Η αρετή της νηστείας κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

Δεν είναι ολίγες οί φορές, πού ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος έχει εκθειάσει την νηστεία καί τους καρπούς της στους μελιρρύτους λόγους του. Ή νηστεία κατά τον Άγιο,«ταπεινώνει το σώμα καί χαλιναγωγεί τα σκιρτήματα της σαρκός, καθίστα την ψυχή πιο καθαρή, της δίνει φτερά, την ανεβάζει ψηλά καί την κάνει ανάλαφρη» (P.G.53,83).

Σέ άλλο του λόγο πάλι λέγει: «Εάν ή νηστεία ήταν αναγκαία στον παράδεισο, πολύ περισσότερο είναι αναγκαία έξω από αυτόν. Εάν το φάρμακο είναι χρή­σιμο πρίν από την πληγή, πολύ περισσότερο μετά από την πληγή. Εάν το όπλο μας ήταν χρήσιμο πρίν ξεσηκωθούν σε πόλεμο οι έπιθυμίες μας, πολύ περισ­σότερο είναι αναγκαία ή βοήθεια της νηστείας μετά την τόσο μεγάλη μάχη των επιθυμιών, πού προέρ­χονται από τους δαίμονες. Εάν ό Αδάμ άκουγε την φωνή τον Θεού περί του απαγορευμένου καρπού, δεν θα άκουγε την δεύτερη πού έλεγε: "Γη εί καί εις γήν άπελεύση". Επειδή όμως παρήκουσε σ αυτήν,γι αυτό επήλθε ό θάνατος, οι φροντίδες, οι πόνοι, οι λύπες καί ζωή χειρότερη από κάθε θάνατο.Γι'αυτό άγκάνθια καί τρίβολοι,γι αυτό πόνοι καί ώδίνες καί βίος έπίμοχθος. Είδες, πώς ό Θεός αγανακτεί, όταν περιφρονείται ή νηστεία; Μάθε καί πόσο χαίρεται, όταν αυτή τιμάται» (Ρ.G.49, 307-308).

Καί άλλοτε ό ίδιος: «Δεν νηστεύουμε για το πάσχα ούτε για την σταυρική θυσία, αλλά για τα δικά μας αμαρτήματα, επειδή πρόκειται να προσέλθουμε στην θεία κοινωνία. Το πάσχα άλλωστε δεν είναι υπόθεση νηστείας ούτε πένθους, αλλά ευφροσύνης καί χαράς» (Ρ.G.48, 867). 

«Σκοπός της νηστείας είναι ή συμμετοχή στην θεία κοινωνία με καθαρή ψυχή... Γι αυτό καί οι Πατέρες παρέτειναν το στάδιο της νηστείας δίνοντας σε μας προθεσμία για μετάνοια, ώστε να προσέλθουμε στην θεία κοινωνία καθαρμένοι καί ψυχικά τακτοποι­ημένοι» (Ρ.G.56, 139).

Άλλοτε πάλι εκθειάζοντας «την μητέρα όλων των αγαθών καί δάσκαλο της σωφροσύνης καί κάθε άλλης αρετής, δηλαδή την νηστεία» (Ρ.G.53, 22) έλεγε: «Πόσο μεγάλο καλό είναι ή νηστεία καί μέγιστο όπλο κατά του διαβόλου! Μετά το λουτρό του βαπτίσματος μας δεν πρέπει να προσέχουμε στην καλοπέραση, την τρυφή καί τα πλούσια τραπέζια, αλλά στην νηστεία. Γι αυτό ακριβώς καί ό Κύριος νήστεψε· όχι επειδή ό 'Ιδιος το είχε ανάγκη, αλλά για να διδάξει εμάς.

Επειδή δηλαδή τα προ του βαπτίσματος μας αμαρτήματα τα έφερε ή υποδούλωση στην κοιλιά, όπως ακριβώς ό γιατρός, όταν θεραπεύει τον ασθενή, τον προστάζει να μη κάνει εκείνα από τα όποια προήλθε ή ασθένεια, έτσι λοιπόν καί εδώ ό Χριστός μετά το βάπτισμα εισήγαγε την νηστεία.Διότι καί τον Αδάμ ή ακρασία της κοιλιάς τον έβγαλε από τον παρά­δεισο... Γι αυτό λοιπόν καί ό Κύριος νηστεύει σαράντα ήμερες υποδεικνύοντας τα φάρμακα της σωτηρίας» (Ρ.G.57, 209-210).

Φυσικά ό άγιος Ιωάννης, όπως καί όλοι οι Πατέ­ρες, δεν παύουν να μας υπενθυμίζουν ότι η νηστεία δεν είναι ό αυτοσκοπός, δεν είναι κατ' ακρίβεια αρετή, αλλά μέσο για την απόκτηση της: «Μάθετε απ εμού, ότι πράος ειμί καί ταπεινός τη καρδία». Δέν είπε ότι ένήστευσα... αλλά,«ότι πράος ειμί καί ταπει­νός τί καρδία»... Αυτά τα λέγω, όχι για να κατηγο­ρήσω την νηστεία· μη γένοιτο· αλλά καί για να την επαινέσω πολύ· Πονώ όμως όταν, ενώ παραμελείτε τα υπόλοιπα, νομίζετε ότι αυτή πού κατέχει τελευταίο μέρος στην αρετή, αρκεί για την σωτηρία σας» (Ρ.G.58, 480-481).

Παράλληλα ό Άγιος μας υποδεικνύει καί τον ορθό τρόπο νηστείας: «Εφυγε ή νηστεία, αλλά ας παραμεί­νει ή ευλάβεια- μάλλον όμως ούτε η νηστεία έφυγε. Άλλα μη φοβηθείτε· διότι δεν το είπα αυτό με σκοπό να σας αναγγείλω μία άλλη τεσσαρακοστή, αλλά για να αποκαλύψω την αρετή σας. Πέρασε ή σωματική νη­στεία, αλλά δεν πέρασε ή πνευματική νηστεία. Αυτή είναι καλύτερη από εκείνη, καί εκείνη γι αυτήν. 'Οπως ακριβώς, όταν νηστεύατε, σας έλεγα ότι είναι δυνατόν να μη νηστεύει εκείνος πού νηστεύει, έτσι καί τώρα λέγω ότι είναι δυνατόν να νηστεύει κανείς καί χωρίς να νηστεύει.

Ίσως φαίνεται ότι είναι αίνιγμα αυτό πού λέγω, αλλά θά σάς το εξηγήσω: Πώς είναι δυνατόν να μη νηστεύει εκείνος πού νηστεύει; 'Οταν κάποιος απέχει από τα φαγητά, δεν απέχει όμως καί από τίς αμαρτίες. Πώς είναι δυνατόν να νηστεύει εκείνος πού δεν νη­στεύει; 'Οταν κάποιος απολαμβάνει την τροφή, αλλά δεν δοκιμάζει την αμαρτία. Αύτή ή νηστεία είναι καλύ­τερη από την άλλη, καί όχι μόνο καλύτερη, αλλά καί ελαφρότερη» (Ρ.G.50, 434-435)· καί άλλοτε:

«Να επιδείξουμε την αληθινή νηστεία, εννοώ δη­λαδή την αποχή από τα κακά. Διότι αυτό είναι ή νη­στεία. Επειδή η αποχή από τα φαγητά γι αυτό μας έχει παραδοθεί για να χαλιναγωγήσει την δύναμη της σαρκός καί να κάνει τον ϊππο των επιθυμιών μας πιο πειθαρχικό. Αυτός πού νηστεύει οφείλει περισσότερο από όλους να χαλιναγωγεί τον θυμό, να έχει διδαχθεί την πραότητα καί την επιείκεια, να έχει ταπεινή καρ­διά, να απομακρύνει τίς ενθυμήσεις των άτοπων καί ανάρμοστων επιθυμιών... να είναι ανώτερος από τα χρήματα, να ελεεί με μεγάλη γενναιοδωρία καί να αποδιώκει από την ψυχή του κάθε κακία προς τον πλησίον» (Ρ.G.53, 74-75).

Όσον αφορά σε αυτούς που δεν μπορούν να νηστεύσουν επακριβώς λόγω ασθενείας, ό Άγιος συνιστά: «Αυτός πού δεν μπορεί να νηστεύσει ας κάνει πιο πλούσια την ελεημοσύνη, ας κάνει εκτενείς προσευ­χές, ας έχει έντονη προθυμία να ακούει τα λόγια του Θεού» (Ρ.G.53, 83).

Αρχιμ.Βασ.Παπαδάκη«Εξομολόγηση,Θεία Κοινωνία,Νηστεία»Ι.Μ.Αγ.Αναστασίας,Ρέθυμνο