Ἄνθρωπος γενναιόδωρος καὶ μεγαλόψυχος, περιφρονοῦσε τοὺς ἄξεστους καὶ φιλάργυρους αὐλικούς. Ἔλεγε ὅτι πολὺ εὔκολα ἀποκαλύπτεται ἡ πενία τοῦ ἔσω κόσμου. Πίστευε ὅτι οἱ Νόμοι καὶ τὰ φαινόμενα τοῦ Σύμπαντος συνδέονται μὲ τὴν ψυχὴ τοῦ Ἀνθρώπου. Ὅτι ἡ αἰσθητικὴ τοῦ περιβάλλοντος Κόσμου εἶναι ἀλληλένδετη μὲ ἐκείνη τοῦ ἐσωτερικοῦ.
Στὰ πρῶτα τέσσερα χρόνια τῆς ζωῆς του, τὸ χάρισμά του εἶχε γίνει ὁρατό. Ὁ φιλομαθὴς Λούντβιχ Βὰν Μπετόβεν μεγάλωνε μέσα σὲ ἕνα μουσικὸ περιβάλλον. Διάβαζε πολύ, μὲ τρόπο ἀδηφάγο. Σὲ ἡλικία μόλις 11 ἐτῶν συνθέτει τὸ πρῶτο του Ἔργο καὶ τὸ ἀφιερώνει στὸν Πρίγκηπα Μαξιμιλιανὸ Φρειδερίκο. Λόγῳ τοῦ θανάτου τοῦ πάππου του καὶ τοῦ ἀλκοολισμοῦ τοῦ πατρὸς του, ἀφήνει τὸ σχολεῖο γιὰ νὰ βοηθήσει στὰ οἰκονομικὰ τῆς οἰκογενείας.
Ἄνοιξη τοῦ 1787. Στήν Βιέννη μεσουρανεῖ ἡ ἕτερη μουσική μεγαλοφυΐα. Ὅταν ὁ Μπετόβεν συνάντησε τὸν Μότσαρτ, ἦταν μόλις 17 ἐτῶν. Ὁ ἀνυπέρβλητος συνθέτης, φανερά ἐντυπωσιασμένος θὰ πεῖ γιὰ τὸν ἔφηβο βιρτουόζο δημοσίως:
- Κύριοι, προσέξτε! Σέ λίγο ὅλος ὁ κόσμος θὰ μιλάει γι' αὐτόν τὸν νεαρό !
Μετὰ ἀπὸ δύο χρόνια, ὁ Μπετόβεν ἐπιστρέφει στὴν Βιέννη γιὰ νὰ μαθητεύσει κοντὰ στὸν Δάσκαλο. Ὁ θάνατος τῆς μητρός του μέσα σὲ δύο μόλις μῆνες διακόπτει ἀπότομα τὴν διδασκαλία καὶ τὸν ὁδηγεῖ πίσω στὴν Βόννη ὅπου καὶ θὰ ζήσει γιὰ τὰ ἑπόμενα πέντε χρόνια. Γνωρίζεται μὲ τόν Χάυντν, ὁ ὀποίος ἐπίσης ἐντυπωσιάζεαι ἀπὸ τὶς ἐξαιρετικές του ἱκανότητες.
Παράλληλα μὲ τὴν μουσική, ὁ Μπετόβεν χτίζει τὴν φιλολογικὴ του Παιδεία. Μελετᾶ κυρίως Γκαῖτε καὶ Σίλλερ. Προτοῦ ἐγκαταλείψει γιὰ πάντα τὴν γενέτειρά του, εἶχε κερδίσει τὴν φήμη τοῦ βιρτουόζου τοῦ πιάνου μὲ ἰδιαίτερο ταλέντο στὸν αὐτοσχεδιασμό. Ὁ μαθητὴς τοῦ Μότσαρτ θὰ ξεπερνοῦσε τὸν Δάσκαλο.
Τέλη τοῦ 1795. Ὁ Μπετόβεν ἔχει ἤδη στὸ πλούσιο ἐνεργητικὸ του μία μεγάλη συλλογὴ συνθέσεων καὶ πλῆθος μαθητῶν. Καὶ, ἔχοντας ἤδη ὁλοκληρώσει τὴν πρώτη του περιοδεία ἀνὰ τὴν Εὐρώπη, ξεκινᾶ νὰ μελοποιεῖ Ποίηση.
Τὸν καιρό ἐκεῖνο ὁ Ρήγας ζεῖ στὴν Βιέννη καὶ ἐργάζεται γιὰ τὴν Ἐπανάσταση. Συνθέτει τοὺς Χάρτες τῆς Ἑλλάδος, τῆς Μολδαυΐας, τῆς Βλαχίας, τὸ Στρατιωτικὸν Ἐγκόλπιον, καὶ ὄχι μόνον.
Ἦταν ἡ ἐποχὴ ὅπου κυριαρχοῦσε τὸ συναίσθημα . Ὁ Μπετόβεν παρασύρει τὰ ἀκροατήρια σὲ στιγμὲς ὑψηλῆς συγκίνησης μὲ τὴν Μουσικὴ του. Ὁ Ρήγας πάλι, μὲ τὸν Ἐπαναστατικὸ Ἐθνεγερτήριο Λόγο του.
Ἀμφότεροι ἄοκνοι. Ἀνδρώθηκαν, σμιλεύθηκαν καὶ ἐμπνεύστηκαν ἀπὸ καὶ μαζί μὲ τοὺς καλύτερους μέσα σὲ ἕνα ἐξαιρετικὰ ἀντίξοο περιβάλλον.
Στὰ 1801 ὁ Μπετόβεν γράφει μουσικὴ γιὰ θέατρο. "Τὰ δημιουργήματα τοῦ Προμηθέα" καὶ "Ὁ Χριστὸς στὸ Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν" ἔχουν τεράστια ἀπήχηση. Τὰ ἔσοδα ἀπὸ τὶς παραστάσεις μαζὶ μὲ ἐκεῖνα ἀπὸ τὶς δύο πρῶτες Συμφωνίες καὶ τὸ 3ο Κουαρτέτο γιὰ πιάνο διατίθενται ὑπὲρ τοῦ Σκοποῦ.
1804. Ὁ Μπετόβεν ὁλοκληρώνει τὴν Τρίτη συμφωνία. Σκοπεύει νὰ τὴν ἀφιερώσει στὸν Ναπολέοντα τὸν ὁποῖο καὶ θαυμάζει ὡς ἥρωα. Ὅταν ὅμως μαθαίνει ὅτι αὐτοανακηρύχθηκε αὐτοκράτωρ, ἐξοργίζεται. Σβήνει τὴν ἀφιέρωση. Σκίζει τὸ ἐξώφυλλο. Ἦταν βαθύτατα δημοκράτης καὶ φιλελεύθερος. Δὲν τὸν ἀπασχολοῦσε ἂν τὰ ἔργα του εἶχαν ἀπήχηση στὸ εὐρὺ κοινὸ ἤ ἂν θὰ γίνονταν κατανοητὰ ἀπὸ τὶς μᾶζες. Ἔλεγε χαρακτηριστικά.
-Δὲν γράφω γιὰ τὰ πλήθη. Γράφω γιὰ τὸν Ἄνθρωπο.
Σὲ μία ἐποχὴ ὅπου δεσπόζει ἡ δουλικότητα σὲ αὐλικοὺς καὶ ἱερατεῖα, ὁ Μπετόβεν εἶχε ἐπιλέξει νὰ μείνει Ἐλεύθερος. Ἦταν ὁ πρῶτος μουσικοσυνθέτης πού ἀξίωνε μισθὸ μὲ μόνη ὑποχρέωση νὰ συνθέτει ὅπως καὶ ὅποτε τοῦ ὑπαγόρευε ἡ ἔμπνευση καὶ συνείδησή του. Ἡ Τέχνη του ἀγκαλιάζει τὸ Ἑλληνικὸ Πνεῦμα. Ἔχει Δομὴ καὶ Ἁρμονία. Στηρίζεται στὸ συναίσθημα καὶ τὴν ἐκφραστικότητα.
1812. Ὁ Μπετόβεν γράφει πρὸς τὸν πληρεξούσιο τῆς Φιλάνθρωπης Ἑταιρείας, Ἰωσήφ Βαρέννα.
"(..)Ἀπὸ τὴν παιδικὴ μου ἡλικία, οἱ προσπάθειές μου δὲν ἦταν στραμμένες παρὰ μόνον στὸ νὰ συνδράμουν τὴν ἀδικημένη καὶ πάσχουσα Ἀνθρωπότητα, μέσῳ τῆς Τέχνης. Τὸ ζητούμενο τῶν πράξεών μου εἶναι ἀποκλειστικὰ καὶ μόνον ἡ ἐσωτερικὴ πληρότητα πού τὶς συνοδεύει. Ἐσωκλείστως θὰ βρεῖτε ἕνα ὀρατόριο, μία εἰσαγωγὴ, καὶ μία φαντασία γιὰ πιάνο καὶ χορωδία. Ἐὰν ἡ Ἑταιρεία διαθέτει σχετικὸ ταμεῖο παρακαταθηκῶν, σᾶς παρακαλῶ ὅπως καταθέσετε τὰ τρία αὐτὰ ἔργα ὡς ἐλάχιστη συνεισφορὰ ἐκ μέρους μου ὑπὲρ τῶν ἀδικημένων. Θὰ ἤθελα νὰ τὰ διαχειριστεῖτε ὡς δικὴ τους ἰδιοκτησία γιὰ συναυλίες ἀγαθοεργίας."
Ἡ προσωπικότητα τοῦ μεγάλου Μύστη σφραγίζεται ἀπὸ τὸν ἡρωϊκὸ ἀγῶνα μὲ τὴν τυραννικὴ κωφότητα. Μὲ τὴν ἄνοδο καὶ μακρὰ κυριαρχία τοῦ Μέττερνιχ ὁ Μπετόβεν γίνεται πιὸ μοναχικὸς καὶ δημιουργικὸς ἀπὸ ποτέ.Τὰ σπουδαιότερα ἔργα του θὰ γεννηθοῦν κατὰ τὴν τελευταία δεκαετία τῆς ζωῆς του. Εἶχε ἐντελῶς ἀπολέσει τὴν ἀκοὴ του.
1814. Ξεκινᾶ τὸ Συνέδριο τῆς Βιέννης. Ἀρχηγὸς τῆς Ρωσσικῆς Ἀντιπροσωπείας ὁ Τσάρος Ἀλέξανδρος. Μέλη της, ὁ πρέσβυς τῆς Ρωσσίας στὴν Βιέννη κόμης Φὸν Στάκελμπεργκ καὶ ὁ κόμης Νέσσελροδ. Ἐπίσης, ὁ τέως πρέσβυς Πρίγκηψ Ἀντρέυ Ραζουμόφσκι, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐγκατασταθεῖ στὴν Βιέννη ἀπὸ τὸ 1806. Ὁ φιλόμουσος διπλωμάτης ἦταν γνωστὸς Μαικήνας. Φίλος τοῦ Mozart, τοῦ Haydn καὶ τοῦ Beethoven. Ἀλλὰ, καὶ τοῦ Κόμητος Ἰωάννη Καποδίστρια. Ὁ Μπετόβεν τοῦ εἶχε ἀφιερώσει τρία κουαρτέτα γιὰ ἔγχορδα ὅπως ἐπίσης καὶ τὴν 5η καὶ 6η Συμφωνία.
Ὅταν ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας φθάνει στὴν Βιέννη ἦταν ὁ τελευταῖος κρίκος τῆς ρωσσικῆς ἀντιπροσωπείας. Γρήγορα ὅμως ἐξελίχθηκε στὸν πρῶτο καὶ ἰσχυρότερο. Ὁ Γερμανὸς ἱστορικὸς Barthold γράφει γιὰ τὸν Κυβερνήτη.
"Ἦταν ὁ μόνος θνητὸς ἐπὶ τῆς παγκόσμιας διπλωματικῆς σκηνῆς πού τόλμησε νὰ ἀντισταθεῖ στὸν Μέττερνιχ. Ἐπρόκειτο γιὰ μία μάχη μεταξὺ γιγάντων."
Μαζὶ μὲ τὴν Ρωξάνδρα Στούρτζα θέτουν σὲ ἐφαρμογὴ τὸ Σχέδιο. Ἱδρύουν στὴν Βιέννη τὴν Ἑταιρεία τῶν Φίλων τῶν Μουσῶν. Ὁ Στόχος διττός. Ἡ διαφώτιση τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινῆς γνώμης καὶ ἡ συνεργασία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Μείζονος Ἑλληνισμοῦ μὲ ἐκεῖνον τοῦ Ἑλλαδικοῦ χώρου. Ὁ Σκοπὸς Ἱερός. Ἡ ἀποτίναξη τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ καὶ ἡ Ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος. Δύο ἐρωτευμένοι Ἕλληνες θὰ γκρέμιζαν τὸ τεῖχος τοῦ σκότους πού εἶχε ἀνυψώσει ἡ τουρκίζουσα διπλωματία. Οἱ φιλότουρκες δυνάμεις προσπαθοῦσαν μὲ κάθε τρόπο νὰ κρατήσουν τὸ θέμα τῆς Ἑλλάδος στὸ σκοτάδι τῆς ἄγνοιας καὶ τῆς ἀδιαφορίας. Τονώνοντας τὸ Φιλελληνικὸ Πνεῦμα, ὁ Ἰωάννης δάμαζε τὸ ἀνθελληνικὸ κλίμα πού καλλιεργεῖτο στοὺς ἡγεμονικοὺς κύκλους. Ὁ Ἕλλην Διπλωμάτης εἶχε ἐπιλέξει γιὰ τὸν Σκοπὸ τοὺς καλύτερους.
Στὸ Συνέδριο συμμετεῖχε καὶ ὁ ἐπιστήθιος Φίλος τοῦ Καποδίστρια καὶ Μέγας Φιλέλλην Φρέντερικ Νόρθ. Ὁ Ε' Κόμης τοῦ Γκίλφορντ δήλωνε Ἕλλην. Ὄχι ἁπλῶς Φιλέλλην. Υἱὸς τοῦ Ἄγγλου Πρωθυπουργοῦ ἐπὶ τῆς Ἀμερικανικῆς Ἐπαναστάσεως, κοσμοπολίτης, παιδιόθεν μυημένος στὸν Τρόπο. Στά 25 του βαπτίσθηκε Ὀρθόδοξος, λαμβάνοντας τὸ ὄνομα Δημήτριος. Μιλοῦσε καὶ ἔγραφε Ἑλληνικά, ὑπογράφοντας ὡς Φρειδερίκος Νόρθιος, πολίτης τῶν Ἀθηνῶν. Ἦταν ὁ Πρόεδρος τῆς Φιλομούσου Ἑταιρείας τῶν Ἀθηνῶν. Ὁ Ἄνθρωπος αὐτὸς ἦταν ἐκεῖνος πού θὰ ἔδινε σάρκα καὶ ὀστᾶ στὸ ὅραμα τοῦ Καποδίστρια. Ἀκόμη καὶ ὡς Καγκελλάριος τῆς Ἀγγλίας στὴν Κέρκυρα, ἐργαζόταν ἀμισθί. Ἱδρύοντας τὴν Ἰόνιο Ἀκαδημία, ἔθεσε τὰ θεμέλια τῆς Ἱδρύσεως τοῦ Ἐπιστημονικοῦ Πανδιδακτηρίου.
Παράλληλα, ὁ μαθητὴς τοῦ Μπετόβεν Φέρντιναντ Ρις γίνεται μέλος και τὸ 1821 Διευθυντής τῆς Φιλαρμονικῆς Ἑταιρείας στὸ Λονδῖνο. Συνδέεται μὲ τὸν Λόρδο Μπάυρον καὶ μελοποιεῖ ποιήματά του. Μέλος τῆς Ἑταιρείας γίνεται καὶ ὁ Μπετόβεν καὶ ξεκινᾶ νὰ κάνει διασκευὲς Ἐθνικῶν λαϊκῶν μελωδιῶν. Τότε εἶναι πού συνθέτει Τὰ Ἐρείπια τῶν Ἀθηνῶν. Ἡ Φιλαρμονικὴ Ἑταιρεία Λονδίνου, ἡ Φιλόμουσος Ἑταιρεία Βιέννης καὶ ἡ Φιλόμουσος τῶν Ἀθηνῶν συλλειτουργοῦν καταλυτικά.
Ἀποτελοῦν πηγὴ ἔμπνευσης γιὰ τὸν Μπετόβεν. Τὸν ὁδηγοῦν στὴν σύνθεση τῆς 9ης Συμφωνίας. Συμφωνία, μέρος τῆς ὁποίας ἦταν καὶ ἡ Ὠδὴ στὴ Χαρά, σὲ Ποίηση τοῦ Σίλλερ.
Μέχρι καὶ τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, ὁ Λούντβιχ Βὰν Μπετόβεν, παρά τὴν βεβαρημένη του ὑγεία, συνεχίζει νὰ δίνει συναυλίες, ἀκόμη καὶ στὴν Ἁγία Πετρούπολη, συνεισφέροντας στὸν Ἀγῶνα.
Ἡ τελευταῖα ἡμέρα τῶν Προσώπων πού συγκλονίζουν τὴν Ἀνθρωπότητα κινεῖται μεταξὺ μύθου καὶ Ἱστορίας.
26η Μαρτίου τοῦ 1826. Τὴν ἡμέρα πού θὰ περνοῦσε στὴν Αἰωνιότητα ὁ μέγας Φιλέλλην Λούντβιχ Βὰν Μπετόβεν εἶχαν ἀνοίξει οἱ οὐρανοί. Τὶς τελευταῖες δύο ἡμέρες βρισκόταν ἤδη σὲ βαριὰ κωματώδη κατάσταση. Λίγο μετά τὸ ἡλιοβασίλεμα, μία βίαιη καὶ ἀναπάντεχη καταιγίδα θὰ χτυποῦσε τὴν Βιέννη. Ὁ τεράστιος αὐτὸς ἄνδρας σηκώνει μὲ ἀπίστευτη δύναμη τὴν κεφαλὴ καὶ μὲ μεγαλοπρέπεια ἀνυψώνει τὴν δεξιὰ χεῖρα. Οἱ Οὐρανοὶ εἶχαν συγκατανεύσει μὲ τὰ σωθικὰ του. Ὑπὸ τοὺς ἤχους τῶν βροντῶν καὶ τῶν ἀνέμων, ὡς ἄλλος Προμηθέας, ὁ Λούντβιχ Βὰν Μπετόβεν χάθηκε στὸ Φῶς τῆς ἀστραπῆς. Εἶχε ἀφήσει πίσω του μία ἀμύθητη κληρονομιὰ. Φωτός καὶ Ἐλευθερίας.
"Χαρά, ἡ θεϊκιὰ ἡ Σπίθα..."
Ἡ κηδεία τελέστηκε στὶς 29 Μαρτίου. Τὴν νεκρικὴ πομπὴ ἀπὸ τὴν οἰκία στὸ κοιμητήριο συνόδευαν τριάντα χιλιάδες ἄνθρωποι. Τὸ φέρετρο ἔφεραν ἐπ' ὤμου ὀκτώ ἀρχιμουσικοί. Μεταξὺ αὐτῶν ὁ Hummel καὶ ὁ Czerny. Ὁ δὲ Schubert ἦταν λαμπαδηφόρος.
Μπορεῖ νὰ μὴν ἔκλαψε πάνω ἀπὸ τὸν τάφο του οὔτε ἕνα μέλος τῆς οἰκογενείας, ὅμως ἔκλαψε ὁλόκληρη ἡ Ἀνθρωπότητα.
Φίλτατε Ἀναγνώστη.
Ἀκοίμητος φρουρός τῆς Ἀληθείας ἡ Ἱστορία. Ἡ Ἑλλάς εἶναι ὁ Ἀγωγὸς τῆς Ἀνθρωπότητος.
Δὲν εἶναι λίγοι οἱ Φιλέλληνες ποὺ ἀφιέρωσαν τὸν βίο καὶ τὸ Ἔργο τους ὑπὲρ τῆς Ἐλευθερίας, ἐξυμνῶντας τὴν Ἀθάνατη Ἑλληνικὴ Ψυχή.
Ἀπὸ τὴν προετοιμασία ἀκόμη τοῦ Ἀγῶνος καὶ γιὰ πολλὲς δεκαετίες μετὰ, γίγαντες τῶν Τεχνῶν, τῶν Ἐπιστημῶν καὶ τῶν Γραμμάτων, Πολιτικοί, στρατιωτικοί, ἔμποροι, τραπεζῖτες, ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιά, εὐγενεῖς, φιλοδίκαιοι καὶ φιλελεύθεροι ἄνθρωποι ἀπὸ τὰ πέρατα τοῦ κόσμου τάσσονται μὲ γενναιότητα καὶ αὐτοθυσία στὸ πλευρὸ τῶν Ἑλλήνων. Ἠθικῶς, ὑλικῶς, ἐμπράκτως.
Ὅποιος ἐπιθυμεῖ νὰ μεταλάβει Ἐλευθερία, ἃς στρέψει τὸ βλέμμα του στοὺς Ἐλεύθερους Ἕλληνες καὶ Φιλέλληνες. Στὰ Πρόσωπα ποὺ κάτι δημιούργησαν. Σὲ αὐτὸ τὸ Ἀνάστημα, τὸ τόσο σπάνιο στὶς μέρες μας, ποὺ λίγο ἀκόμα νὰ ἐπιτρέψουμε νὰ συνεχιστεῖ ἡ ἀδιάκοπη κατεδάφιση ἀξιῶν μέσα καὶ γύρω μας, θὰ λησμονήσουμε γιὰ πάντα τὶς μεταφυσικὲς του διαστάσεις.
Καιρός νὰ ξεδιψάσει ὁ Ἑλληνισμὸς μὲ Ἀθανασία.
Μὲ Ἀγάπη καὶ Σεβασμό,
Ἰωάννα Γ. Καραγκιούλογλου
26 Μαρτίου 2024
Εἱκ.: Προσωπογραφία τοῦ Μπετόβεν μὲ τὸ Missa Solemnis ἀνὰ χεῖρας (1820). Τὸ ἐν λόγῳ ἔργο τὸ εἶχε γιὰ πρώτη φορά παρουσιάσει τὸ 1824 στὴν Ἁγία Πετρούπολη. Ἡ ἑλαιογραφία εἶναι δημιουργία τοῦ Joseph Karl Stieler.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου