Ἡ διαλεκτική τῶν Πατέρων

  Κουρασμένος καί ἀπογοητευμένος ἀπό τίς ἐμπειρίες, πού φορτώθηκα κατά τή διαδρομή τοῦ ταραγμένου εἰκοστοῦ αἰώνα, ξαναγυρίζω στά ῾Αγιοπνευματικά βιώματα καί στήν κρυστάλλινη διαλεκτική τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας μας. Σ᾿ αὐτούς τούς δασκάλους, πού δέ φιλοσόφησαν στό σκοτάδι καί δέν ἀντιμετώπισαν -ἔστω ὑποθετικά- τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη ὡς μετεξέλιξη τῆς ἄλογης, ζωϊκῆς οἰκογένειας.

Αὐτοί οἱ δάσκαλοι συνειδητοποιοῦν τά δυό μεγέθη τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου. Τή μικρότητα καί τό μεγαλεῖο. Ὄχι, ὅμως, στή βάση τῆς ἄθεης ἀνθρωπολογίας καί μέ τή διαλεκτική πού προσεγγίζουν τόν ἄνθρωπο οἱ διαφημιστές τῆς ἐξελικτικῆς ἀναβάθμισης. ῾Ο ἐρευνητικός λογισμός τους μελετάει μέ προσοχή καί εἰσχωρεῖ βαθειά στίς ἀποκαλυπτικές μαρτυρίες τῶν Βιβλικῶν κειμένων καί στά σημάδια, πού ἡ ἴδια ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἀφήνει στό πέρασμά της.

 Ὁ Πατερικός στοχασμός καί ἡ πολύπλευρη προβληματική τους δέν ἀποτελοῦν αὐτόνομη καί αὐθαίρετη περιπλάνηση στό σκοτεινό μυστήριο τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου. Στό ἐρώτημα τοῦ “εἶναι”. Καί στίς προεκτάσεις τῆς ἱστορικῆς ἀνέλιξής του.

 Οἱ Πατέρες φέρνουν τίς προσωπικές τους ἀγωνίες, τό φῶς καί τό σκότος, τό πνεῦμα καί τή σάρκα, πού ἀντιμάχονται μέσα τους, στό ρεῖθρο τῆς θείας Ἀποκάλυψης. Καί προσπαθοῦν νά ἀντλήσουν ἀπό τήν “πηγή τοῦ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωήν αἰώνιον” (᾿Ιωάν. δ΄ 14). ῾Ο λόγος τους εἶναι ἑρμηνευτικός τῶν θείων Γραφῶν, ἀλλά καί ἀπαντητικός στή δική τους προβληματική. Μαθητεία “παρά τούς πόδας τοῦ ᾿Ιησοῦ” (Λουκ. ι΄ 39).

 Καί ἐξαγόρευση διαυγέστατη τῆς συνολικῆς ψυχικῆς περιπέτειας. Μεταφέρει, μέ εὐλάβεια καί μέ πιστότητα, τήν ἰχνογράφηση τῆς Δημιουργίας μέ τήν πανσθενουργό παρέμβαση τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ “καθαυτό” ῞Υπαρξη, “ὁ ὤν καί ὁ ἦν καί ὁ ἐρχόμενος” (᾿Αποκάλυψ. ᾿Ιωάν. α΄ 4). Καί μέσα σ᾿ αὐτή τήν ῾Ιερή ᾿Αποκάλυψη καθρεφτίζει τό ἀνθρώπινο πρόσωπο καί ἀποτυπώνει τίς διαστάσεις του. Τή μικρότητα, τήν ὑλικότητα καί τήν προσκαιρότητα, τά ἄλογα πάθη καί τήν εὐχέρεια τῆς στροφῆς καί τῆς διαστροφῆς, πού ἐξουθενώνουν καί ἐξαχρειώνουν τήν ὕπαρξη. Καί τήν ἀνάταση πρός τή θεία μεγαλωσύνη, πού ἀποκαθιστᾶ τή θεία εἰκόνα στό ἀρχικό της κάλλος καί δίνει τήν εὐχέρεια στήν ψυχή νά ἀνθοβολήσει καί νά καρποφορήσει κάτω ἀπό τήν πνοή καί τή δρόσο τοῦ Παναγίου Πνεύματος.

Οἱ Πατέρες προσεγγίζουν μέ ρεαλισμό τή βιολογική μας ἀδυναμία. Τή νηπιακή ἀνωριμότητα, τήν ἀρρώστια, τό θάνατο. Μελετοῦν μέ προσοχή τίς πνευματικές διακυμάνσεις, πού μᾶς φέρνουν πότε πρός τήν καθαρότητα καί τή χαρά τῶν ἁγίων καί πότε στό σκοτάδι καί στά ἔργα τοῦ σκότους, πού “αἰσχρόν ἐστι καί λέγειν” (᾿Εφεσ. ε΄ 12). Ἀντιμετωπίζουν μέ θάρρος καί μέ χαρισματική γενναιότητα τό κακό καί θεραπεύουν, ὡς ἰατροί τῆς ψυχῆς τά ἕλκη, πού καταρρακώνουν τήν ὕπαρξη καί ὁδηγοῦν στήν ἀλλοτρίωση τῆς ἱερῆς εἰκόνας. Παράλληλα, ἀνοίγουν τήν ἱερή βίβλο τοῦ ἀνθρώπινου προορισμοῦ καί ἐπεξεργάζονται, μέ ἐμβρίθεια καί μέ σαφήνεια τήν ἰδιαιτερότητα τῆς θεϊκῆς ἐνέργειας, πού ἔφερε τόν ἄνθρωπο στή ζωή, τή σημασία τοῦ “κατ᾿ εἰκόνα” καί τίς προοπτικές της.

Ἡ ἰδιοτυπία τους αὐτή τούς διαφοροποιεῖ ἀπό τούς στοχαστές, πού, κατά καιρούς, ξέχυσαν, μέ τόν ἕνα ἤ τόν ἄλλο τρόπο, τίς ἀνησυχίες τους καί σχηματοποίησαν ἕνα ἀνθρωπολογικό σκαρίφημα, προσαρμοσμένο στίς ἰδεολογικές ἀπαιτήσεις τῆς ἐποχῆς. Οἱ δικές τους γραφές ἀποτελοῦν ἀποτύπωση βιωμάτων, λουσμένων στό φῶς τῆς ᾿Αποκάλυψης τοῦ Θεοῦ καί σταθμισμένων μέ τήν εὐθύτητα καί τήν ὑπευθυνότητα, πού καθιερώνει καί ἐπιβάλλει ἡ ἁγιότητα τοῦ βίου.

Ο ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΡΙΔΟΣ
ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ

ΠΗΓΗ