“Μόνον ἐπάγη τό ξύλον, Χριστέ, τοῦ Σταυροῦ σου, τά θεμέλια ἐσαλεύθησαν τοῦ θανάτου, Κύριε”

Την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, θα βρούμε πολλές φορές στον Όρθρο της μεγάλης αυτής εορτής το αρχαίο ρήμα “πήγνυμι” σε διάφορες μορφές, αλλά και σύνθετο (“ἐμπήγνυμι”, “προσπήγνυμι”).

 “Πήγνυμι” λοιπόν σημαίνει “στερεώνω”, “κάνω κάτι να είναι σταθερό”, “καρφώνω”. Παρόμοια σημασία (με μεγαλύτερη έμφαση) έχουν και τα σύνθετα που αναφέραμε (από δε το “ἐμπήγνυμι” προέρχεται το νεοελληνικό “μπήγω/μπήζω”).

Βρίσκουμε λοιπόν στον Όρθρο φράσεις όπως:
“Μόνον ἐπάγη τὸ ξύλον, Χριστέ, τοῦ Σταυροῦ σου, τὰ θεμέλια ἐσαλεύθησαν τοῦ θανάτου, Κύριε” (“Και μόνο που στήθηκε/στερεώθηκε το ξύλο του Σταυρού σου, Χριστέ, τα θεμέλια του θανάτου σαλεύθηκαν, Κύριε”).

“Θεοτόκε Παρθένε, ἱκέτευε τὸν Υἱόν σου τὸν ἑκουσίως προσπαγέντα ἐν Σταυρῷ…” (“Θεοτόκε Παρθένε, να ικετεύεις τον Υιό σου, ο οποίος εκούσια καρφώθηκε σε Σταυρό…”)

“Τρεῖς σταυροὺς ἐπήξατο ἐν Γολγοθᾶ ὁ Πιλᾶτος, δύο τοῖς λῃστεύσασι, καὶ ἕνα τοῦ Ζωοδότου, ὃν εἶδεν ὁ ᾍδης καὶ εἶπε τοῖς κάτω· Ὦ λειτουργοί μου καὶ δυνάμεις μου, τίς ὁ ἐμπήξας ἧλον τῇ καρδίᾳ μου;” 

(“Τρεις σταυρούς έστησε στον Γολγοθά ο Πιλάτος: δύο για τους ληστές, και έναν του Ζωοδότη, τον οποίο είδε ο Άδης και είπε στους κάτω: ‘Λειτουργοί μου και δυνάμεις μου, ποιος είναι εκείνος που έμπηξε καρφί στην καρδιά μου;’ ”).

 Αξιοσημείωτη εδώ είναι η σύνδεση ανάμεσα στα καρφιά του Σταυρού του Χριστού και στο καρφί που μπήχτηκε στην καρδιά του Άδη.

“Τὸ ξύλον ἐν ᾧ, Πάνσεμνε, τὰς ἀχράντους παλάμας ὑπὲρ ἡμῶν ἐξέτεινε προσπαγεὶς ὁ Υἱός σου, νῦν εὐσεβῶς προσκυνοῦμεν”

 (“Σήμερα προσκυνούμε με ευσέβεια, Πάνσεμνε [Θεοτόκε], το ξύλο πάνω στο οποίο άπλωσε για χάρη μας τις αμόλυντες παλάμες του ο Υιός σου, αφού καρφώθηκε [σ’ αυτό]”)
“…προσκυνοῦντές σε [Σταυρέ], καὶ καρδίας καὶ ψυχάς φωτιζόμεθα σήμερον, θείᾳ χάριτι τοῦ ἐν σοὶ προσπαγέντος”

 (“…προσκυνώντας σε, Σταυρέ, φωτιζόμαστε σήμερα στις καρδιές και στις ψυχές, με τη θεία χάρη εκείνου που καρφώθηκε πάνω σου”)

“Σὲ νῦν μετὰ φόβου Χριστιανοὶ ἀσπαζόμεθα, καὶ τὸν ἐν σοὶ προσπαγέντα Θεὸν δοξάζομεν λέγοντες· Κύριε, ὁ ἐν αὐτῷ προσπαγείς, ἐλέησον ἡμᾶς, ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος” 

(“Εσένα [Σταυρέ], με φόβο τώρα οι Χριστιανοί ασπαζόμαστε, και δοξάζουμε τον Θεό, ο οποίος καρφώθηκε πάνω σου, λέγοντας: ‘Κύριε, εσύ που καρφώθηκες πάνω σ’ αυτόν, ελέησέ μας, καθώς είσαι αγαθός και φιλάνθρωπος’ ”)

“Σήμερον ὁ Δεσπότης τῆς Κτίσεως καὶ Κύριος τῆς δόξης τῷ Σταυρῷ προσπήγνυται” (“Σήμερα ο Δεσπότης της Κτίσης και Κύριος της δόξας καρφώνεται στον Σταυρό”)

Και στις Πράξεις των Αποστόλων (2:23): “τοῦτον [ενν.: Ἰησοῦν τὸν Ναζωραῖον]… διὰ χειρῶν ἀνόμων προσπήξαντες ἀνείλετε” (“αυτόν [ενν.: τον Ιησού τον Ναζωραίο]… με παράνομα χέρια φονεύσατε, καρφώνοντάς τον [ενν.: σε σταυρό]”)

Andreas Moratos