Η αποστολική του πορεία είναι πορεία "εν κινήσει, εν κινδύνω, εν χάριτι". Κανείς στην ιστορία της Εκκλησίας δεν σήκωσε τόσο δραματικά το βάρος του μεταβατικού χώρου· αυτού του άδειου διαδρόμου ανάμεσα στην Παλαιά Διαθήκη και την Καθολικότητα του Ευαγγελίου· ανάμεσα στον μονοθεϊσμό του Ισραήλ και στην κοσμοθεωρία της οικουμένης· ανάμεσα στον ουρανό και στη γη.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Παύλος δεν γνώρισε τον Χριστό "εν σαρκί"· Τον γνώρισε αναστάντα, φώς εκτυφλωτικό και άναρχο, που τον ανέτρεψε από το άλογο της ιδεολογίας και τον κατέστησε τυφλό για να δει. Η εμπειρία του δεν είναι θρησκευτική· είναι οντολογική.
«Εν δε τω έσω ανθρώπω ηδύνομαι τω νόμω του Θεού» (Ρωμ. 7,22), εξομολογείται ο Παύλος, κι εκεί αποκαλύπτεται η ψυχή του ως αρένα· εκεί όπου η χάρις συγκρούεται με το τραύμα, το φώς με τον ίσκιο του Νόμου, ο νέος άνθρωπος με τον παλαιό. Ο Παύλος δεν μιλά από θεωρητική υπεροχή· μιλά από το βάθος της ανθρώπινης πάλης. Ξέρει τι θα πει να θέλεις το καλό και να πράττεις το κακό· να ποθείς τον Θεό και να σε τραβά η σάρκα· να έχεις ζήσει το άγγιγμα του Ουρανού και να πορεύεσαι με πληγές ανοιχτές στη γη. Το πάθος του Παύλου είναι ότι δεν λέει ιδέες· ομολογεί τις μεταβολές της ύπαρξης του, στην πορεία ένωσης με τον "ζώντα Χριστό".
«Εν δε τω έσω ανθρώπω ηδύνομαι τω νόμω του Θεού» (Ρωμ. 7,22), εξομολογείται ο Παύλος, κι εκεί αποκαλύπτεται η ψυχή του ως αρένα· εκεί όπου η χάρις συγκρούεται με το τραύμα, το φώς με τον ίσκιο του Νόμου, ο νέος άνθρωπος με τον παλαιό. Ο Παύλος δεν μιλά από θεωρητική υπεροχή· μιλά από το βάθος της ανθρώπινης πάλης. Ξέρει τι θα πει να θέλεις το καλό και να πράττεις το κακό· να ποθείς τον Θεό και να σε τραβά η σάρκα· να έχεις ζήσει το άγγιγμα του Ουρανού και να πορεύεσαι με πληγές ανοιχτές στη γη. Το πάθος του Παύλου είναι ότι δεν λέει ιδέες· ομολογεί τις μεταβολές της ύπαρξης του, στην πορεία ένωσης με τον "ζώντα Χριστό".
Η ιδιοφυΐα του Παύλου αν αυτή η λέξη μπορεί να αποδώσει κάτι τόσο υπερβατικό, δεν έγκειται μόνο στο ότι ερμήνευσε τον Χριστό, αλλά στο ότι ανασχημάτισε όλο το πνευματικό οικοδόμημα. Από τον Νόμο στη Χάρη· από την εξωτερική πράξη στην καρδια· από το αίμα του Αβραάμ στο πνεύμα της υιοθεσίας. Ο Παύλος θεμελιώνει την πίστη όχι στην καταγωγή, αλλά στη μεταμόρφωση. Το ιερό δεν είναι πια ο ναός, αλλά το σώμα· ο καιρός δεν είναι πια ο χρόνος, αλλά το «νυν καιρός ευπρόσδεκτος»· η εκλογή δεν είναι πια για τον ένα λαό, αλλά για όλη την οικουμένη.
Όταν γράφει στους Γαλάτες: «Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην… πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3,28), δεν κάνει μια δήλωση ηθικού ουμανισμού· διατυπώνει τη ριζική ανατροπή της πνευματικής ανθρωπολογίας. Ο Παύλος δεν εξισώνει· αναγεννά. Η ακροβασία του δεν είναι ανάμεσα σε δύο κόσμους, αλλά ανάμεσα στον παλαιό και στον νέο άνθρωπο.
Η πατερική σκέψη, ιδίως ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ερμηνεύει τον Παύλο ως τον «μεγαλύτερο μετά τον Μεγα», τον ενσαρκωτή της αλήθειας του Ευαγγελίου "εν κόσμω". «Ο Παύλος δεν ησύχαζε ποτέ», γράφει ο Χρυσόστομος, «γιατί τον έκαιγε το πυρ της θεϊκής ερωτικής μανίας». Η ιεραποστολή του δεν ήταν έργο· ήταν έρως. Έρως για την αλήθεια, για τον Χριστό, για τους ανθρώπους. Η ακροβασία του ήταν η ερωτική του αναρρίχηση στον Σταυρό.
Ο Παύλος συνομιλεί με τον Στωικισμό, με τον Πλατωνισμό, με τον Κυνισμό, και όμως δεν καταλήγει σε κανένα. Ούτε απορρίπτει, ούτε προσχωρεί. Ούτε θεολογεί εκ του μηδενός, ούτε αναμασά το παρελθόν. Παίρνει έννοιες όπως «λόγος», «σώμα», «πνεύμα», «νοῦς» και τις επανανοηματοδοτεί υπό το φώς του Χριστού. Σε φιλοσοφικό επίπεδο, η στάση του Παύλου θυμίζει τη θέση του Κίρκεγκαρντ: το άλμα της πίστης είναι το μόνο πέρασμα από την απελπισία στην ελευθερία. Ο Παύλος, όμως, δεν κάνει φιλοσοφικό άλμα· κάνει σταυρικό βάδισμα. Δεν αναζητεί αυθεντικότητα· ζει τον Χριστό ως το τέλος κάθε ανθρώπινης αυτάρκειας.
Ο Παύλος επίσης προφητικά αποκαλύπτει το μετανεωτερικό αδιέξοδο: η γνώση χωρίς Χριστό δεν σώζει· ο νόμος χωρίς χάρη σκοτώνει· η ελευθερία χωρίς αγάπη γίνεται αυθαιρεσία. Γι’ αυτό κι ο ίδιος δηλώνει: «Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐ πάντα συμφέρει» (Α’ Κορ. 6,12). Η ελευθερία του είναι διά της αγάπης δέσμευση.
Η ψυχή του Παύλου μοιάζει με κρατήρα ηφαιστείου. Κραυγές, αποκαλύψεις, προσευχές, αγωνίες, αποδοχή και απόρριψη, επιφάνειες και καταβυθίσεις. «Τίς με ῥύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (Ρωμ. 7,24). Είναι κραυγή ανθρώπου που κουβαλάει όλη την ανθρωπότητα μέσα του. Ο Παύλος δεν είναι ήρωας· είναι τραγική μορφή λυτρωμένη. Δεν ισορροπεί· λυγίζει. Αλλά δεν σπάει.
Η ψυχολογία του είναι πνευματική. Δεν μιλά για το ασυνείδητο, αλλά για το σκοτάδι του ανθρώπου χωρίς Χριστό· δεν αναλύει σύμπλοκα, αλλά δείχνει τον πόνο που λυτρώνεται από την Χάρη. Η εμπειρία του δεν είναι αυτογνωσία, αλλά θεογνωσία. Γνωρίζει τον εαυτό του επειδή τον συνάντησε μέσα στον φωτισμό του Θεού.
Ο Παύλος δεν κήρυξε μια νέα θρησκεία· υπέδειξε μια νέα ανθρωπότητα. Δεν προέβαλε ηθικά παραδείγματα· μαρτύρησε την άφατη μεταμόρφωση. Η ακροβασία του μέσα στον εθνικό κόσμο είναι η ακροβασία κάθε ψυχής που τολμά να ζήσει μέσα στον κόσμο χωρίς να ανήκει σ’ αυτόν· που ακολουθεί τον Χριστό χωρίς να απαιτεί επιβεβαίωση· που αγαπά τους ανθρώπους όχι επειδή τους καταλαβαίνει, αλλά επειδή τους βλέπει μέσα από τον σταυρωμένο Χριστό.
Ο Παύλος ακροβατεί πάνω από τους αιώνες. Ακροβατεί μέσα μας. Μας καλεί όχι να τον μιμηθούμε ως πρότυπο, αλλά να αφεθούμε στον ίδιο Λόγο που εκείνος πίστεψε. Και τότε, ίσως και εμείς ακούσουμε, στα ερείπια της ταυτότητας μας, την ίδια φωνή: «Ἱκανοί ἐσμεν διάκονοι καινῆς διαθήκης… οὐ γράμματος, ἀλλὰ πνεύματος· τὸ γὰρ γράμμα ἀποκτείνει, τὸ δὲ πνεῦμα ζωοποιεῖ» (Β’ Κορ. 3,6).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου