Λόγος Αγ.Γρηγορίου Νύσσης εις τους Άγ.Σαράντα Μάρτυρες

 Στις 9 Μαρτίου ή Εκκλησία τίμα την μνήμη των αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, οι οποίοι άθλησαν στην λίμνη της Σεβάστειας στην Αρμενία.

Ό Μέγας Βασίλειος αφιερώνει ειδική ομιλία ατούς παραπάνω μάρτυρες, ή οποία εκθέτει το ιστορικό μέρος του εορτασμού.Ο αδελφός του Γρηγόριος Νύσσης αναφέρει σειρά εγκωμίων στους παραπάνω μάρτυρες

Οί τιμώμενοι δεν ήταν τυχαία πρόσωπα,ούτε άποτελούσαν όχλο,αλλά αρχικά ξεχώριζαν για την δύναμη του σώματος,την ομορφιά και την ρώμη,ώστε συμπεριλήφτηκαν στους στρατιωτικούς καταλόγους και στην συνέχεια διέπρεψαν στην αρετή και την σωφροσύνη και αξιώθηκαν να γευτούν την ευλογία του μαρτυρίου για τον Χριστό (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69, σελ. 336, 19-27).

 'Οντως οί άγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες αποτελούσαν τάγμα του ρωμαϊκού στρατού Κάποτε, όταν έγινε πόλεμος των Ρωμαίων με τους βαρβάρους και βρέθηκαν σε έσχατο κίνδυνο οί πρώτοι,επειδή οί εχθροί είχαν όλο το νερό και πολιορκούσαν και έτσι δεν είχαν καθόλου πίδακα οί πολιορκούμενοι ή άλλη πηγή νερού,οπότε υπήρχε κίνδυνος να υποκύψουν στους εχθρούς λόγω δίψας, τότε οί Σαράντα Μάρτυρες, οί οποίοι άνηκαν στους πολιορκούμενους. αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την βοήθεια των όπλων και αναζήτησαν την συμμαχία, ή οποία είναι ακατανίκητη, δηλαδή άρχισαν να προσεύχονται. Ή προσευχή έφερε αμέσως αποτέλεσμα. Και καθώς γονάτιζαν, ένα σύννεφο στάθηκε πάνω από τους εχθρούς, χτύπησε βροντές και έριξε αστραπές εναντίον τους και έστειλε νερό περισσότερο άφθονο από ποτάμι (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69, σελ. 337, 8-13).

   Ή συνέπεια της βροχής ήταν ή πλήρης καταστροφή των έχθρων, ή νίκη των πολιορκούμενων και ή ικανοποίηση της δίψας τους, καθώς ή διέλευση του χειμάρρου τους χορηγούσε ό.τι ήταν απαραίτητο για να πιουν. Τέτοιοι άγιοι άνθρωποι κίνησαν την ζήλεια του διαβόλου, ό οποίος είδε την σωφροσύνη τους,τον χορό του Θεού. τον όποιο συναποτελουσαν, την δύναμη τους και την αρετή της ψυχής τους σε όλα τα προτερήματα τους. Είδε ένα σύνολο θεϊκό αποτελούμενο από αληθινούς, δίκαιους και ευσεβείς ανθρώπους και αποπειράθηκε να τους κάνει δικούς του. Και πρώτο μέλημα του υπήρξε το να συμβουλεύσει τον ειδωλολάτρη επί κεφαλής του στρατού ότι δεν θα νικηθούν στο έξης οί εχθροί, εάν προηγουμένως δεν θυσιαστούν όσοι πιστεύουν στον Χριστό (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69. σελ. 337, 38-41).

   Ή συνέχεια έχει ως εξής: Οί άγιοι ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό και έσπευσαν στο μαρτύριο.Ο διάβολος εγκατέλειψε τον θάνατο με ξίφος για τους μάρτυρες και σκέφτηκε να εμπνεύσει στον άρχοντα του στρατού να τους δέσει με σιδερένιες αλυσίδες. Τα δεσμά υπήρξαν για τους αγίους θέαμα γλαφυρό και ευχάριστο στα μάτια των χριστιανών,νεότητα, ή οποία ήταν υπέροχη στην ομορφιά σε σύγκριση με τους συνομηλίκους. Επειδή ήταν άγιοι, συνεχώς γίνονταν ωραιότεροι.

Οί διώκτες πρότειναν στους μάρτυρες να αρνηθούν την πίστη στον Χριστό, προκειμένου να ζήσουν. Εκείνοι απάντησαν ότι θα παραμείνουν πιστοί μέχρι θανάτου. Στην συνέχεια τους απείλησαν με φωτιά, ξίφος και βάραθρο και ό.τιδήποτε άλλο μέσο τιμωρίας. Ως απάντηση ήλθε ή ομολογία του ονόματος του Χρστού από τους αγίους. Οί άγγελοι είδαν την συμπλοκή του διαβόλου και των ανθρώπων.Ό αγώνας των μαρτύρων εναντίον του δαίμονα ήταν ακριβώς ή αντίθετη περίπτωση της πτώσης του Αδάμ. Ό τελευταίος δεν κατάφερε να αποκρούσει την παγίδα του διαβόλου ή οποία του παρασχέθηκε δελεαστικά.Αντίθετα στους Σαράντα Μάρτυρες όλα τα βέλη του διαβόλου έμειναν άνενέργητα. Μοναδική ανησυχία των αγίων ήταν το να χωριστούν άπό τον Χριστό. Έπειδή ομολογούσαν πίστη στην Άγια Τριάδα. γι' αυτό αποκτούσαν την Χάρη της Άγιας Τριάδος (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69. σελ. 339, 41. σελ. 340, 2).

  Για τους Σαράντα Μάρτυρες δεν θα υπήρχε σε φυσιολογικές συνθήκες γλυκύτερο πράγμα από τον ουρανό, τον ήλιο, την γη. την πατρίδα και τους συγγενείς τους. Εν τούτοις όλα τα παραπάνω απέβησαν άνευ σημασίας για τους αγίους, διότι θεωρουσαν ως μοναδικό αγαθό τον Χριστό. Τελικά έφτασε ή στιγμή του θανάτου τους, ή οποία αποτελεί την κορυφή του μαρτυρίου.
Επειδή κήρυξαν το όνομα του Κυρίου δημοσίως, αποφασίστηκε να οδηγηθούν στο μαρτύριο του θανάτου με τον εξής τρόπο: Ό τύραννος αποφάσισε να τιμωρηθούν ριπτόμενοι στην παγωμένη λίμνη (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69. σελ. 341, 23-24).

  Ωστόσο ή διαταγή του τυράννου και ή αναμονή της ποινής έκαναν τους αγίους να είναι χαμογελαστοί και χαρούμενοι. Ό δρόμος τους προς το πάθος απέβη ιερός, καθώς μάλιστα φιλονεικούσαν για το ποιος θα κερδήσει το στεφάνι της νίκης."Ολοι οδηγήθηκαν προς τον τόπο της εκτέλεσης,σαν να επρόκειτο να μεταβούν σε δημόσια λουτρά, για να καθαρίσουν και αυτοί τα σώματα τους.Καθώς έδιναν θάρρος ο ένας στον άλλο, παραδόθηκε το σώμα τους στον πάγο(πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69, σελ. 341. 38-40). Αποτέλεσμα της παραπάνω πράξης ήταν το να κρατηθεί στον πάγο ή σύσταση του σώματος τους, ενώ το φρόνημα τους παρέμεινε αδούλωτο. Ή φύση τους υπέφερε, άλλα το σθένος τους υπερνικούσε την φύση τους. Ό θάνατος τους παρατάθηκε για τρεις ήμερες. Και σε μία στιγμή, κατά την οποία ένας από τους Σαράντα δείλιασε και έφυγε από τον πάγο και αρνήθηκε την πίστη στον Χριστό, την θέση του κατέλαβε ό δεσμοφύλακας.

  'Αξιο επίσης να σημειωθεί είναι το ότι ή μητέρα ενός άπό τους μάρτυρες, τον οποίου ο δήμιος εγκατέλειψε, συμπαραστάθηκε στο παιδί της ζητώντας να υποφέρει γενναία ως το τέλος. Ή μητέρα αυτή είναι άξια επαίνων, διότι εφήρμοσε την παραγγελία του Αποστόλου Παύλου, κατά την οποία ή γυναίκα «σωθήσεται δε δια της τεκνογονίας» (Α' Τιμ. 2, 15). Για το παιδί της ισχύει ό λόγος του Εύαγγελιστοΰ Ιωάννου «όσοι δε ελαβον αυτόν.έδωκεν αύτοίς έξουσίαν τέκνα αυτου γενέσθαι» (Ίω. 1, 12). Λέγοντας αυτά και ενισχυμένη από τον Άγιο Πνεύμα οδήγησε το παιδί στο μαρτύριο προπέμποντάς το με φαιδρό πρόσωπο.Στό τέλος τα σώματα των αγίων ρίχτηκαν στην φωτιά και έγιναν ύλη καύσιμη στην φλόγα. 

  'Ετσι σ' αυτούς επαλήθευσε πλήρως ό Ψαλμικός στίχος «διήλθομεν δια πυρός και ύδατος, και εξήγαγες ημάς εις αναψυχή ν» (Ψαλμ. 65, 12). Όταν οι Πρωτόπλαστοι εξορίστηκαν από τον Παράδεισο, τότε ό Θεός έταξε τα Χερουβίμ και την φλογίνην ρομφαίαν την στρεφομένην φυλάσσειν την όδόν του ξύλου της ζωής» (Γεν. 3. 24). Σκοπός της παραπάνω ενέργειας του Θεού ήταν να μην λάβει ό  άνθρωπος από το ξύλο της ζωής και παραμείνει αθάνατος. Συνεπώς τίθεται το ερώτημα: Εάν ό Παράδεισος είναι κλειστός για τους αγίους, τότε είναι δυνατόν να έχουν ισχύ οι λόγοι του Ίησοϋ Χριστού προς τον ληστή,κατά τους οποίους «αμήν λέγω σοι, σήμερον μετ' έμού εστι εν τω παραδείσω» (Λουκ. 23, 43);
  Οι άγιοι Σαράντα Μάρτυρες πέρασαν την πόρτα του Παραδείσου μετά από τον πνευματικό τους αγώνα. Αυτόν τον Παράδεισο εύχεται ό άγιος Γρηγόριος Νύσσης καταλήγοντας στο εγκώμιο προς τους Σαράντα Μάρτυρες να αξιωθούμε να κερδήσομε όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί με τις πρεσβείες τους και την ομολογία του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Και ο Μέγας Βασίλειος στο τέλος της Όμιλίας του «εις τους αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρας» παραθέτει εγκώμιο θαυμάσιο υπέρ αυτών(πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 54, σελ. 178, 39-41. σελ. 179, 1-12).

του Θεολόγου Νικολάου Δρατσέλλα

ΠΗΓΗ