Στέλιος Κούκος
Με ποιο κουράγιο ο λαός μας διά μέσου του ποιητή -που δεν σώζεται, βεβαίως, το όνομά του- έγραψε τους στίχους-προφητεία, τους στίχους-απαντοχή, τους στίχους-δύναμη, προσμονή, επιμονή, κουράγιο:
“Πάλιν με χρόνους και καιρούς πάλιν δικά μας θάναι”! Ή ακόμη η “Ρωμανία κι αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι’ άλλο”!
Και δεν είναι μόνον αυτό! Ο στιχουργός δεν παρηγορεί μόνον τους συνανθρώπους του και την πονεμένη, την απεγνωσμένη Ρωμιοσύνη, αλλά κάνει κάτι πολύ πιο συγκλονιστικό! Ενώνει συμπαθητικά, δηλαδή στο ίδιο πάθος, τον ουρανό και την γη, τα θεία και τα ανθρώπινα και σπεύδει να παρηγορήσει και την Υπεραγία Θεοτόκο. Έτσι αμέσως μετά τον στίχο του δημοτικού τραγουδιού που λέει η “Δέσποινα ταράζεται και κλαίει και δακρύζει”, ο ποιητής σπεύδει να την ενθαρρύνει κι’ αυτήν λέγοντάς της, “Σώπασε, κυρά Δέσποινα μη κλαίεις μη δακρύζεις” και ακολουθεί ο εμβληματικός στίχος που προαναφέραμε, “Πάλιν με χρόνους και καιρούς πάλιν δικά μας θάναι”.
Υπάρχει όμως και ο στίχος, ο οποίος δεν είναι τόσο γνωστός, “Πάλι με χρόνους και καιρούς, πάλι δικά σου είναι”!Και σε ποιαν δίνει κουράγιο ο ποιητής; Στην Υπέρμαχο Στρατηγό, στην προστάτιδα της Πόλης, στην Αγία Σκέπη της Βασιλίδας των πόλεων. Σ’ αυτήν, που τόσα χρόνια πάσκιζε να κρατά την Κωνσταντινούπολη ελεύθερη από κάθε βαρβαρική επιδρομή, άλωση και κάθε άλλη πληγή. Και, μάλιστα, μερικές φορές Την έβλεπαν οφθαλμοφανώς πάνω στα κάστρα να την υπερασπίζεται! Και όχι μόνον οι προστάτες της αλλά και οι εχθροί της! Το ομολογούσαν οι ίδιοι!
Παράλληλα, όμως, με την παρηγοριά που προσφέρει ο ποιητής μας στην Θεοτόκο μοιάζει να παραδέχεται έμμεσα και αυτός ότι η Βασιλεύουσα χάθηκε για τις αμαρτίες του Γένους όπως έχει επικρατήσει να λέγεται. Έτσι η Ίδια αφ’ ενός δεν φταίει, δεν φέρει ευθύνη για το κούρσεμά της και αφ’ ετέρου να μην στενοχωριέται εμείς θα την ξαναπάρουμε.
Εδώ, μάλλον, θα πρέπει να θυμηθούμε και τον στρατηγό Μακρυγιάννη που αναρωτιόταν αν έχουμε αρετή να ελευθερώσουμε την πατρίδα!
Γιατί, όμως να μην θυμηθούμε και τον ήρωα του ενωτικού αγώνα της Κύπρου (1955-1959) Κυριάκο Μάτση που όταν ο Άγγλος ύπατος αρμοστής Μεγαλονήσου του απάντησε πως “ου περί χρημάτων ποιούμαι τον αγώνα αλλά περί αρετής”!
Ας δούμε, όμως, και ποιοι στίχοι προηγούνται πριν από αυτούς που παραθέσαμε από το ποντιακό τραγούδι της Αλώσεως:
“Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγ ‘νε τα μονστήρια/ κι ο Γιάννες ο Χρυσόστομος κλαίει, δερνοκοπιέται”.
Εδώ ο ποιητής αναλαμβάνει να εμψυχώσει τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο αφού μετά απευθύνεται παρακλητικά σ’ αυτόν και του λέει:
“Μην κλαις, μην κλαις, Άι Γιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι” (δέρνεσαι και κτυπιέσαι). Και μετά την βασανιστική εξαγγελία και επανάληψη η “Ρωμανία
πέρασεν, η Ρωμανία πάρθεν” τον διαβεβαιώνει πως η “Ρωμανία κι αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι’ άλλο”!
Και, βεβαίως, και ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος δεν είναι κανένα τυχαίο πρόσωπο σε σχέση με την Κωνσταντινούπολη. Διετέλεσε αρχιεπίσκοπος της και την δόξασε τόσο με το λόγο του, όσο και με την ζωή του και την προσφορά του στους συνανθρώπους του. Ακόμη και με την ανάληψη ευθυνών που δεν του αναλογούσαν, για να τους υπερασπιστεί.
Χαρακτηριστική περίπτωση η σύγκρουσή του με το παλάτι για το αμπέλι μιας χήρας! Ή την προάσπιση του διώκτη της Εκκλησίας Ευτροπίου όταν κυνηγημένος από το παλάτι, κατέφυγε στον ναό της Αγίας Σοφίας και ο Χρυσόστομος τον προστάτευσε και τον υπερασπίστηκε. Είναι φοβεροί οι λόγοι που έγραψε για τον πατρίκιο και ύπατο Ευτρόπιο!
Και όσο αφορά ότι ισχυρισμό μας ότι οι Έλληνες θα αναλάβουν τις ευθύνες τους και θα την ελευθερώσουν ας δούμε κάποιους άλλους στίχους από ένα άλλο ποντιακό τραγούδι που:
“Α-Γιάννες κι Αε-Θόδωρον και Αγια-Σοφιά στην Πόλην/ παρηνοσίαν ‘κ’ είχανε ουδέ παρηγορίαν./ – Αγιάννε, έπαρ’ υπομονήν, έπαρ’ και παρ’γορίαν/ οι Έλληνες γερούν κι ανθούν και φέρουν πάλιν άλλα”.
Και όσο γι’ αυτήν την σύγκραση, επικοινωνίας και διαλόγου ανάμεσα στον ουρανό και την γη, ανάμεσα σε θεία και ανθρώπινα πρόσωπα ας παραθέσουμε τους στίχους με τους οποίους, ίσως, θα έπρεπε να αρχίσουμε το κείμενο μας:
Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει κι η Αγια-Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Σιμά να βγούνε τ’ άγια και να ‘βγει ο Βασιλέας,
φωνή τους ήρθ’ εξ ουρανού και απ’ αγγέλου στόμα:
Πάψετε το Χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ’ άγια
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.
[…]
Αυτός είναι ο Ρωμαίικος κόσμος, έτσι έζησε, ζει και έτσι επιβιώνει.
Τα τραγούδια αυτά μοιάζουν να περικλείουν, εν πολλοίς, την πολιτική και ευρύτερη “ιδεολογία” των σκλαβωμένων Ελλήνων.
Οι στίχοι αυτοί τους βοηθούσαν να μην ξεχνούν, να μοιρολογούν την εν αιχμαλωσία και εν τάφω πρωτεύουσά, πατρίδα και ζωή τους καθόλη την Μεγάλη Εβδομάδα των 400 και 500 χρόνων που κράτησε η σκλαβιά.
Και μάλιστα κάποιους από αυτούς τους θρήνους για την άλωση τούς χόρευαν.
Πρόκειται λοιπόν για την ποίηση, την μουσική, τον χορό, την θεολογία, την ιδεολογία της εθνικής μας χαρμολύπης που γέννησε το θαύμα του 1821!
Πρόκειται για ένα κόσμο, μια τέχνη μνήμη, σύμβολο, προσδοκία, επαναστατικό πρόταγμα και σημαία κάθε αντίστασης στην κατειλημμένη, κουρσεμένη γη, την υπό κατάληψη χώρα που δεν ήταν μόνο απέραντα ή περατά στρέμματα γης αλλά και πολιτισμός και καλλιέργεια αιώνων!
Μοιάζουν αυτοί οι στίχοι να έχουν την έννοια ενός ασύντακτου ιδεολογικού επαναστατικού συντάγματος που “φτιάχτηκαν” εναντίον κάθε αντιξοότητας -και ήταν πάρα πολλές. Παρ’ όλα αυτά τους εμψύχωναν σε συνεχείς στάσεις, εξεγέρσεις, ξεσηκωμούς και επαναστάσεις εναντίον των τούρκων οθωμανών μέχρι την νεκρανάσταση του γένους!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου