα Ελύτη με τίτλο «Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ», όπου παρουσιάζεται ένα μικρό ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ από το τεράστιο έργο του «Κοσμοκαλόγερου» από τη Σκιάθο, ο νομπελίστας ποιητής μας γράφει γι΄ αυτόν :

 «Σ΄ όποια του σελίδα κι αν σταθούμε, αναγνωρίζουμε κάτω από το χριστιανό τον Έλληνα ˙ κάτω από τον μυστικοπαθή, τον μεσημβρινόν αισθησιάρχη ˙ κάτω από τον άνθρωπο της εκκλησίας, τον άνθρωπο της σάρκας, των μυριστικών χόρτων, του γιαλού.

  Κι είτε σαν αριστερός ψάλτη τον ακούσουμε είτε σαν δεξιό στην τελετουργία του νησιού του, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι γι΄ αυτόν η φύση ένα καταφύγιο, μια παρηγοριά, μια ανακούφιση ˙ούτε είναι, από το άλλο μέρος, μια δύναμη σκοτεινή και τερατώδης : είναι ο διαρκής και ακατάλυτος σκελετός που συνέχει την πλάση, μια εγγύηση γι΄ αυτό που είμαστε ή που μπορούμε να είμαστε. 

 Στις πλέον γαλήνιες και στις πλέον άγριες στιγμές της η θάλασσα είναι κάποιος συγγενής μας, δύστροπος, εχθρικός ίσως, πλην όμως δικός μας. Και τα περιβόλια, οι ρεματιές, τα οπωροφόρα, καθημερινοί σύντροφοι, από γενιά σε γενιά φτασμένοι στο πλάι μας, ταγμένοι να πλαγιοφρουρούν την πορεία μας μέσα στο άγνωστο…. 

 Τ΄ αμπέλια και τα κύματα, οι άνεμοι και τα πλεούμενα που αυλακώνουν νύχτα μέρα τις ιστορίες του δε χρησιμεύουν σαν απλό φόντο στους ήρωές του. Είναι τα συγκεκριμένα ανάλογα των αισθημάτων του, μετέχουν στη διαδραμάτιση και, σε έσχατη ανάλυση, εμφανίζονται σαν φορείς ηθικών αξιών. Ακριβώς όπως οι γέροντες κι οι γερόντισσες, οι καπετάνιοι κι οι ψαράδες, οι κοπέλες και τα παιδιά, γίνονται κι εκείνα στα χέρια του άλλες τόσες καθαρές μονάδες, που αστράφτουν σαν ασημένια κέρματα και βγάζουν, εάν τα χτυπήσεις, τον ίδιο καθαρόν ήχο, με τις ανθρώπινες ψυχές.»

Δεν είναι καθόλου τυχαίο λοιπόν που ο Ελύτης μας συνιστά : «Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί / Όπου και να θολώνει ο νους σας / Μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό / Και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».