inc: Ἐπειδή με τὸ θαῦμα πρὸς τὸ λέγειν ἐξήγειρεν, ἐπειδὴ τὸ θέλειν τὸ ποθεῖν ἐκβιάζεται, ἀνάπαλίν τε πείθει ἡ στοργὴ πρὸς τὸ βούλεσθαι, ...
des: ... Πλὴν καὶ εὐχὰς ἐνεργοῦς μιμήσεως διὰ τῆς ἀθληφόρου πρὸς Θεὸν ἀναπέμποντες, τὴν σωτηρίαν πρεσβεύσοιτε, χάριτι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ζῶντος καὶ συμβασιλεύοντος τῷ Πατρὶ αὐτοῦ καὶ τῷ Πνεύματι, ᾧ ἡ δόξα καὶ ἡ τιμὴ καὶ τὸ κράτος, ὡς ἦν πρὸ παντὸς αἰῶνος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ὅπως ὀρθὰ παρατηρεῖ ὁ Al. Kazhdan, ὁ Μεθόδιος, ἂν καὶ εἶχε ἐγκαταλείψει νεαρὸς τὴν πατρίδα του τὴ Σικελία, δὲν ξέχασε τοὺς ἁγίους της καὶ μᾶς ἔδωσε τόσο μία ὁμιλία γιὰ τὴν ἁγ. Ἀγάθη, ὅσο καὶ ἕναν κανόνα γιὰ τὴν ἁγ. Λουκία.130
Ἡ ἁγ. Ἀγάθη (131) μαρτύρησε στὴ Σικελία στὸ διωγμὸ τοῦ Δεκίου (249-251) καὶ ἔχαιρε ἰδιαίτερης τιμῆς στὴν πατρίδα της ἐξ αἰτίας τῶν πολλῶν θαυμάτων της, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀφθαρίας τοῦ σώματός της. Ἡ τιμή της μάλιστα, εἶχε διαδοθεῖ καὶ στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ὑπῆρχαν δύο ἐκκλησίες ἀφιερωμένες σὲ αὐτήν: Τελεῖται δὲ ἡ αὐτῆς σύναξις ἐν τῷ μαρτυρείῳ (sic) αὐτῆς τῷ ὄντι ἐν τῷ Τρικόγχῳ (καὶ πέραν ἐν τῷ κάστρῳ τῶν Ρως(132)
Ὁ Μεθόδιος συνέγραψε στὴ μνήμη τῆς συμπατριώτισσάς του μάρτυρος (ὁμιλία) ἐγκώμιο, τὸ ὁποῖο ἐξεφώνησε τὴν ἡμέρα τῆς μνήμης της (5 Φεβρουαρίου). Αὐτὴ ἡ ὁμιλία ἐπισημάνθηκε στὰ ἑξῆς χειρόγραφα:
i. Vallicellianus gr. 10 (B34), ff. 129-131v , μεμβράνινος κώδικας τοῦ ΙΒ´ αἰώνα (290Χ215), ὁ ὁποῖος περιέχει Βίους ἁγίων.133
ii. Marcianus gr. 362 (coll. 817), ff. 054v –067v ,134 κώδικας τοῦ ΙΓ´ αἰώνα (370Χ280), ποὺ περιέχει Βίους ἁγίων καὶ πολλὲς Ἀκολουθίες τους.
iii. Lesbiacus Ioann. 7, ff. 143r -151r *, περγαμηνὸς κώδικας τοῦ ΙΓ´ αἰώνα (265Χ200), φύλλων 278, ποὺ περιέχει κυρίως ἁγιολογικὰ ἔργα.135 Ὁ κώδικας βρίσκεται στὴ βιβλιοθήκη τῆς μονῆς τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ὑψηλοῦ στὴ Μυτιλήνη. [Μεθοδίου Κωνσταντινουπόλεως ἐγκώμιον εἰς ἅγ. Μαγαλομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ Ἀγάθωνα, arc: Ἐπειδὴ μὲ τὸ θαῦμα]
iv. Vallicellianus gr. 117 (Κ17), ff. 1-4v , χαρτῶος κώδικας τοῦ ΙΣΤ´ μὲ ΙΖ´ αἰώνα (280Χ224), ποὺ περιέχει ἑλληνικὰ καὶ λατινικὰ ἔργα.136 v. Parisinus gr. 3093, ff. 17-19*, κώδικας 39 φύλλων.137
Τὴν ὁμιλία ἐξέδωσε ὁ Elpidio Mioni 138 χρησιμοποιώντας τὸν κώδικα τῆς Μαρκιανῆς Βιβλιοθήκης καὶ τὸν Vallicellianus gr. 10 (B34).
Ὁ Μεθόδιος συνέγραψε στὴ μνήμη τῆς συμπατριώτισσάς του μάρτυρος (ὁμιλία) ἐγκώμιο, τὸ ὁποῖο ἐξεφώνησε τὴν ἡμέρα τῆς μνήμης της (5 Φεβρουαρίου). Αὐτὴ ἡ ὁμιλία ἐπισημάνθηκε στὰ ἑξῆς χειρόγραφα:
i. Vallicellianus gr. 10 (B34), ff. 129-131v , μεμβράνινος κώδικας τοῦ ΙΒ´ αἰώνα (290Χ215), ὁ ὁποῖος περιέχει Βίους ἁγίων.133
ii. Marcianus gr. 362 (coll. 817), ff. 054v –067v ,134 κώδικας τοῦ ΙΓ´ αἰώνα (370Χ280), ποὺ περιέχει Βίους ἁγίων καὶ πολλὲς Ἀκολουθίες τους.
iii. Lesbiacus Ioann. 7, ff. 143r -151r *, περγαμηνὸς κώδικας τοῦ ΙΓ´ αἰώνα (265Χ200), φύλλων 278, ποὺ περιέχει κυρίως ἁγιολογικὰ ἔργα.135 Ὁ κώδικας βρίσκεται στὴ βιβλιοθήκη τῆς μονῆς τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Ὑψηλοῦ στὴ Μυτιλήνη. [Μεθοδίου Κωνσταντινουπόλεως ἐγκώμιον εἰς ἅγ. Μαγαλομάρτυρα τοῦ Χριστοῦ Ἀγάθωνα, arc: Ἐπειδὴ μὲ τὸ θαῦμα]
iv. Vallicellianus gr. 117 (Κ17), ff. 1-4v , χαρτῶος κώδικας τοῦ ΙΣΤ´ μὲ ΙΖ´ αἰώνα (280Χ224), ποὺ περιέχει ἑλληνικὰ καὶ λατινικὰ ἔργα.136 v. Parisinus gr. 3093, ff. 17-19*, κώδικας 39 φύλλων.137
Τὴν ὁμιλία ἐξέδωσε ὁ Elpidio Mioni 138 χρησιμοποιώντας τὸν κώδικα τῆς Μαρκιανῆς Βιβλιοθήκης καὶ τὸν Vallicellianus gr. 10 (B34).
Ἡ ὁμιλία δὲν ἦταν ἄγνωστη πρὶν τὴν ἔκδοσή της, ἀφοῦ εἶχε προηγηθεῖ καὶ δημοσιευθεῖ ἡ λατινική της μετάφραση.139
Τὸ Ἐγκώμιο ποὺ συνέγραψε ὁ Μεθόδιος ἀνήκει στὴν ἑλληνικὴ παράδοση τοῦ κειμένου τοῦ Μαρτυρίου 140 τῆς ἁγ. Ἀγάθης.141
Πρέπει ὅμως νὰ ὑπογραμμισθεῖ ὅτι δὲν ὑπάρχουν σοβαρὲς διαφορὲς μὲ τὴ λατινικὴ παράδοση142 καὶ τὸ Βίο ποὺ συνέγραψε ὁ Συμεὼν ὁ Μεταφραστής143.
Ὁ Μεθόδιος προσέθεσε τὸν πρόλογο καὶ τὸν ἐπίλογο, ἐμπλούτισε τὸ θαῦμα τοῦ ἁγ. Πέτρου, προέβη σὲ ἀλλαγὴ τῆς πόλης τοῦ μαρτυρίου τῆς ἁγίας, ἀναφέροντας τὴν Πάνορμο144 ἀντὶ γιὰ τὸ Παλέρμο (ὁ Μεθόδιος βασίζεται στὴν Ἑλληνικὴ παράδοση τοῦ κειμένου τοῦ μαρτυρίου ἢ διασώζει τὴν προφορικὴ παράδοση τῆς πατρίδας του), καί, τέλος, προχώρησε στὴν ἀγαπημένη του συνήθεια, ἡ ὁποία ἦταν νὰ προβεῖ σὲ σχόλια.
Αὐτὴ ἡ συνήθεια τοῦ Μεθοδίου ἀποδεικνύεται ἐξαιρετικὰ σημαντική, καθὼς ἀναδεικνύει στὸ πρόσωπο τοῦ ἁγίου ἕναν ὥριμο θεολόγο καὶ ταυτόχρονα μᾶς παρέχει πληθώρα στοιχείων.
Σὲ γενικὲς γραμμὲς ἡ ὁμιλία περιέχει εἰσαγωγὴ τοῦ Μεθοδίου (κεφ. 1-2), τὸ Μαρτύριο (τὸ διωγμό, στίχους γιὰ τὴν ἁγία, σχόλια, τὸ μαρτύριο, κεφ. 3- 19), τὴ θαυματουργικὴ θεραπεία ἀπὸ τὸν ἅγ. Πέτρο (κεφ. 20-24), τὸ τελικὸ μαρτύριο (κεφ. 25-29), θαύματα τῆς ἁγίας - ἐπίλογο (κεφ. 30-33).145 Ὁ τίτλος τοῦ ἔργου, χωρὶς οὐσιώδεις διαφορὲς στὶς ἐπικεφαλίδες τῶν χειρογράφων, ἐπιβεβαιώνει τὴν προέλευσή του ἀπὸ τὴ γραφίδα τοῦ Μεθοδίου. Ἐν τούτοις, προέκυψε ζήτημα μὲ τὴν ὕπαρξη ψευδο-Μεθοδίου ὡς συγγραφέα τῆς ὁμιλίας καὶ τὰ πράγματα περιεπλάκησαν ἀκόμα περισσότερο, ὅταν τὸ ζήτημα ἔγινε ἀντικείμενο ἀντιπαράθεσης μεταξὺ ἰταλῶν ἐρευνητῶν.146 Ἐν πάσῃ περιπτώσει, τὸ ἔργο ἀπέδωσε στὸ Μεθόδιο ὁ Λέων Ἀλλάτιος,147 θέση μὲ τὴν ὁποία συμφωνεῖ καὶ ἡ νεώτερη ἔρευνα.148 Ὁ Elpidio Mioni συνέκρινε τὰ γραμματολογικά, ὑφολογικὰ καὶ ρυθμοτονικὰ στοιχεῖα τῆς Ὁμιλίας μὲ τὸ Βίο τοῦ ἁγ. Θεοφάνη τοῦ Ὁμολογητῆ καὶ τὸ Ἐγκώμιο τοῦ ἁγ. Νικολάου.149
Μὲ τὴν ἐργασία του αὐτὴ ὁ ἐκδότης τῆς ὁμιλίας κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ γνησιότητα τοῦ Ἐγκωμίου δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀμφισβητηθεῖ. Ἀφορμὴ γιὰ τὴ συγγραφὴ ἀποτέλεσε ὁ ἑορτασμὸς τῆς μνήμης τῆς ἁγίας (5 Φεβρουαρίου), ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Μεθόδιος ἔγραψε: ἐν ἡμέρᾳ μνημονικῇ παθημάτων τῆς μάρτυρος εὕροιμι150 καὶ μάρτυρος ἐτήσιον ἐπίμνημα πάντας συνήνεγκεν151. Σὲ αὐτὸ συμφωνοῦν ὅλοι, ἀφοῦ εἶναι καὶ ἡ εὔκολη ἀρχὴ γιὰ κάθε προσπάθεια χρονολόγησης τοῦ ἔργου. Ὁ Elpidio Mioni ὡς ἐκδότης τῆς ὁμιλίας αἰσθάνθηκε τὴν ὑποχρέωση νὰ τὴ χρονολογήσει, ὑποστηρίζοντας τὴν ἄποψη ὅτι συνεγράφη μεταξὺ τῶν ἐτῶν 829 καὶ 832, μὲ τὴν τάση νὰ προκρίνει τὸ ἔτος 832. Ὑποστήριξε αὐτὴν τὴν ἄποψη:
α) Ἐπειδὴ ὁ Μεθόδιος ἀποφυλακίστηκε τὸ 829 (ἔτος θανάτου τοῦ Μιχαήλ Β´).152
α) Ἐπειδὴ ὁ Μεθόδιος ἀποφυλακίστηκε τὸ 829 (ἔτος θανάτου τοῦ Μιχαήλ Β´).152
β) Διότι, ἀπόδειξη τοῦ πρώτου ἀποτελοῦν καὶ οἱ ἐκφράσεις ποὺ ὁ Μεθόδιος χρησιμοποίησε: ἐξ ἀφωνίας153, σιωπῆς ἔκλυσιν154 καὶ αὐτὸ τοῦτο τὸ ἀξιωθῆναι λαλῆσαι155.
Σύμφωνα μὲ αὐτὲς τὶς ἐκφράσεις ὁ ὁμιλητὴς ὑπονοοῦσε τὸ τέλος τῆς φυλάκισής του.156
γ) Γιατὶ γίνεται ἀναφορὰ στὸ θαῦμα τῆς ἔκχυσης τοῦ ἐλαίου τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τῆς ἁγίας (κεφ. 32). Μάλιστα, ὁ Mioni συνδυάζει τὸ θαῦμα μὲ τὴν ἑλληνικὴ παράδοση τοῦ Μεγάλου Εὐχελαίου.157
δ) Διότι, συνδέει ὅλα τὰ παραπάνω μὲ τὴ φράση ἐν τοῖς δυοῖν πρόσθεν χρόνοιν158, ἡ ὁποία τὸν ὁδηγεῖ στὸ συμπέρασμα ὅτι μᾶλλον τὸ 832 συνεγράφη τὸ Ἐγκώμιο, ἀφοῦ ὁ Μεθόδιος εἶχε δύο χρόνια ἀφωνίας ἐξ αἰτίας ἀπαγορεύσεων μετὰ τὴν ἀποφυλάκισή του.159
Τὰ ἐπιχειρήματα αὐτὰ οἰκοδόμησαν μία γέφυρα, πάνω στὴν ὁποία κινούμενος ὁ Elpidio Mioni ὑποστήριξε στὸ τέλος ὅτι τὸ Ἐγκώμιο ἐκφωνήθηκε στὴν ἐκκλησία τῆς ἁγ. Ἀγάθης στὴν Κωνσταντινούπολη.160
Τὴν ἄποψη αὐτὴν τὴ στήριξε καὶ πάνω στὴ φράση τοῦ Μεθοδίου: ἐν τούτῳ <τῷ> ναῷ εἴτε ἐν ἄλλῳ τῆς μάρτυρος161.
Ὡς ἐκδότης τοῦ Ἐγκωμίου ὁ Mioni ἐπέδειξε μεγάλο θάρρος, χρονολογώντας τὴν ὁμιλία μόνο μὲ βάση τὶς ἐσωτερικὲς μαρτυρίες καὶ χωρὶς νὰ ἔχει ἀσχοληθεῖ εὐρύτερα μὲ τὸ Μεθόδιο. Ἐπίσης, ἐντόπισε τὰ σωστὰ σημεῖα ἀπὸ τὰ ὁποῖα καὶ ἄντλησε τὰ ἐπιχειρήματά του. Προέβη ὅμως σὲ μία καταφανῆ αὐθαιρεσία· ἔκλεισε τὰ μάτιά του σὲ ὅσα ἀπὸ τὰ συμφραζόμενα τοῦ δημιουργοῦσαν πρόβλημα στὶς ἑρμηνεῖες του. Ἐμεῖς ἔχοντας ὡς ἀφετηρία τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ Ἐγκώμιο ἐκφωνήθηκε σὲ ἐκκλησία τῆς ἁγ. Ἀγάθης, ἀποκλείουμε ὡς ἡμερομηνία τὸ Φεβρουάριο τοῦ 832, καθὼς ὁ Μεθόδιος τότε βρισκόταν ἀποδεδειγμένα στὴ φυλακὴ τῆς νήσου τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέα, ἔναντι τοῦ ἀκρωτηρίου Ἀκρίτα.162
Ἀναζητώντας τὰ ἐσωτερικὰ κριτήρια χρονολόγησης ἐκμεταλλευτήκαμε τὶς ἰδιαιτερότητες τοῦ συγγραφέα. Ὁ Μεθόδιος ἔχει ἕνα βασικὸ χαρακτηριστικό, τὶς αὐτομαρτυρίες, καθὼς γι' αὐτὸν ἡ μετοχὴ στὴν ἐκκλησιαστικὴ πραγματικότητα εἶναι κατ' ἐξοχὴν προσωπικὴ ὑπόθεση, εἶναι πορεία ἄσκησης. Αὐτὸ εἶναι καὶ ἡ κύρια προοπτικὴ τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ Ἐγκωμίου.163
Ὁ Μεθόδιος μίλησε, ἐπειδή με τὸ θαῦμα πρὸς τὸ λέγειν ἐξήγειρεν164 καὶ ἐπειδὴ τὸ θέλειν τὸ ποθεῖν ἐκβιάζεται, ἀνάπαλίν τε πείθει ἡ στοργὴ πρὸς τὸ βούλεσθαι165.
Ἐὰν λοιπόν, ἡ γενικὴ ἀφορμὴ ἦταν ὁ ἑορτασμὸς τῆς μνήμης τῆς ἁγ. Ἀγάθης, ἡ ἐσωτερικὴ αἰτία καὶ ἡ πραγματικὴ ἀφορμὴ εἶναι ἕνα θαῦμα, τὸ ὁποῖο πραγματοποιεῖται μπροστὰ στὰ μάτια τῶν συνεορταζόντων: τὸ δὲ κοινὸν ὅραμα καὶ ἐξαίρετον, τῆς αὐτοψίας πιστουμένης ὡς ὅτι παράδοξον ... αἰτίαν οὖσαν τῆς τερατουργίας, ἀρχὴν ποιήσομαι διηγήσεως166.
Τὸ θαῦμα ποὺ περιγράφεται ἦταν διαρκὲς καὶ ἀντιληπτὸ ἀπὸ ὅλους τοὺς παρευρισκόμενους, καθὼς σὲ ὁρισμένα καντήλια ξεχείλιζε τὸ λάδι τους ἀπὸ μόνο του (τὸν ἐκβλυσμὸν τοῦ τινων κανδηλῶν ἐλαίου167).
Ὁ Μεθόδιος μᾶς βεβαιώνει ὅτι τὸ θαῦμα συνέβαινε γιὰ τρίτη χρονιά,168 πράγμα τὸ ὁποῖο σημαίνει ὅτι ὁ ἴδιος συμμετεῖχε στὸν ἑορτασμὸ τῆς ἁγίας ἐπὶ τρία ἔτη συνεχῶς! Αὐτὴ ἡ θέση ἀπὸ μόνη της ἀποκλείει τὴ θεωρία τοῦ Elpidio Mioni.
Ἡ πραγματικὴ ἀφορμὴ ἦταν τὸ θαῦμα τῆς ἁγ. Ἀγάθης.
Γιὰ τὸ Μεθόδιο καὶ τῶν θαυμάτων ἡ χορηγία ἐκ τῆς διὰ Κύριον μαρτυρίας169· ἑπομένως ὑπῆρξε ἐπαρκὴς αἰτία γιὰ νὰ ἐξέλθει τῆς ἀφωνίας στὴν ὁποία εἶχε περιέλθει, σημειώνοντας ὅτι λόγον ἐξ ἀφωνίας κινηθεὶς τῇ ἐκπλήξει ποιήσομαι170 (καὶ ἐννοεῖ φυσικὰ τὴν ἔκπληξη τοῦ ἀκροατηρίου, τὸ ὁποῖο εἶχε συνηθίσει ἐπὶ δύο χρόνια τὴν ἀφωνία τοῦ Μεθοδίου).
Ὁ Elpidio Mioni, ὅπως εἴδαμε, ὑποστήριξε ὅτι ἡ ἀφωνία τοῦ Μεθοδίου προερχόταν ἀπὸ τὴ φυλάκισή του. Ἀλλὰ ὁ Μεθόδιος μᾶς λέει καθαρὰ τὴν αἰτία τῆς ἀφωνίας του: πάθους σιωπῆς ἔκλυσιν ἐν ἡμέρᾳ μνημονικῇ παθημάτων τῆς μάρτυρος εὕροιμι171. Καὶ ἐνῶ στοὺς ἄλλους παρευρισκομένους τὸ θαῦμα προκάλεσε τὴν ἀφωνία, στὸ Μεθόδιο προκάλεσε τὴν ὑπέρβασή της.172
Ὁ ἴδιος συμπληρώνει στὸ τέλος τοῦ λόγου: παραποδισμοῖς ἁμαρτίας οὐκ ἐπαξίως ἔχων ὁρᾶν, δι' ὑμᾶς παρακληθέντι Θεῷ ἰδεῖν συγκεχώρημαι173, γιὰ νὰ ὁμολογήσει στὸ τέλος τῆς ὁμιλίας του καὶ ἔχει ἡ ἐξομολόγησις ... τὴν ἔκτισιν, καὶ λέλυται τὸ χρέος μοι ἀπένθεν τοῦ ὑποδεῖξαι174.
Γιὰ τὸ Μεθόδιο ἡ θεολογία προϋποθέτει καθαρότητα βίου, κάθαρση ἐκ τῶν παθῶν. Ἐὰν δὲν ἔχει προηγηθεῖ ἡ κάθαρση, τότε ὁ ἐκκλησιαστικὸς ἀνὴρ δὲν μπορεῖ νὰ ὁμιλεῖ, γιατὶ ἔχει ἀπολέσει τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ.175 Εἶναι σαφὲς λοιπὸν ὅτι κάποιο πάθος176 εἶχε προκαλέσει τὴ διετῆ ἀφωνία τοῦ Μεθοδίου. Αὐτὴ ἡ αὐτομαρτυρία συνδυαζόμενη μὲ τὴ γνωστὴ σ' ἐμᾶς περίπτωση πάθους, τὴν ὁποία εἶχε κατὰ τὴν περίοδο τῆς διαμονῆς του στὴ Ρώμη καὶ ἀπὸ τὴν ὁποία ἀπαλλάχθηκε μετὰ τὴ θαυματουργικὴ ἐπέμβαση τοῦ ἁγ. Πέτρου,177 μᾶς ὁδηγεῖ στὸ συμπέρασμα ὅτι τὸ ἔργο συνεγράφη στὴ διάρκεια τῆς ἐξορίας στὴ Ρώμη. Ἔτσι, ἔχουμε τὸ πρῶτο στοιχεῖο μίας ἀσφαλοῦς χρονολόγησης τοῦ Ἐγκωμίου.
Ἕνα δεύτερο στοιχεῖο, τὸ ὁποῖο ἔρχεται νὰ ἐνισχύσει τὸ προηγούμενο, εἶναι οἱ δύο ἐπιστολὲς ποὺ ὁ Μεθόδιος λαμβάνει ἀπὸ τὸν ἅγ. Θεόδωρο τὸ Στουδίτη. Εἰναι χαρακτηριστικὸ ὅτι στὴν πρώτη ὁ Μεθόδιος ὀνομάζεται ἡγούμενος178, ἐνῶ στὴ δεύτερη ἔχει ἐκπέσει στὴ θέση τοῦ μονάζοντος179. Αὐτὴ ἡ διαφοροποίηση μπορεῖ νὰ γίνει ἀντιληπτὴ μόνο μὲ τοὺς ὅρους ποὺ προσδιορίζει ἡ παραπάνω αὐτομαρτυρία περὶ πάθους καὶ διετοῦς ἀφωνίας, ἀφοῦ ὁ Μεθόδιος φαίνεται ὅτι ἐπέλεξε γιὰ μία περίοδο νὰ ἀκολουθήσει συστηματικότερη ἄσκηση.
Τρίτο στοιχεῖο ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ σὲ αὐτὸ τὸ συμπέρασμα εἶναι ἡ ἀναφορὰ τοῦ Μεθοδίου στὰ πολιτικὰ πράγματα τῆς αὐτοκρατορίας, καθὼς ἐξ ἀφορμῆς τοῦ θαύματος εὔχεται: ὡς ἐκείνη πατρίδος τὴν λύτρωσιν, αὐτοὶ τὴν τοῦ ἐλαίου ἀνάβλυσιν180, ἐνῶ προηγουμένως εἶχε ἐπαναλάβει τὴν εὐχὴ νὰ φέρει τὸ θαῦμα τῆς ἁγίας πατρίδος λύτρωσιν ... καὶ προσφύγιον181. Ἑπομένως, βρισκόμαστε σὲ χρόνο προηγούμενο τῆς δολοφονίας τοῦ Λέοντος Ε´ (Χριστούγεννα τοῦ 820) καὶ κατὰ συνέπεια πρέπει νὰ δεχθοῦμε ὡς ἀνώτατο ὅριο γιὰ τὴ συγγραφὴ τὴν ἄνοιξη τοῦ 821.
Τέταρτο εἶναι ὅτι ἀναφέρεται σὲ δύο ναούς τῆς μάρτυρος Ἀγάθης (εἴτε ἐν τούτῳ <τῷ> ναῷ, εἴτε ἐν ἄλλῳ τῆς μάρτυρος ἀθροιζομένους182). Πράγματι, στὴ Ρώμη τότε ὑπῆρχαν δύο ναοὶ μὲ αὐτὸ τὸ ὄνομα. Ἡ πρώτη ἐκκλησία183 καὶ ἡ ἀρχαιότερη εἶχε ἀνεγερθεῖ στὴ Via Aurelia ἀπὸ τὸν πάπα Σύμμαχο (498-514) καὶ βρίσκεται πολὺ κοντὰ στὴ ἅγ. Καικιλία, στὴν ὁποία ὑπάρχει ψηφιδωτὸ τῆς ἁγ. Ἀγάθης ποὺ χρονολογεῖται στὴν ἴδια περίοδο μὲ τὴν παρουσία τοῦ Μεθοδίου σὲ αὐτὴν τὴν ἐκκλησία.
Πιθανότατα ἡ ἐκκλησία τῆς ἁγ. Ἀγάθης στὴ Via Aurelia νὰ εἶναι αὐτὴ στὴν ὁποία πραγματοποιεῖτο τὸ θαῦμα καὶ στὴν ὁποία ὁ Μεθόδιος ἐξεφώνησε τὸ Ἐγκώμιο. Ἡ δεύτερη ἐκκλησία184 τῆς ἁγ. Ἀγάθης (ἡ ἐπονομαζόμενη καὶ τῶν Γότθων) βρίσκεται στὴν περιοχὴ Subura καὶ ἀφιερώθηκε στὴ μάρτυρα ἀπὸ τὸν πάπα ἅγ. Γρηγόριο τὸ Μέγα (590-604), ὅταν αὐτὸς τὴν πῆρε ἀπὸ τοὺς Γότθους. Ἀπὸ τὰ μέχρι τώρα στοιχεῖα θὰ ἦταν ἀσφαλὲς νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι τὸ ἔργο συνεγράφη μεταξὺ τῶν ἐτῶν 816 μὲ 821. Αὐτό, ὅμως, δὲν ἀρκεῖ γιὰ μᾶς, καθώς, ὅπως ἤδη ἔχουμε ἀναφέρει, ὁ Μεθόδιος ἔφθασε στὴ Ρώμη τὸ 817. Ὑπὸ αὐτοὺς τοὺς ὅρους ὁ Μεθόδιος ἑόρτασε γιὰ πρώτη φορὰ καὶ ἔζησε τὸ θαῦμα τῆς ἁγ. Ἀγάθης στὶς 5 Φεβρουαρίου τοῦ 818· κάτι ἀντίστοιχο σύμφωνα πάντα μὲ τὸν ἴδιο, ἔγινε καὶ τὴν ἑπόμενη χρονιά.
Ἑπομένως, ἡ τρίτη συμμετοχὴ τοῦ Μεθοδίου στὸν ἑορτασμὸ τῆς ἁγίας πραγματοποιήθηκε τὴν 5η Φεβρουαρίου τοῦ 820, ὁπότε καὶ ἐξεφώνησε τὸ ἐγκώμιο. Αὐτὴ πιστεύουμε ὅτι πρέπει νὰ εἶναι πλέον ἡ μόνη ἀποδεκτὴ ἡμερομηνία συγγραφῆς.
Ὁ μελετητὴς τοῦ Μεθοδίου μπορεῖ εὔκολα νὰ καταλάβει, διαβάζοντας τὸ κείμενο, ὅτι τοῦτο ἀνήκει στὰ πρῶτα ἔργα τοῦ ἁγίου, κυρίως ἐπειδὴ δὲν ἔχει οὔτε τὴ μεστότητα τοῦ Βίου τοῦ ἁγ. Θεοφάνη, οὔτε τὴν πυκνότητα καὶ τὴ βαθύτητα τοῦ Βίου τοῦ ἁγ. Εὐθυμίου. Τέλος, ὀφείλουμε νὰ ἐξετάσουμε τὸ ἀκροατήριο τοῦ Μεθοδίου. Φυσικά, τὸ ἀποτελοῦσαν οἱ πιστοὶ ποὺ ἑόρταζαν τὴ μνήμη τῆς ἁγ. Ἀγάθης. Καὶ ἐφόσον καὶ ἡ λειτουργία καὶ τὸ κήρυγμα γινόταν στὰ ἑλληνικά, εἶναι προφανὲς ὅτι τὸ ἐκκλησίασμα τὸ ἀποτελοῦσαν κυρίως ἕλληνες. Πρὸς αὐτοὺς ἀναφερόμενος ὁ Μεθόδιος κάνει τὴ χρήση τοῦ ὅρου ἀδελφοί185, ἐνῶ στὴ συνέχεια θὰ τοὺς ἀποκαλέσει θεοφίλους186. Μία δεύτερη ὁμάδα ποὺ συμμετέχει εἶναι οἱ πατέρες187, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶναι ἄλλοι ἀπὸ τοὺς ἐξόριστους κληρικοὺς καὶ μοναχοὺς ποὺ βρίσκονταν στὴ Ρώμη (ἀλλὰ καὶ τὸ ρωμαϊκὸ κλῆρο μὲ τὸν ὁποῖο πιθανότατα συλλειτουργοῦσαν).
Ἐπίσης, ἀναφέρεται στοὺς διδασκάλους188 καὶ συνδέει τὸ περιεχόμενο τοῦ τίτλου μὲ τὸν ἐτήσιο ἑορτασμὸ τῆς μνήμης τῆς ἁγίας. Πιθανότατα, ὁ Μεθόδιος μὲ τὸν ὅρο αὐτὸ χαρακτηρίζει ὅσους ἀπὸ τοὺς παρευρισκόμενους πατέρες εἶχαν καὶ τὸν τίτλο του διδασκάλου, ἀλλὰ τὸ βέβαιο εἶναι ὅτι τὸ διδασκαλικὸ ἀξίωμα συνδέται μὲ τὸ ἐπισκοπικό, καὶ κατὰ συνέπεια μπορεῖ νὰ ἀναφερόταν στοὺς παρόντες ἐπίσκοπους. Τὰ ἐσωτερικὰ στοιχεῖα, ὅμως, δὲν εὐνοοῦν, ὥστε νὰ δώσουμε μία τελικὴ ἀπάντηση γιὰ τὴ σημασία τοῦ ὅρου.
130 KAZHDAN, History, σ. 370· πρβλ. PITRA, Juris, τ. II, σ. 354.
131 BHG 36–38b· SynCP 445· LNH, σ. 116· KRAUSMÜLLER, Divine sex, 57-65. Ψηφιδωτὸ μὲ τὴν ἀπεικόνιση τῆς Μάρτυρος ὑπάρχει στὴ Ρώμη στὸ ναὸ τῆς ἁγ. Καικιλίας, ἔργο τῆς περιόδου τοῦ πάπα Πασχάλη καὶ σύγχρονο τῆς παρουσίας τοῦ Μεθοδίου στὴ Ρώμη. Πρόκειται γιὰ ἔργο μὲ ἐμφανέστατη τὴν ἐπίδραση τῆς ἀνατολικῆς τέχνης καὶ πρέπει νὰ φιλοτεχνήθηκε ἀπὸ ἕλληνες φυγάδες. Ἡ ἁγ. Ἀγάθη εἶναι ντυμένη σὰν βυζαντινὴ πριγκίπισσα. Στὸ ψηφιδωτὸ ἀπεικονίζεται στὸ κέντρο ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος εὐλογεῖ κατὰ τὸν ἀνατολικὸ τύπο! Ἀριστερά Του βρίσκεται ὁ ἅγ. Πέτρος, δίπλα του μὲ τὴ σειρὰ ὁ ἅγ. Βαλεριανὸς καὶ ἡ ἁγ. Ἀγάθη. Δεξιά Του ὁ ἅγ. Παῦλος, ἡ ἁγ. Καικιλία καὶ στὸ τέλος ὁ πάπας Πασχάλης, ὁ ὁποῖος προσφέρει τὴν Ἐκκλησία. Βλ. MALE, Rome, σ. 78-79· ΠΑΣΣΑΣ, Διαμάχη, σ. 131. 295 Ῥῶς)
132 SynCP 445. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι μέσα στὴν Κωνσταντινούπολη ὑπῆρχε μία ἰσχυρὴ σικελικὴ κοινότητα, ἡ ὁποία εἶχε μεταφέρει καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἁγίων της.
133 MARTINI, Vallicellana, σ. 16· PITRA, Juris, τ. II, σ. 354.
134 DELEHAYE, Catalogus Venetiarum, σ. 195. Ὁ κώδικας προερχόταν ἀπὸ τὴ μονὴ τοῦ Ἀκροτηρίου τῆς Μεσσήνης καὶ ἀντιγράφηκε κατὰ τὰ ἔτη 1278-1279 ἀπὸ τὸν Ἰάκωβο τὸ Σκευοφύλακα. Ἔργο τοῦ ἴδιου ἀντιγραφέα εἶναι καὶ ὁ Messinese 86 τοῦ ἔτους 1281. Πρβλ. SOLA, Archivio storico della Sicilia Orientale, 1929, σ. 409-411.
135 ΚΛΕΟΜΒΡΟΤΟΣ, Mytilena Sacra, τ. 1, σ. 136.
136 MARTINI, Vallicellana, σ. 195.
137 OMONT, Inventaire, τ. 4, σ. 106.
138 MIONI, L’ Encomio, σ. 58-93.
139 CARRERA, Catania, τ. II, σ. 15-37· ΑΑSS, Φεβρουάριος, τ. Ι, σ. 624-631· PG 100, 1271-1292. 140 AASS, Φεβρουάριος, τ. I, στ. 615-620. LATYŠEV, Menologii Anonymi, τ. 1, σ. 14-18.
141 Πρβλ. MIONI, L’ Encomio, σ. 59-60.
142 AASS, Φεβρουάριος, τ. I, στ. 620-623.
143 PG 114, 1332-1345.
144 Τὴν Πάνορμο ἀναφέρει καὶ τὸ Συναξάριο τῆς Κωνσταντινουπόλεως· SynCP 445.
145 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης, σ. 76-93.
146 Βλ. MIONI, L’ Encomio, σ. 60-66.
147 ΑΛΛΑΤΙΟΣ, Diatriba, PG 100, 1233-1234· πρβλ. LOGOTETA, Commentarius, σ. 54.
148 BECK, Kirche, σ. 498· Tusculum, σ. 524· BITHOS, Methodios, σ. 266-272.
149 MIONI, L’ Encomio, σ. 66-70.
150 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76.
151 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 2, σ. 76.
152 MIONI, L’ Encomio, σ. 70-71.
153 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76.
154 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76.
155 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 93.
156 MIONI, L’ Encomio, σ. 70-71.
157 MIONI, L’ Encomio, σ. 71-73.
158 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης, 32, σ. 91.
159 MIONI, L’ Encomio, σ. 73.
160 MIONI, L’ Encomio, σ. 74.
161 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης, 32, σ. 92. 162 Βλ. ἀνωτέρω, σ. 137 κ.ἑξ.
163 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1-2, σ. 76-77. 164 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 165 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 166 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 167 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 168 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 91. 169 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 170 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 171 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 172 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 173 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 91-92. 174 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 33, σ. 92-93.
175 Πρβλ. ΜΑΞΙΜΟΣ, Κεφάλαια Θεολογίας 7, 28. 176 Γιὰ τὸ πάθος καὶ τὴν ἀπάθεια ὡς πορεία πρὸς τὴ θέωση βλ. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ, Οἱ νηπτικοὶ πατέρες, σ. 205 κ.ἑξ· ΙΕΡΟΘΕΟΣ, Ψυχοθεραπεία, σ. 229 κ.ἑξ. 177 Βλ. ἀνωτέρω, σ. 107. 178 ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Ἐπιστολή 274. 179 ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Ἐπιστολή 549. 180 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 181 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 182 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 183 LP 53.
184 LP 66. 185 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 186 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 3, σ. 77. 187 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76· 32, σ. 91. 188 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 2, σ. 76. Ὁ Elpidio Mioni ἀναπτύσσει μία ἐνδιαφέρουσα θεωρία (MIONI, L’ Encomio, σ. 74).
https://www.didaktorika.gr/eadd/bitstream/10442/20873/1/20873.pdf
130 KAZHDAN, History, σ. 370· πρβλ. PITRA, Juris, τ. II, σ. 354.
131 BHG 36–38b· SynCP 445· LNH, σ. 116· KRAUSMÜLLER, Divine sex, 57-65. Ψηφιδωτὸ μὲ τὴν ἀπεικόνιση τῆς Μάρτυρος ὑπάρχει στὴ Ρώμη στὸ ναὸ τῆς ἁγ. Καικιλίας, ἔργο τῆς περιόδου τοῦ πάπα Πασχάλη καὶ σύγχρονο τῆς παρουσίας τοῦ Μεθοδίου στὴ Ρώμη. Πρόκειται γιὰ ἔργο μὲ ἐμφανέστατη τὴν ἐπίδραση τῆς ἀνατολικῆς τέχνης καὶ πρέπει νὰ φιλοτεχνήθηκε ἀπὸ ἕλληνες φυγάδες. Ἡ ἁγ. Ἀγάθη εἶναι ντυμένη σὰν βυζαντινὴ πριγκίπισσα. Στὸ ψηφιδωτὸ ἀπεικονίζεται στὸ κέντρο ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος εὐλογεῖ κατὰ τὸν ἀνατολικὸ τύπο! Ἀριστερά Του βρίσκεται ὁ ἅγ. Πέτρος, δίπλα του μὲ τὴ σειρὰ ὁ ἅγ. Βαλεριανὸς καὶ ἡ ἁγ. Ἀγάθη. Δεξιά Του ὁ ἅγ. Παῦλος, ἡ ἁγ. Καικιλία καὶ στὸ τέλος ὁ πάπας Πασχάλης, ὁ ὁποῖος προσφέρει τὴν Ἐκκλησία. Βλ. MALE, Rome, σ. 78-79· ΠΑΣΣΑΣ, Διαμάχη, σ. 131. 295 Ῥῶς)
132 SynCP 445. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι μέσα στὴν Κωνσταντινούπολη ὑπῆρχε μία ἰσχυρὴ σικελικὴ κοινότητα, ἡ ὁποία εἶχε μεταφέρει καὶ τὴν τιμὴ τῶν ἁγίων της.
133 MARTINI, Vallicellana, σ. 16· PITRA, Juris, τ. II, σ. 354.
134 DELEHAYE, Catalogus Venetiarum, σ. 195. Ὁ κώδικας προερχόταν ἀπὸ τὴ μονὴ τοῦ Ἀκροτηρίου τῆς Μεσσήνης καὶ ἀντιγράφηκε κατὰ τὰ ἔτη 1278-1279 ἀπὸ τὸν Ἰάκωβο τὸ Σκευοφύλακα. Ἔργο τοῦ ἴδιου ἀντιγραφέα εἶναι καὶ ὁ Messinese 86 τοῦ ἔτους 1281. Πρβλ. SOLA, Archivio storico della Sicilia Orientale, 1929, σ. 409-411.
135 ΚΛΕΟΜΒΡΟΤΟΣ, Mytilena Sacra, τ. 1, σ. 136.
136 MARTINI, Vallicellana, σ. 195.
137 OMONT, Inventaire, τ. 4, σ. 106.
138 MIONI, L’ Encomio, σ. 58-93.
139 CARRERA, Catania, τ. II, σ. 15-37· ΑΑSS, Φεβρουάριος, τ. Ι, σ. 624-631· PG 100, 1271-1292. 140 AASS, Φεβρουάριος, τ. I, στ. 615-620. LATYŠEV, Menologii Anonymi, τ. 1, σ. 14-18.
141 Πρβλ. MIONI, L’ Encomio, σ. 59-60.
142 AASS, Φεβρουάριος, τ. I, στ. 620-623.
143 PG 114, 1332-1345.
144 Τὴν Πάνορμο ἀναφέρει καὶ τὸ Συναξάριο τῆς Κωνσταντινουπόλεως· SynCP 445.
145 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης, σ. 76-93.
146 Βλ. MIONI, L’ Encomio, σ. 60-66.
147 ΑΛΛΑΤΙΟΣ, Diatriba, PG 100, 1233-1234· πρβλ. LOGOTETA, Commentarius, σ. 54.
148 BECK, Kirche, σ. 498· Tusculum, σ. 524· BITHOS, Methodios, σ. 266-272.
149 MIONI, L’ Encomio, σ. 66-70.
150 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76.
151 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 2, σ. 76.
152 MIONI, L’ Encomio, σ. 70-71.
153 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76.
154 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76.
155 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 93.
156 MIONI, L’ Encomio, σ. 70-71.
157 MIONI, L’ Encomio, σ. 71-73.
158 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης, 32, σ. 91.
159 MIONI, L’ Encomio, σ. 73.
160 MIONI, L’ Encomio, σ. 74.
161 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης, 32, σ. 92. 162 Βλ. ἀνωτέρω, σ. 137 κ.ἑξ.
163 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1-2, σ. 76-77. 164 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 165 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 166 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 167 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 168 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 91. 169 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 170 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 171 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 172 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 173 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 91-92. 174 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 33, σ. 92-93.
175 Πρβλ. ΜΑΞΙΜΟΣ, Κεφάλαια Θεολογίας 7, 28. 176 Γιὰ τὸ πάθος καὶ τὴν ἀπάθεια ὡς πορεία πρὸς τὴ θέωση βλ. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ, Οἱ νηπτικοὶ πατέρες, σ. 205 κ.ἑξ· ΙΕΡΟΘΕΟΣ, Ψυχοθεραπεία, σ. 229 κ.ἑξ. 177 Βλ. ἀνωτέρω, σ. 107. 178 ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Ἐπιστολή 274. 179 ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Ἐπιστολή 549. 180 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 181 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 182 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 32, σ. 92. 183 LP 53.
184 LP 66. 185 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76. 186 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 3, σ. 77. 187 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 1, σ. 76· 32, σ. 91. 188 ΜΕΘΟΔΙΟΣ, Ἐγκώμιο ἁγ. Ἀγάθης 2, σ. 76. Ὁ Elpidio Mioni ἀναπτύσσει μία ἐνδιαφέρουσα θεωρία (MIONI, L’ Encomio, σ. 74).
https://www.didaktorika.gr/eadd/bitstream/10442/20873/1/20873.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου