“Γλυκόφωτον ἂν εἴποι τις ἐν τοῖς ναοῖς Σελήνην, εἰς κάλλος δευτερεύοντα τοῦ λαμπαυγοῦς Ἡλίου...”

Ο ναός των Αγ.Αποστόλων τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἂν καὶ μετὰ τὴν Ἅλωση τὸν κατεδάφισαν οἱ Τούρκοι γιὰ νὰ κτίσουν τέμενος στὴ θέση του, ὁ ναὸς παραμένει ὄρθιος στὴν ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ, ὡς μνημεῖο θαυμαστὸ γιὰ τὴν ἀρχιτεκτονική, τὸν διάκοσμο καὶ τὰ ψηφιδωτά του. 

Ἐπιπλέον, τὸ μυστήριο ποὺ τὸν περιβάλλει λόγῳ τῆς ἔλλειψης ἀρχαιολογικῶν τεκμηρίων, ἐξακολουθεῖ νὰ τροφοδοτεῖ ἔρευνες γιὰ τὸν πληρέστερο προσδιορισμὸ τῆς μορφῆς καὶ τῆς χρήσης του.

Κτίστηκε ἀπὸ τὸν Μεγάλο Κωνσταντῖνο, γιὰ νὰ χρησιμεύσῃ ὡς μαυσωλεῖο του καὶ χῶρος κατάθεσης τῶν λειψάνων τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Ἦταν βασιλικὴ δρομική σταυροειδής, δηλαδὴ χωριζόταν τὸ ἐσωτερικό της κατὰ μῆκος, μὲ κιονοστοιχίες, σὲ τρεῖς “δρόμους”. 

Ξυλόστεγη, μὲ μεγάλο ὕψος καὶ ἐκθαμβωτικὴ πρόσοψη χάρη στὴν ποικιλία ἀπὸ πολύχρωμες λίθινες πλάκες ποὺ τὴ σκέπαζαν, περιελάμβανε ἐπίσης αἴθριο, δηλ. εὐρύτατο αὐλόγυρο μὲ στοές, βασιλικὰ ἐνδιαιτήματα, λουτρά, πολλὰ ἄλλα διαμερίσματα κ. λπ. Μετὰ ἀπὸ μεγάλες καταστροφὲς ποὺ ὑπέστη, ἀνοικοδομήθηκε ἀπὸ τὸν Ἰουστινιανὸ καὶ τὴ Θεοδώρα, τὸ 547 μ.Χ. Στὴ νέα μορφή του, ἦταν σταυροειδης πεντάτρουλλη βασιλική, μὲ τὴν Ἁγία Τράπεζα στὸ κέντρο της, στὴν τομὴ τῶν κεραιῶν τοῦ Σταυροῦ. Καὶ οἱ δύο μορφὲς τοῦ ναοῦ ἀπετέλεσαν πρότυπα γιὰ πολλοὺς ναοὺς στὴν ὑπόλοιπη Εὐρώπη, στὴ Μ. Ἀσία καὶ στὴν Συρία.

Ὁ ἱστορικὸς Εὐσέβιος, ὁ χρονογράφος Γλυκᾶς, ὁ Προκόπιος, ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Ῥόδιος κ. ἄ. μᾶς πληροφοροῦν γιὰ τὰ σχετικὰ μὲ τὸν ναό. 

Ὅπως καὶ ὁ Μανασσῆς, τοῦ ὁποίου οἱ στίχοι:
“Γλυκόφωτον ἂν εἴποι τις ἐν τοῖς ναοῖς Σελήνην,
εἰς κάλλος δευτερεύοντα τοῦ λαμπαυγοῦς Ἡλίου...”

εὔγλωττα μᾶς περιγράφουν τὴν σπουδαιότητα ποὺ εἶχε ὁ ναὸς τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, δεύτερος (“Σελήνη”) μετὰ τὴν ἀνυπέρβλητη (“Ἥλιος”) Ἀγία Σοφία, πού, μαζὶ καὶ μὲ τὸν ναὸ τῶν Βλαχερνῶν, συνέθεταν τὴν τριάδα τῶν ἐκκλησιῶν τὶς ὁποῖες μὲ μεγάλη ἐπισημότητα ἔπρεπε νὰ προσκυνήσουν οἱ ἀνερχόμενοι στὸν θρόνο νέοι αὐτοκράτορες.

(Στὴν εἰκόνα: μικρογραφία βυζαντινοῦ χειρογράφου 12ου αἰ., ὅπου ὁ ναὸς τῶν ἁγίων ἀποστόλων ἀποδίδεται ὡς πλαίσιο γιὰ τὴν παράσταση τῆς Ἀναλήψεως. Ἔστω καὶ στὴν σχηματικὴ αὐτὴ ἀπόδοση, παρατηροῦμε τὴν πολυτέλεια καὶ μεγαλοπρέπεια στοὺς κίονες ἀπὸ χρωματιστὸ μάρμαρο καὶ στὴν πλούσια διακόσμηση τῶν τοίχων στὸ ἄνω μέρος.)

πηγή