Τα ψηφιδωτά από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες κόσμησαν τους χριστιανικούς ναούς. Σταθμό στην Ιστορία της Τέχνης αποτελεί το ψηφιδωτό που βρίσκεται στο ναό της Αγίας Πουδεντιανής, στη Ρώμη, έργο που εικονίζει τον Χριστό ένθρονο μεταξύ των μαθητών του. Το εντοίχιο ψηφιδωτό κατέχει μια αρχαιότατη θέση στη χριστιανική λατρεία. Ανεκτιμήτου αξίας είναι και τα ψηφιδωτά της Μονής της Xώρας στην Κωνσταντινούπολη. Αν και η παραδοση τοποθετεί την ιδρυσή της Μονής από τον 6ο αι. έχει αποδειχθεί πως ο ναός χτίστηκε το διάστημα 1077-81 από την πεθερά τουΑλεξίου Α΄Κομνηνού,Μαρία Δούκαινα. Ο Θεόδωρος Μετοχίτης συνέβαλε στην ανακαίνισή της (1316-21) και ήταν υπεύθυνος για την προσθήκη του εξωνάρθηκα, του νότιου παρεκκλησίου, καθώς και για το διάκοσμο του ναού που περιλάμβανε τα αξιόλογα ψηφιδωτά.
Παρόλο που οι δύο αιώνες της δυναστείας των Παλαιολόγων 1258-1453 σε στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο είναι μια περίοδος παρακμής, στην τέχνη συμβαίνει το αντίθετο. Εκδηλώνεται μια πνευματική αναγέννηση που καλλιεργεί ανθρωπιστικό πνεύμα και μια διάθεση εξατομίκευσης. Οι θεολογικές προυποθέσεις είναι δεδομένες με το κίνημα του Ησυχασμού και τη Πατερική Διδασκαλία περί διακρίσεως ουσίας και ενεργειών του Θεού.
Η Μονή της Χώρας με τα ψηφιδωτά της αποτελεί τρανό παράδειγμα «βυζαντινού ανθρωπισμού». Ο άγνωστος ζωγράφος της Μονής της Χώρας χαρακτηρίζεται από έντονη ευαισθησία και ιδιαίτερη τρυφερότητα αν κρίνουμε από τις σκηνές που κοσμούν τον εξωνάρθηκα. Έμπνευση του το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου. Στα τέσσερα Ευαγγέλια του κανόνα της Καινής Διαθήκης δεν γίνεται λόγος αυτοτελώς για το πρόσωπο της Θεοτόκου. Το ενδιαφέρον τους επικεντρώνεται στο σωτηριώδες έργο και τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Στο Πρωτευαγγέλιον του Ιακώβου μαθαίνουμε λεπτομέρειες για τη ζωή της Θεοτόκου. Χρονολογείται περίπου στο δεύτερο μισό του 2ου αι. και προέρχεται πιθανώς από την Αίγυπτο. Βασικό είναι ό, τι οι Θεομητορικές εορτές ανάγουν την αρχή τους στο κείμενο αυτό. Παραθέτω στη συνέχεια τις εορτές που σχετίζονται με αυτό:
α) Σύλληψη της Θεοτόκου υπό της Αγίας Άννης ( 9 Δεκεμβρίου)
β) Το Γεννέσιον της Θεοτόκου ( 8 Σεπτεμβρίου)
γ) Τα Εισόδια της Θεοτόκου ( 21 Νοεμβρίου)
δ) Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (25 Μαρτίου)
ε) Σύναξις της Θεοτόκου (26 Δεκεμβρίου)
στ) Η σφαγή των νηπίων (29 Δεκεμβρίου)
ζ) Η Σύναξις Ιωακείμ και Άννης ( 9 Σεπτεμβρίου)
η) Μνήμη Ζαχαρίου (5 Σεπτεμβρίου)
Το Πρωτευαγγέλιον του Ιακώβου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη βυζαντινή εικονογραφία και ειδικότερα για τον Θεομητορικό κύκλο της Μονής της Χώρας που περιλαμβάνει 18 σκηνές. Θα εκθέσουμε στη συνέχεια από τις πιό ενδιαφέρουσες σκηνές που προκαλούν αισθήματα ζεστασιάς και τρυφερότητας.
Η Γέννηση της Θεοτόκου
Η Αγία Άννα καθισμένη στο κρεβάτι της δέχεται την επίσκεψη των τριών γυναικών με τα δώρα. Μια κόρη ετοιμάζει το νερό για το βρέφος την Παναγία που την κρατεί στα χέρια της η τροφός. Ο Ιωακείμ κοιτάζει ντροπαλά από το κατώφλι της πόρτας όσα λαμβάνουν χώρα στον αυστηρώς γυναικείο χώρο.
Η Επταβηματίζουσα
Έξι μηνών η Μαρία κάνει τα πρώτα επτά της βήματα και φτάνει στην αγκαλιά της μητέρας της. Χαρακτηριστικό είναι ο χιτώνας της γυναικείας μορφής που ανεμίζει σαν να φυσά δυνατός άνεμος.
Η Κολακεία της Θεοτόκου
Ο τρυφερός εναγκαλισμός της Παναγίας από τους γονείς της γνωστός ως «Κολακεία» ή «Φιλοστοργία της Θεοτόκου», δεν αναφέρεται στο ελληνικό πρωτότυπο του Πρωτευαγγελίου, αλλά στη συριακή και αρμενική αποδοσή του. Μια εξαιρετικής τρυφερότητας στιγμή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου