Άγιος Νικόλαος, ο ξενιτεμένος λαϊκός ήρωας

Αγαπήθηκε τόσο ο Άη Νικόλας απ’ τον λαό μας, πρώτα απ’ όλα απ’ τη σημασία του ονόματός του: η νίκη του λαού. Έγινε σύμβολο βαρύτιμο για τους Πατέρες μας, ο Άγιος Νικόλαος, για λόγους πολλούς. Αυτά ήσανε τα σύμβολα των ανθρώπων τότε… Οι Άγιοι ήταν καθημερινότητα, η Πίστη ήταν κάτι που απασχολούσε τον κόσμο. Το Βυζάντιό μας ήταν μεταφυσικό. Μαζί με τα πάθη, όπως σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία, ταξίδευε κι η αγιότητα. Ο Άγιος Νικόλαος συνόψισε τα χαρακτηριστικά του λαϊκού ήρωα για πάνω από χίλια χρόνια.

 Η έκρηξη της τιμής του Αγίου Νικολάου αρχίζει να γίνεται κατά τον 12ο αιώνα, μετά την εξορία του ιερού του λειψάνου, από τα Μύρα της Λυκίας στο Μπάρι της Κάτω Ιταλίας. Η πορεία του ταξιδιού δημιούργησε μια “Γεωγραφία του Αγίου Νικολάου”. 

Από κάθε μέρος που περνούσε το καράβι των δυτικών καλογήρων μαζί με το λείψανό του, δημιουργούνταν μια ανάμνηση. Έλεγεν ο κόσμος τότε: “από ‘δω πέρασε ο Άγιος Νικόλαος” και χτίζονταν μια εκκλησιά σε ανάμνηση της παραμονής του λειψάνου του. Κι εκεί, ήταν λιμάνια και στα λιμάνια περνά πολύς κόσμος, οι ιδέες ταξιδεύουν… Πολλά μέρη μέχρι σήμερα διατηρούν αυτή την μνήμη, είτε στην Ελλάδα, είτε στην Ιταλία. Μέχρι την εποχή που μιλάμε, προστάτης των ναυτιλομένων ήταν ο Άγιος Φωκάς. Σταδιακά, φανερώνεται ο Άγ. Νικόλαος. Ο λαϊκός ήρωας, πλέον ξενιτεμένος. Άλλωστε, οι μετακινήσεις πληθυσμών στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν πράγμα σύνηθες, δεν ήταν ξένο. Σκέψου ότι τη στιγμή που μικραίνει ο χάρτης του Βυζαντίου, μεγαλύνεται ένας Άγιος που είναι πρόσφυγας σε μια γη που παλιότερα ανήκε στη βυζαντινή αυτοκρατορία, στη γη της Κάτω Ιταλίας. Η άφιξη του λειψάνου του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι ταυτίζεται σχεδόν χρονικά με την περίοδο που χάνουν οι βυζαντινοί την Κάτω Ιταλία προς όφελος των Νορμανδών.

 Μέχρι τότε, ο Άγιος Νικόλαος, στη συνείδηση του λαού ήταν λαϊκός ήρωας καθώς στο βίο του φαίνεται ως προστάτης φτωχών κι αδυνάμων …μα ήταν κι αυτός που χαστούκισε τον Άρειο! Στη σκέψη των βυζαντινών, ο Άρειος δεν είναι μονάχα ο αιρετικός που καταδικάστηκε κατά την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, αλλά ο εκπρόσωπος όλων των αιρετικών, ο αρχι-αιρεσιάρχης! Οι λαϊκές ιστορίες για τα τελειώματα της ζωής του Αρείου ήταν πάμπολλες. Στη λαϊκή συνείδηση “Άρειος” σημαίνει “ο κακός της ιστορίας”.

 Αυτό το “βδέλυγμα” χαστούκισε ο Άγιος Νικόλαος. Κι αφού το έπραξε, τιμωρήθηκε από τον κοσμικό νόμο μπαίνοντας φυλακή. Ο Κύριος όμως και η Θεοτόκος θαυματουργικά τον αποκατέστησαν και υπέδειξαν την αθωότητα του. Η απάντηση της θρησκευτικής ζωγραφικής -άρα και της κοινής συνείδησης- ποια ήταν; Συνόψισε το γεγονός στην προσκυνηματική του εικόνα. Θωρεί λοιπόν κανείς σήμερα την εικόνα του Αγίου Νικολάου και μαζί του, αριστερά και δεξιά, σχεδόν πάντα, ζωγραφίζονται ο Χριστός και η Μητέρα Του για να μας θυμίζουν ότι μονάχα ο Θεός μπορεί να αποδώσει την απόλυτη Δικαιοσύνη.

 Ο ακούραστος αρχιερέας που μάχεται για τα συμφέροντα του λαού του, του οποίου φέρει τη νίκη, ο Νικόλαος, ο προστάτης χηρών και ορφανών αλλά και της μιας και αληθινής Πίστης, είναι αυτός που πράττει και κηρύττει ορθά. Μέγιστος, λέει ο Χριστός, ότι θα ονομαστεί στη Βασιλεία Του, ακριβώς εκείνος που τα λόγια του ταυτίζονται με την πράξη. Αυτοί ήταν η ήρωες των Πατέρων μας. Οι δικοί μας ήρωες ποιοι είναι;

Ιάσων Ιερομ.

πηγή