Η μεγαλύτερη απάτη του πονηρού είναι να ντύσει την απουσία της Χάριτος με το ένδυμα της τυπικής ευλάβειας.

  Η εκκοσμίκευση της Εκκλησίας δεν είναι απλώς μια ηθική παρακμή ή ένας κοινωνιολογικός μετασχηματισμός· είναι μια μετατόπιση του κέντρου βάρους από τον ουρανό προς τη γη, από την άκτιστη χάρη προς το κτιστό "βόλεμα". Όταν οι ποιμένες της Εκκλησίας, που καλούνται να είναι φορείς του ακτίστου φωτός, μεταβάλλονται σε διαχειριστές κοσμικής εξουσίας, τότε η πνευματική πορεία της κοινότητας αλλοιώνεται στην ίδια της τη ρίζα. Ο λόγος του Θεού γίνεται εργαλείο επικοινωνιακής πολιτικής· η Θεία Λειτουργία υποβιβάζεται σε κοινωνικό γεγονός χωρίς μετάνοια, και η εσχατολογική προσδοκία διαλύεται σε μια καθημερινότητα χωρίς πυρ και φλόγα.

 Η εκκοσμίκευση δεν είναι μόνο εξωτερική. Είναι πρώτα εσωτερική αλλοίωση, μια ανεπαίσθητη αλλά διαβρωτική αμνησία της Βασιλείας που «ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου». 

Οι ποιμένες, αντί να οδηγούν το ποίμνιο στη στενή και τεθλιμμένη οδό, στρώνουν λεωφόρους άνεσης και συμβιβασμού. Ο σταυρός, από μυστήριο σωτηρίας, γίνεται διακοσμητικό σύμβολο· η φτώχεια του Χριστού, από υπέρτατη ελευθερία, γίνεται γραφικό ιδανικό καλό για κηρύγματα αλλά όχι για βίωμα. Και το πιο τραγικό: η καρδιά παύει να πάλλεται στον ρυθμό της αιωνιότητας.

Η θεολογία των Πατέρων μάς διδάσκει πως η Εκκλησία είναι «ο τόπος όπου η γη αγγίζει τον ουρανό». Όταν όμως η γη επιβάλλεται στον ουρανό, τότε ο τόπος αυτός χάνει την ιερότητα του και γίνεται θεσμός ανάμεσα σε άλλους θεσμούς. Η ψυχολογία του πιστού αλλοιώνεται· η πνευματική του πυξίδα μπερδεύεται. Αντί να ποθεί τον Θεό ως τον μόνο αναγκαίο, αρχίζει να αποζητά από την Εκκλησία την επιβεβαίωση του εγώ, την κοινωνική του ταυτότητα, την ασφάλεια που δίνει η συνήθεια. Έτσι γεννιέται μια θρησκευτικότητα χωρίς Θεό, ένας χριστιανισμός χωρίς Χριστό.

Η εκκοσμίκευση είναι η αντικατάσταση του εσχατολογικού με το χρονικό, του άπειρου με το μετρήσιμο. Ο χρόνος παύει να είναι η ευκαιρία μετανοίας και γίνεται απλώς το πλαίσιο δραστηριοτήτων. Οι εσχατολογικές προειδοποιήσεις του Κυρίου ότι θα έρθει καιρός όπου η αγάπη των πολλών θα ψυχρανθεί, μοιάζουν να εκπληρώνονται όχι στους δρόμους της αθεΐας αλλά μέσα στις αυλές της Εκκλησίας. Η μεγαλύτερη απάτη του πονηρού είναι να ντύσει την απουσία της Χάριτος με το ένδυμα της τυπικής ευλάβειας.

Η εκκοσμίκευση των ποιμένων λειτουργεί σαν καθρέφτης της ευρύτερης κοινωνίας. Ο λαός ζητάει ποιμένες που δεν τον αναστατώνουν, που δεν μιλούν για αμαρτία και μετάνοια αλλά για πρόοδο και ανεκτικότητα. Ο ποιμένας που παύει να είναι μάρτυρας της αλήθειας γίνεται διαχειριστής συμβιβασμών· η Εκκλησία παύει να είναι φάρος και γίνεται σαλόνι. Το αποτέλεσμα είναι μια αμοιβαία πλάνη: ο λαός νοιώθει ότι έχει Εκκλησία και οι ποιμένες ότι ποιμαίνουν, ενώ στην πραγματικότητα όλοι ταξιδεύουν μακριά από την Κιβωτό.

 Στο βάθος, όμως, υπάρχει και το μυστήριο της θείας οικονομίας. Οι Πατέρες μιλούν για τις πτώσεις της Εκκλησίας ως ευκαιρίες καθαρμού. Ίσως η εκκοσμίκευση να είναι ένα από τα σημεία των εσχάτων που, ενώ φέρνουν δοκιμασία, συγχρόνως αποκαθαίρουν την πίστη από τα προσχήματα. Η σιωπηλή παρουσία λίγων αληθινών ποιμένων, που παραμένουν «άλας της γης» σε εποχές αφθονίας και σήψης, κρατάει ακόμη ανοιχτό το παράθυρο της ελπίδας.

 Η καρδιακή λύση δεν βρίσκεται στην κατάκριση αλλά στην επιστροφή. Η Εκκλησία θα πάψει να εκκοσμικεύεται όταν τα μέλη της ποιμένες και ποίμνιο, επιστρέψουν στην πρώτη αγάπη. Όταν η καρδιά φλέγεται από τον Χριστό, τότε ο κόσμος χάνει τη γοητεία του και ο ουρανός γίνεται πάλι η πατρίδα. Και τότε ακόμη και αν οι χρόνοι είναι έσχατοι, η Εκκλησία θα συνεχίζει να είναι «στύλος και εδραίωμα της αληθείας», και ο άνθρωπος θα ζει ήδη, μυστικά, την αρχή της αιώνιας Βασιλείας.

Κούρος Αλέξανδρος