Εκείνη η φωτιά...

Από την Μάρω Σιδέρη

 «Είδα με τα ίδια μου μάτια έναν Τούρκο αξιωματικό που μπήκε στο σπίτι κρατώντας μικρά κουτιά πετρελαίου ή βενζίνης και σε λίγο το σπίτι ήταν τυλιγμένο στις φλόγες - Δεν ήμουν η μοναδική στο ίδρυμα που το είδα - Δάσκαλοι και μαθήτριες είδαν Τούρκους με στολές του τακτικού στρατού, ακόμα και αξιωματικούς, να ποτίζουν με καύσιμο αυτοσχέδιους δαυλούς, να τους ανάβουν και να πυρπολούν κατοικίες»...
Η μαρτυρία της διευθύντριας του Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων Σμύρνης, Minnie Mills μια από τις πρώτες εκείνων των στιγμών δε μπορεί να θυσιαστεί στο βωμό της μικροπολιτικής.

  Η ιστορία λέει ότι την ώρα που η Σμύρνη χανόταν μέσα στις φλόγες, ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο πατέρας των Νεοτούρκων, έδειχνε ένδιαφέρον μοναχά για την περιουσία της μνηστής του Λατιφέ: 

«Έχετε πολλά κτήματα στο σημείο της φωτιάς;" τη ρώτησε ατάραχος εκείνο το βράδυ απολαμβάνοντας το ποτό του μαζί της στη βεράντα του σπιτιού της. Εκείνη τον καθησύχασε:

 "Όταν υπάρχουν τέτοιες ευτυχισμένες ημέρες, τι σημασία έχει η περιουσία; Σώθηκε η πατρίδα..." απάντησε.

 Ο υπασπιστής του, που έστεκε διακριτικά μάρτυρας στη συζήτηση του Κεμάλ με τη Λατιφέ, περιέγραφε αργότερα τον ηγέτη των Νεοτούρκων ως ήρεμο στη θέα της πόλης που καιγόταν, σαν να έβλεπε κάτι φυσικό. Καθισμένος στο μπαλκόνι έπειτα από το δείπνο που περιελάμβανε και καλαμάρι "που είχε υπέροχη γεύση εκείνο το βράδυ", και με το ποτήρι του στο χέρι αγνάντευε το έργο που ο ίδιος απέδιδε στον Νουρεντίν Πασά (τον στρατηγό του που διέταξε τον ανατριχιαστικό θάνατο του μητροπολίτη Χρυσόστομου). 

  Στην Τουρκία που ο Κεμάλ είχε δημιουργήσει από το κουφάρι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Ελληνική Σμύρνη δεν είχε θέση και ο Νουρεντίν Πασάς ήταν ο καταλληλότερος για να αφαιρέσει όπως μόνο εκείνος ήξερε, το Ελληνικό (και αρμενικό) της κομμάτι. Από την άλλη, στα πλαίσια της "επόμενης μέρας", ο τραγικά μεγάλος αριθμός των θυμάτων και των κτηνωδιών σίγουρα θα αποτελούσε εμπόδιο: ο Κεμάλ, που είχε στηρίξει την επικράτησή του στους τσέτες, τώρα, δεν ήθελε οι Δυτικοί να δουν το κίνημά του ως ένα κίνημα άτακτων βαρβάρων.

  Γι' αυτό ήταν απαραίτητη η φωτιά: μέσα στις φλόγες εκτός από τον τεράστιο πολιτισμό που δεν είχε θέση στο νέο κράτος, χάνονταν τόσα και τόσα εγκλήματα: βιασμοί, δολοφονίες, αίμα, λεηλασίες και όχι μόνο Ελλήνων και Αρμενίων: σε κάποιο σπίτι η οικογένεια ενός Ολλανδού εμπόρου σφαγιαζόταν και κάπου αλλού ένας Βρετανός γιατρός ξυλοκοπήθηκε μέχρις θανάτου, στην προσπάθειά του να αποτρέψει ένα βιασμό. Αυτή ήταν η νέα Σμύρνη του Νουρεντίν Πασά, αλλά δεν ήταν η Σμύρνη μετά το Νουρεντίν Πασά... η φωτιά ήταν το μέσο μετάβασης από τη βία στη "διπλωματία"....

Μερικές ώρες πριν το δείπνο του Κεμάλ, στη Σμύρνη ο διευθυντής της Credit Foncier Bank είχε τολμήσει να καταγγείλει σε έναν Τούρκο αξιωματούχο ότι είδε Τούρκους στρατιώτες να πυρπολούν σπίτια," αυτή την εντολή έχουν" ήταν η κοφτή απάντηση που έλαβε.

 Η φωτιά της Σμύρνης ήταν πολύ εκτεταμμένη για να είναι προιόν εκδίκησης κάποιων πρώην νοικοκυραίων που έγιναν διωκόμενοι. Η φωτιά της Σμύρνης ήταν εντολή. Ήταν αυτό που μάλλον εννοούσε ο Κεμάλ όταν είπε στη Λετιφέ εκείνο το βράδυ: "...όλα μπορούν να επουλωθούν". Προφανώς εννοούσε τα εγκλήματα... και όντως: εκείνη η φωτιά τα καθάρισε όλα και πρώτα απ' όλα (όπως είναι αναμενόμενο) τη μνήμη της πολιτικής... Όχι όμως τη μνήμη της Ιστορίας...

www.eptalofos.gr