Γλωσσολογική ανάλυση του ύμνου "Ἡ Παρθένος σήμερον, τόν προαιώνιον Λόγον..."

  Από την (26 Νοεμβρίου, την επομένη δηλ. της Απόδοσης των Εισοδίων της Θεοτόκου) ψάλλεται μέχρι τα Χριστούγεννα το κοντάκιο "Ἡ Παρθένος σήμερον, τὸν προαιώνιον Λόγον..." (από τα Χριστούγεννα και μετά ψάλλεται, με παρόμοια αρχή, το "Ἡ Παρθένος σήμερον, τὸν ὑπερούσιον τίκτει..."). 

Το πρώτο από τα δύο, αυτό που ξεκίνησε ήδη να ψάλλεται, έχει πυκνά νοήματα και, σε κάποια σημεία, περίπλοκη σύνταξη, καθώς και κάποιες λέξεις που χρειάζονται διευκρίνιση. 

Με λίγα σχόλια, όμως, τα δύσκολα γίνονται πιο εύκολα, ώστε να εγκύψουμε απερίσπαστοι στο χαρμόσυνο μήνυμα του κοντακίου και στη χαρμόσυνη προοπτική που προκύπτει για τη ζωή μας!

Ας θυμηθούμε το πλήρες κείμενο του κοντακίου:
"Ἡ Παρθένος σήμερον, τὸν προαιώνιον Λόγον,
ἐν Σπηλαίῳ ἔρχεται, ἀποτεκεῖν ἀποῤῥήτως.
Χόρευε ἡ οἰκουμένη ἀκουτισθεῖσα,
δόξασον μετὰ Ἀγγέλων καὶ τῶν Ποιμένων,
βουληθέντα ἐποφθῆναι,
παιδίον νέον, τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν".

"Χόρευε": Ο χορός στα εκκλησιαστικά κείμενα αποτελεί έκφραση χαράς. Γνωστό είναι και το τροπάριο που ξεκινάει με τη φράση "Ἡσαΐα χόρευε...", στο Μυστήριο του Γάμου, που ακολουθείται από κυκλική χορευτική κίνηση των νεονύμφων μαζί με τον ιερέα. Μόνο που ξεχνάμε συνήθως ότι το "Ἡσαΐα χόρευε..." συνοδεύεται αμέσως μετά από την αιτία για την οποία αξίζει να χορεύει ο Ησαΐας, που είναι η ίδια αιτία για την οποία καλείται όλη η οικουμένη να χορεύει στο "Ἡ Παρθένος σήμερον": "... ἡ Παρθένος ἔσχεν ἐν γαστρί καί ἔτεκεν υἱόν τόν Ἐμμανουήλ, Θεόν τε καί ἄνθρωπον" ("η Παρθένος έμεινε έγκυος και γέννησε υιό, τον Εμμανουήλ, Θεό και άνθρωπο μαζί")! ΑΥΤΟΣ είναι ο λόγος για τον οποίο χορεύει (και) το νεόνυμφο ζευγάρι, το ότι γεννήθηκε ο Λόγος!

"ἀκουτισθεῖσα": Θηλυκή μετοχή παθητικού αορίστου του ρήματος "ἀκουτίζω", που σημαίνει "κάνω κάποιον να ακούσει", "γνωστοποιώ σε κάποιον".

"ἐποφθῆναι": Απαρέμφατο παθητικού αορίστου του ρήματος "ἐφορῶ", που σημαίνει στην παθητική φωνή "βλέπομαι", "είμαι ορατός".

"παιδίον νέον": Θυμίζει και πάλι τον Ησαΐα (9:6), ο οποίος λέει: "Παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱός καί ἐδόθη ἡμῖν" (δηλ. "Αρσενικό παιδί γεννήθηκε για μας και μας δόθηκε").
Η σύνταξη στους τρεις τελευταίους στίχους είναι περίπλοκη. Σε απλούστερη μορφή, η σειρά τους έχει ως εξής: "δόξασον μετὰ Ἀγγέλων καὶ τῶν Ποιμένων τὸν πρὸ αἰώνων Θεόν, βουληθέντα ἐποφθῆναι παιδίον νέον".

Επομένως, το κοντάκιο θα μπορούσε να αποδοθεί ως εξής:
"Η Παρθένος έρχεται να γεννήσει σήμερα με ανέκφραστο τρόπο σε σπήλαιο τον προαιώνιο Λόγο. Να χορεύεις, οικουμένη, που δέχεσαι το άκουσμα αυτό [ή, πιο ελεύθερα: που ακούς το νέο αυτό], δόξασε μαζί με τους αγγέλους και τους ποιμένες τον προαιώνιο Θεό, που θέλησε να φανεί στα μάτια σου [ή: να φανερωθεί, να αποκαλυφθεί] ως νέο παιδί"

Andreas Moratos