Εἶναι ἀμέτρητοι οἱ χαρακτηρισμοί, πού προτάσσει στό ὄνομα τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἡ ὑμνολογία μας

Ἠλιάδης Σάββας, Δάσκαλος

Εἶναι ἀμέτρητοι οἱ χαρακτηρισμοί, ποὺ προτάσσει στὸ ὄνομα τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἡ ὑμνολογία μας καὶ οἱ ἰδιότητες καὶ οἱ θεῖες ἐνέργειες ποὺ χαρίζει πλουσίως στὰ ζωντανὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Προσπαθήσαμε νὰ καταγράψουμε κατὰ τὸ δυνατὸν ἀπὸ τὸ Μηναῖο τοῦ Σεπτεμβρίου, ἐπὶ τῇ ἑορτὴ τῆς Ὑψώσεως:
1.Ἄχραντος Σταυρὸς
2.θεῖος Σταυρὸς
3.ἀήττητον τρόπαιον
4.θυρεὸς (μεγάλη ἀσπίδα) ἀπροσμάχητος
5.σκῆπτρον (σύμβολο ἐξουσίας) ἔνθεον
6.πανάγιος Σταυρὸς
7.σκέπη κραταιὰ
8.τριμερὴς Σταυρὸς (ἀπὸ τὴν παράδοση τῆς Π. Διαθήκης μὲ τὸν Ἀβραὰμ καὶ τὸν Λὼτ)
9.ζωηφόρον ξύλον
10.φυλακτήριον θεῖον
11.ἀπροσμάχητον τεῖχος
12.σωτήριον ξύλον
13.τῶν πιστῶν καύχημα
14.ἀθλητῶν στήριγμα
15.Ἀποστόλων ἐγκαλλώπισμα
16.Δικαίων πρόμαχος
17.πάντων των Ὁσίων διασῶσμα
18.πανσεβάσμιος Σταυρὸς
19.εὐλογημένον ξύλον
20.ξύλον τῆς ὄντως ζωῆς
21.θεῖος θησαυρὸς (ἐν γῆ κρυπτόμενος)
22.κραταιὸν σύμβολον
23.ἀρραγὲς φυλακτήριον
24.φρουρὸς
25.φύλακας ....
26.ἐλατήρας (διώκτης) τῶν δαιμόνων
27.τρόπαιον νίκης
28.πανσέβαστος Σταυρὸς
29.τῆς εὐσεβείας τὸ ἀήττητον τρόπαιον
30.ἡ θύρα τοῦ Παραδείσου
31.ὁ των πιστῶν στηριγμὸς
32.τὸ περιτείχισμα τῆς Ἐκκλησίας
33.ὅπλον ἀκαταμάχητον
34.δαιμόνων ἀντίπαλος
35.δόξα Μαρτύρων καὶ Ὁσίων
36.ὡς ἀληθῶς (πραγματικὸ) ἐγκαλλώπισμα
37.λιμὴν σωτηρίας
38.Σταυρός, δι' ου ἐλύθη τῆς ἀρᾶς τὸ ἀνθρώπινον
39.ὁ τυπούμενος (ὁ σχηματιζόμενος) καὶ δεινῶν ἐκλυτρούμενος
40.τῆς ὄντως χαρᾶς σημεῖον
41.ὁ καταράσσων (κατανικῶν) ἐχθροὺς
42.ἠμῶν ἡ βοήθεια
43.βασιλέων κραταίωμα
44.ἱερέων εὐπρέπεια
45.ράβδος δυνάμεως ὑφ` ἧς ποιμαινόμεθα
46.ὅπλον εἰρήνης ἐν φόβω
47.Χριστοῦ θεία δόξα
48.τῶν τυφλῶν ὁδηγὸς
49.τῶν ἀσθενούντων ἰατρὸς
50.ἡ ἀνάστασις πάντων των τεθνεώτων
51.Χριστιανῶν ἡ ἐλπὶς
52.πεπλανημένων ὁδηγὸς
53.χειμαζομένων (δοκιμαζομένων) λιμὴν
54.ἐν πολέμοις νίκος (νίκη)
55.οἰκουμένης ἀσφάλεια
56.νεκρῶν ἡ ἀνάστασις
57.κράτος καὶ στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας
58.βασιλέων κράτος καὶ στερέωμα
59.τρισμακάριστον ξύλον
60.ἀοίδιμον ξύλον
61.τίμιος Σταυρὸς
62.ζωοποιὸς Σταυρὸς
63.τροπαιοῦχον καύχημα
64.φῶς
65.τροπαιοφόρον ὅπλον
66.βασιλεῖ πανοπλία ἀήττητος
67.φύλαξ πάσης της οἰκουμένης
68.ἡ ὡραιότης τῆς Ἐκκλησίας
69.πιστῶν το στήριγμα
70.Ἀγγέλων ἡ δόξα
71.δαιμόνων τὸ τραῦμα
72.ζωηφόρον φυτὸν
73.πανάγιος Σταυρὸς
74.τοῖς βροτοῖς (γιὰ τοὺς θνητοὺς) δώρημα
75.ξύλον ἄχραντον
76.ζωοποιὸν ξύλον
77.τοῦ πεσόντος Ἀδὰμ ἡ τελεία λύτρωσις
78.τὸ φυτὸν τῆς ζωῆς
79.τετραμερὴς Σταυρὸς(ὡς ἁπλούμενος στὰ τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντος)
80.τῶν δυσμένων συντρίβων τὰ κέρατα
81.τὸ ξύλον τὸ ἅγιον
82.σθένος (δύναμη) δικαίων
83.ὁ ὑπερένδοξος Σταυρὸς
84.φῶς τοῖς πιστοῖς
85.ζωηφόρον δένδρον
86.ἱερὸν κέρας θεοφροσι
87.εὖρος καὶ μῆκος Σταυροῦ, οὐρανοῦ ἰσοστάσιον (ἰσοδύναμο)
88.θεία κλίμαξ, δι` ἧς ἀνατρέχομεν εἰς οὐρανοὺς
89.ξύλον, δὶ` οὐ ἠξιώθημεν τῶν ἀοράτων ἐχθρῶν συντρίβειν τὰς κάρας
90.ξύλον, ὃ τὴν ζωὴν ἐξήνθησεν
91.ξύλον δι' οὐ δαίμονες ἔφριξαν
92.πηγὴ ἁγιάσματος
93.Σταυρός, τῆς πάντων θεώσεως αἴτιος
94.δεδοξασμένος Σταυρὸς τοῦ Κυρίου
95.φῶς ἐκλάμπον
96.τοῦ κόσμου τὸ καύχημα
97.ἁγίου πάθους ἁγιώτατον σύμβολον
98.σεπτὸν καὶ θεῖον ξύλον
99.ξύλον ζωοδώρητον Κυρίου
100.πηγὴ ἀθανασίας
101.ἀπολύτρωσις παντός τοῦ κόσμου
102.φρουρὸς ἠμῶν σωτήριος
103.ὅπλον ἄρρηκτον
104. Ὅπλον σωτήριον καὶ ἄρρηκτον
105.τῶν πιστῶν ἡ ἑτοίμη βοήθεια
106.τῶν πιστῶν ἡ κραταιὰ ἀντίληψις
107.φωτισμὸς τῶν ψυχῶν
108.φωτοδότης τῶν ψυχῶν
109.σωτήριον ξύλον
110. Ἥλιος μέγας, ταῖς ἀκτίσι καταυγάζων τοὺς ἐν σκότει
111.Ἥλιος μέγας, ταῖς ἀκτίσι φλέγων τοὺς δαίμονας
112. Σταυρὸς ὡραιότατος.

Ἐννοεῖται πὼς καὶ στὶς ἄλλες ἀκολουθίες, μέσα στὸ λειτουργικὸ ἔτος, ὑπάρχουν ἀμέτρητοι ἐγκωμιαστικοὶ ὕμνοι.

  Πλουσιότατη σὲ χαρακτηρισμοὺς ἡ ὑμνολογία, τοὺς ὁποίους δὲν μπορεῖ νὰ κατανοήσει ὁ ἀνθρώπινος νοῦς, ἂν δὲν ἔχει ἐμπειρία ἁγιοπνευματική. Εἶναι λέξεις πού, στοὺς περισσότερους ἀπό μας, φαίνονται ἁπλῶς κοσμητικὰ ἐπίθετα. Δὲν εἶναι ὅμως ἔτσι, μὰ καθόλου. Εἶναι ὅλα ἐκπεφρασμένα καὶ διατυπωμένα ὡς πλεόνασμα καρδιᾶς, περίσσευμα θείας χάριτος καὶ ὄχι λογοτεχνικὰ παιχνίδια.

«Τραγουδήθηκαν» ὕστερα ἀπὸ ἐμπειρίες προσωπικὲς φωτισμένων καὶ ἁγίων ἀνθρώπων ἀλλὰ καὶ ἀπὸ θαύματα καὶ γεγονότα, ὅπου ἄφησε τὴ γλυκιὰ ἀνάμνησή του ὁ Τίμιος Σταυρός, μπροστὰ στὰ μάτια πολλῶν ἀνθρώπων στὸ διάβα τῆς ἱστορίας τῆς Ἐκκλησίας μας.

  Ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ τὴ βοήθεια τοῦ Σταυροῦ στὴ ζωή μας. Τὸ σχῆμα τοῦ Σταυροῦ εἶναι ἡ προσευχὴ τῆς στιγμῆς, χωρὶς λόγια. Ἡ προσευχὴ «πάσης περιστάσεως». Γὶ` αὐτὸ πολλοί, ὅταν λένε ὅτι σὲ κάποια ἔκτακτη δυσκολία τῆς ζωῆς τους: «ἔκανα τὴν προσευχή μου», ἐννοοῦν τὶς περισσότερες φορές, ὅτι ἔκαναν τὸ σταυρό τους. Πράγματι ἔτσι συμβαίνει. Στὴ δύσκολη ὥρα φωνάζουμε: «Χριστέ μου», «Παναγία μου» καὶ κάνουμε τὸ σταυρό μας. Κι αὐτὸ εἶναι μιὰ πλήρης προσευχή.

 Πῶς ὅμως κάνουμε τὸ σταυρό μας; Προσέξαμε καὶ δώσαμε τὴν ἀνάλογη προσοχή, ὥστε νὰ δείξουμε τὸν ἀπόλυτο σεβασμὸ στὸ σύμβολο τῆς σωτηρίας μας; Ὀφείλουμε νὰ παραδεχτοῦμε πὼς δὲν τὸ κάνουμε σωστά το σχῆμα ἐπάνω στὸ σῶμα μας, νὰ τὸ σταυρώσουμε σωστά, γιὰ νὰ ἔχει ἀποτέλεσμα ἡ προσευχή. Βλέπουμε πάρα πολλοὺς ἀνθρώπους, ποὺ μὲ τὸν τρόπο ποὺ κάνουν τὸ σταυρὸ τοὺς μᾶλλον ἀσεβοῦν, μὴ γνωρίζοντας συνήθως τὴ σοβαρότητα τοῦ θέματος.
Ἀρχικὰ ἑνώνουμε σφιχτά τα τρία πρῶτα δάκτυλα τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ, ὀμολογώντας ἔτσι τὴν πίστη μᾶς σ' ἕνα Θεό, ποὺ εἶναι ταυτόχρονα τρία πρόσωπα -ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα-, ὁμοούσια, ἑνωμένα μεταξύ τους «ἀχωρίστως» καὶ «ἀδιαιρέτως». Τὰ ἄλλα δύο δάκτυλα ἑνωμένα, ποὺ ἀκουμποῦν στὴν παλάμη, συμβολίζουν τὶς δύο φύσεις τοῦ Κυρίου μᾶς Ἰησοῦ Χριστοῦ, δηλαδὴ τὴ θεία καὶ τὴν ἀνθρώπινη.
Φέρνουμε τὸ χέρι ἀκουμπώντας τὸ μέτωπο, τὴ σωματικὴ περιοχὴ τῆς διανοητικῆς λειτουργίας, φανερώνοντας ἔτσι ὅτι ἀγαποῦμε τὸν Θεὸ μ' ὅλη τὴ διάνοιά μας, καὶ ὅτι ἀφιερώνουμε σ' Αὐτὸν ὅλες τὶς σκέψεις μας.
Τὸ χέρι ἔρχεται κατόπιν στὴν κοιλιά. Δηλώνουμε συμβολικὰ ὅτι προσφέρουμε στὸν Κύριο ὅλες τὶς ἐπιθυμίες μας καὶ ὅλα τα συναισθήματά μας.
Κατόπιν, φέρνουμε τὸ χέρι στοὺς ὤμους, ἀκουμπώντας πρῶτα τὸν δεξιὸ καὶ μετὰ τὸν ἀριστερὸ ἀκριβῶς καὶ ὄχι σὲ ἄλλη θέση, ὀμολογώντας ὅτι καὶ κάθε σωματική μας δραστηριότητα ἀνήκει σ' Ἐκεῖνον.
Τέλος φέρνουμε τὴν παλάμη ἀνοιχτῆ στὴν κοιλιά, σκύβοντας εὐλαβῶς καὶ ἐπανερχόμενοι σὲ ὄρθια στάση.

Μιὰ ἄλλη ἑρμηνεία, πολὺ χαριτωμένη, μᾶς δίνει στὴν πέμπτη διδαχὴ του ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὃ Αἰτωλός:
«Ἀκούσατε, χριστιανοί μου, πῶς πρέπει νὰ γίνεται ὁ σταυρὸς καὶ τί σημαίνει. Μᾶς λέγει τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον πὼς ἡ ἁγία Τριάς, ὁ Θεός, δοξάζεται εἰς τὸν οὐρανὸν περισσότερον ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους. Τί πρέπει νὰ κάμης καὶ ἐσύ; Σμίγεις τὰ τρία σου δάκτυλα μὲ τὸ δεξιόν το χέρι σου καί, μὴν ἠμπορώντας νὰ ἀνεβῆς εἰς τὸν οὐρανὸν νὰ προσκύνησης, βάνεις τὸ χέρι σου εἰς τὸ κεφάλι σου, διότι τὸ κεφάλι σου εἶναι στρογγυλὸ καὶ φανερώνει τὸν οὐρανόν, καὶ λέγεις μὲ τὸ στόμα: Καθὼς ἐσεῖς οἱ ἄγγελοι δοξάζετε τὴν ἁγίαν Τριάδα εἰς τὸν οὐρανόν, ἔτσι καὶ ἐγώ, ὡς δοῦλος ἀνάξιος, δοξάζω καὶ προσκυνῶ τὴν ἁγίαν Τριάδα. Καὶ καθὼς αὐτὰ τὰ δάκτυλα εἶναι τρία -εἶναι ξεχωριστά, εἶναι καὶ μαζὶ- ἔτσι εἶναι καὶ ἡ ἁγία Τριάς, ὁ Θεός, τρία πρόσωπα καὶ ἕνας μόνος Θεός