O Καθεδρικός Ἱερός Ναός Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου στην Λευκωσία

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου κτίσθηκε στον χώρο της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Πίπη. Η μονή αυτή ήταν αφιερωμένη στον Ευαγγελιστή Ιωάννη, τον ηγαπημένο μαθητή του Χριστού.

Το επώνυμο Πίπη προέρχεται από την αραβική λέξη habib, που σημαίνει αγαπώ, και εφόσον ο Ιωάννης είναι ο ευαγγελιστής της αγάπης, γι’ αυτό ταίριαζε απόλυτα στην περίπτωση αυτή το αραβικό αυτό επίθετο. Πίπη όμως είναι και το επώνυμο Συρορθόδοξης οικογένειας εγκατεστημένης στην Κύπρο.

Η ίδρυση της μονής του Αγίου Ιωάννου του Πίπη συνδέεται με εξελληνισμένους Συρορθοδόξους όπως φαίνεται και από το επώνυμο Πίπη, αλλά και από το γεγονός ότι κατά τον 14ο και 15ο αιώνα χρησιμοποιείται σαν τόπος ταφής Συρορθοδόξων. Όπως είναι γνωστό ήδη από τις αρχές του 9ου αιώνα χριστιανοί της Συρίας και της Παλαιστίνης κατέφυγαν στην Κύπρο λόγω των διωγμών των Αράβων. Το πρώτο μεγάλο κύμα των προσφύγων αυτών έφθασε στην Κύπρο το 813μ.Χ., όπως αναφέρει ο χρονογράφος Θεοφάνης, έκτοτε ακολούθησαν πολλά κύματα προσφύγων, ιδιαίτερα κατά τις Σταυροφορίες και κατά την πτώση των σταυροφορικών κρατιδίων κατά τον 13ο αιώνα. Ανάμεσα τους ήταν και η οικογένεια Πίπη, μέλη της οποίας αναφέρονται κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και Ενετοκρατίας.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε η Μονή. Η αρχαιότερη μαρτυρία που υπάρχει γι’ αυτήν είναι ο Κολοφών του χειρογράφου 374 της Μονής Ιβήρων στο Άγιον Όρος. 

 Ο Κολοφών αναφέρει τα εξής: «Έτελειώθη ἡ παροῦσα βίβλος μηνί σεπτεμβρίῳ ιγ ἰνδικτιῶνος ἔτους στωνδ ἐπί ἱερομονάχου Βλασίου καί δικαίῳ μονῆς τοῦ Πίπη τοῦ επικεκλημένου τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἀποστόλου και εὐαγγελιστοῦ ἠγαπημένου ἐπιστηθίου παρθένου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, γραφεῖσα διά χειρός ἐμοῦ ἱερομονάγου ἀγάθωνος. ὅς καί ἱκετεύω τούς ἀναγιγνώσκοντας εὔχεσθαι ὑπέρ τῆς ἀθλίας μου καί ταλαιπώρου ψυχῆς. ὅπως ἐλεηθῆναι με ἐν τῇ φοβερᾷ ἡμέρα τῆς κρίσεως. Τέλος δόξα τῷ Θεῷ ἀμήν».

 Σύμφωνα λοιπόν με τον Κολοφώνα, αυτό το χειρόγραφο εγράφη από τον μοναχό Αγάθωνα τον Σεπτέμβριο του 1345μ.Χ. για την Μονή του Αγίου Ιωάννου του Πίπη επί ηγουμενίας (;)πιθανότατα του μοναχού Βλασίου. Η μονή λοιπόν υπήρχε ήδη το 1345. είναι όπως πολύ παλαιότερη. Στη μονή του Αγίου Ιωάννη του Πίπη ανήκε το χειρόγραφο Parisinus Graecus 576 (Colbertianus 3062) του 12ου αιώνα. Εάν το χειρόγραφο αυτό στα τέλη του 12ου ή τις αρχές του 13ου αιώνα περιήλθε στη Μονή της Εγκλείστρας, όπως φαίνεται από διόρθωση στο φύλλο 130 που είναι ιδιόγραφη του Αγίου Νεοφύτου και από εκεί μεταφέρθηκε στο Παρίσι τον 17ο αιώνα, τότε υπάρχει σαφής μαρτυρία ότι η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Πίπη υπήρχε ήδη τον 12ο αιώνα.

Ολόκληρο το ιστορικό του ναού ΕΔΩ