Οι Λιθοβολισμοί και η Ρωμαϊκή Εξουσία στην Εποχή του Χριστού

Ένα από τα πιο συχνά ερωτήματα όταν διαβάζουμε τα Ευαγγέλια είναι το εξής: αφού η Ιουδαία βρισκόταν υπό ρωμαϊκή κατοχή, πώς συνέβαινε να λιθοβολούνται άνθρωποι σύμφωνα με τον ιουδαϊκό νόμο; Η θανατική ποινή δεν ήταν δικαίωμα που ανήκε μόνο στους Ρωμαίους;

Πράγματι, την εποχή του Ιησού, οι Ρωμαίοι είχαν επιβάλει διοικητικό έλεγχο και αφαιρέσει από το Σανχεντρίν (το ανώτατο ιουδαϊκό δικαστήριο) το δικαίωμα επιβολής θανατικής ποινής. Αυτό το επιβεβαιώνει και το Κατά Ιωάννην 18:31, όπου οι Ιουδαίοι λένε στον Πιλάτο: «Σ’ εμάς δεν επιτρέπεται να θανατώσουμε κανέναν».
Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος Φλάβιος επίσης αναφέρει ότι μόνο με ρωμαϊκή άδεια μπορούσαν να εκτελούνται θανατικές αποφάσεις.

Όμως υπήρχαν περιπτώσεις αυθαιρεσίας, όπου ο φανατισμός του όχλου υπερίσχυε του νόμου:
Στο Κατά Ιωάννην 8:1–11, οι Γραμματείς φέρνουν μπροστά στον Ιησού μια γυναίκα που κατηγορήθηκε για μοιχεία και προσπαθούν να τον παγιδεύσουν ρωτώντας αν πρέπει να λιθοβοληθεί “κατά τον νόμον του Μωυσέως”. 

Αν έλεγε “ναι”, θα παρανομούσε έναντι των Ρωμαίων· αν έλεγε “όχι”, θα φαινόταν αντίθετος στον Νόμο. Εκείνος, όμως, απάντησε με σοφία: «ὁ ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος βαλέτω λίθον ἐπ’ αὐτήν».

Στο Κατά Λουκάν 4:28–30, μετά το κήρυγμα στη Συναγωγή της Ναζαρέτ, οι συμπολίτες του Ιησού «ἐπλήσθησαν θυμοῦ» και «ἀναστάντες ἐξέβαλον αὐτόν ἔξω τῆς πόλεως» ώστε να τον ρίξουν στον γκρεμό. Πρόκειται ξανά για πράξη οργής του όχλου, όχι για νόμιμη δίκη.

Στο Κατά Ιωάννην 8:59 και 10:31, οι Ιουδαίοι προσπάθησαν να τον λιθοβολήσουν μέσα στον Ναό, θεωρώντας τον βλάσφημο επειδή δήλωσε ότι είναι Υιός του Θεού.

Στις Πράξεις 7:57–60, ο Στέφανος, ο πρώτος Χριστιανός μάρτυρας, οδηγείται ενώπιον του Σανχεντρίν, όπου ανακρίνεται από τον αρχιερέα, παρουσία ψευδομαρτύρων. Πριν προλάβει να ολοκληρώσει την απολογητική του ομιλία, το πλήθος ορμά με οργή, τον σέρνει έξω από την πόλη και τον λιθοβολεί. Παρότι η σκηνή θυμίζει δίκη, δεν υπήρξε επίσημη απόφαση ούτε ρωμαϊκή έγκριση. Ο θάνατος του Στεφάνου ήταν ουσιαστικά αυθαίρετη πράξη θρησκευτικού φανατισμού, αποτέλεσμα της έντασης που επικρατούσε στην Ιερουσαλήμ. Η απουσία ρωμαϊκής αντίδρασης δείχνει ότι τέτοια περιστατικά, όταν δεν απειλούσαν την τάξη, συχνά παρέμεναν ατιμώρητα.

Ο Ιάκωβος ο Δίκαιος, αδελφός του Κυρίου και πρώτος Επίσκοπος της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, σύμφωνα με τον ιστορικό Ιώσηπο Φλάβιο, δικάστηκε και λιθοβολήθηκε από το Σανχεντρίν γύρω στο 62 μ.Χ. Αυτό συνέβη σε μια ιδιαίτερη συγκυρία: ο Ρωμαίος διοικητής Πόρκιος Φήστος είχε πεθάνει και ο διάδοχός του Αλβίνος δεν είχε ακόμη φτάσει στην Ιουδαία. Ο αρχιερέας Άννας ο νεότερος (γιος του γνωστού Άννα της εποχής του Ιησού) εκμεταλλεύτηκε το κενό εξουσίας και συγκάλεσε το Συνέδριο, κατηγορώντας τον Ιάκωβο και μερικούς άλλους για παράβαση του Νόμου. Η απόφαση ήταν λιθοβολισμός.

Λίγο αργότερα, όμως, Ιουδαίοι που διαφώνησαν με την πράξη κατήγγειλαν το γεγονός στον νέο διοικητή. Ο Αλβίνος, θεωρώντας ότι το Συνέδριο ενήργησε χωρίς ρωμαϊκή άδεια, έπαυσε τον Άννα από αρχιερέα. Το επεισόδιο αυτό επιβεβαιώνει ότι, κανονικά, το Σανχεντρίν δεν είχε δικαίωμα εκτέλεσης θανατικών ποινών, εκτός αν παρενέβαινε και έδινε έγκριση η ρωμαϊκή εξουσία. Ο λιθοβολισμός του Ιακώβου, λοιπόν, αποτελεί την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι οι λιθοβολισμοί στην εποχή του Χριστού δεν ήταν νόμιμοι βάσει της ρωμαϊκής διοίκησης. Ωστόσο, σε στιγμές θρησκευτικής έξαρσης, οι Ιουδαίοι παραβίαζαν το ρωμαϊκό νόμο, και οι Ρωμαίοι συχνά έκαναν τα “στραβά μάτια” όταν δεν υπήρχε φόβος εξέγερσης. Η εικόνα αυτή εξηγεί γιατί στις Ευαγγελικές διηγήσεις βλέπουμε επανειλημμένες απόπειρες λιθοβολισμού ή επιθέσεις, χωρίς όμως να εμπλέκονται επίσημα οι Ρωμαίοι—μέχρι τη Σταύρωση, που ήταν ρωμαϊκή εκτέλεση με ιουδαϊκό αίτημα.

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος