Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, η ίδια συζήτηση: «Μα γιατί λες Καλό Χειμώνα, αφού είμαστε ακόμα καλοκαίρι;». Στα social media, η φράση αυτή έχει γίνει αντικείμενο διαμάχης. Υπάρχει ολόκληρη ειρωνική εκστρατεία για τους Καλοχειμωνάκηδες». Η πιο χιουμοριστική απάντηση στην ερώτηση «Εύχεστε ακόμα καλό χειμώνα;» ήταν στη σελίδα μας στο X, όπου κάποιος απάντησε «Δεν εύχομαι πια, γιατί φοβάμαι για τη ζωή μου»...
Όσοι μάχονται την ευχή αυτή στηρίζονται στα νέα μετεωρολογικά δεδομένα, αγνοώντας ότι αυτό που κάνει (πάντα) μια ευχή είναι να δημιουργεί έναν συμβολισμό συνοχής βασισμένο σε κοινές αφετηρίες νοήματος. Εδώ ο συμβολισμός είναι απλός: η μετάβαση σε μια νέα φάση δραστηριότητας.
Εννοείται πως αφετηρία μιας τέτοιας σήμανσης είναι η μακραίωνη γεωργοκτηνοτροφική παράδοση του τόπου μας, αλλά και ακόμα παλαιότερα (πβ στην αρχαιότητα τη διάκριση θέρους - χειμώνα για τα πολεμικά έργα, την οποία βλέπουμε πχ στον Θουκυδίδη).
Αυτό που γίνεται όμως στην πραγματικότητα δεν είναι ο χωρισμός του έτους σε 2 περιόδους (χειμώνα - θέρος), αλλά θέσπιση ενός σημείου ως μέτρησης μιας νέας περιόδου. Το σημείο αυτό είναι το τέλος του θέρους. (Όπως έλεγε ο Έλιοτ «Το τέλος μου είναι η αρχή μου»). Εδώ το τέλος των διακοπών είναι η αρχή της επαγγελματικής ή σχολικής καθημερινότητας (που, ασφαλώς, δεν συμπίπτει χρονικά για όλους).
Αυτή η ευχή γνώρισε ευρύτατη διάδοση και ρίζωσε στην παράδοσή μας για πάρα πολλά χρόνια (μέχρι περίπου τις αρχές της νέας χιλιετίας), χωρίς ποτέ κανείς ώς τότε να αναρωτηθεί «γιατί ευχόμαστε καλό χειμώνα με θερμοκρασία 30 βαθμών».
Στην πραγματικότητα, πίσω από τη διαμάχη αυτή βρίσκεται μια τάση « αστικής εκλογίκευσης των ευχών» που ξεκινάει από τα ΜΜΕ. Πριν από 25 χρόνια δεν υπήρχε τίποτε παράξενο στην ευχή. Με την είσοδο όμως των πρωινών εκπομπών στην τηλεόραση, που δίνουν μεγάλη έμφαση στην πρεμιέρα της νέας σεζόν, απέκτησαν διάδοση τα εναρκτήρια σχόλια γύρω από την ευχή, με στιχομυθίες τύπου «Δεν θα πω Καλό χειμώνα από τώρα» /« Μη λέμε από τώρα καλό χειμώνα» κλπ - επικουρούμενα βεβαίως από την ανάγκη κάθε τηλεοπτικής εκπομπής να γεμίσει χρόνο με σενάριο, συνήθως μάλιστα εκρηκτικό.
Την τάση αυτή ακολούθησαν αργότερα και τα social media, που αρέσκονται στη δημιουργία σατιρικών εικόνων και memes. (Σε ένα από αυτά, ο Λεωνίδας από την ταινία 300 ρίχνει στην καταβόθρα τον Πέρση απεσταλμένο επειδή τόλμησε να πει «Καλό Χειμώνα»! Πριν το κάνει μάλιστα παίρνει με το βλέμμα και την έγκριση της συζύγου του..).
Ο λόγος που μιλάμε για «αστικού τύπου» εκλογίκευση είναι γιατί η άρνηση της ευχής συνήθως παρουσιάζεται ως αποδοχή του νέου και μοντέρνου σε αντίθεση με το επαρχιακό και παλιομοδίτικο. (Εδώ μάλιστα συμβαίνει το αντίστροφο από ό,τι στην επίσης σχετικά νέα ευχή «Καλή Παναγιά», της οποίας όμως προέλευση είναι η λαϊκή ευσέβεια της επαρχίας, που βρήκε επίσης πεδίο διάδοσης επίσης μέσω κάποιων ΜΜΕ).
Το οξύμωρο- είναι ότι κάποιοι θέτουν στη διαμάχη και μια διάσταση ηθικής και δικαιωματισμού: «πώς εύχεσαι στον άλλο, επειδή τελείωσαν οι ΔΙΚΕΣ σου διακοπές;» «Πώς εύχεσαι στον άλλο ενώ ο άλλος μπορεί να μην πηγε καν διακοπές;» Στην περίπτωση αυτή βέβαια δεν είναι η λέξη «χειμώνας» που ενοχλεί, αλλά το ίδιο το γεγονός ότι κάποιος εύχεται (οποιαδήποτε κι αν είναι η ευχή). Αγνοώντας, όπως τονίσαμε και πριν, τον συμβολισμό συνοχής που δημιουργούν οι ευχές.
Ο λόγος για τον οποίο θέσαμε το ζήτημα αυτό δεν είναι προφανώς για να επαναφέρουμε σε χρήση την ευχή «Καλό χειμώνα», ούτε καν να την υπερασπιστούμε. Η δυναμική της είναι όντως να εξαφανιστεί, και με την δυναμική που έχει το ορμητικό και ακατάσχετο ποτάμι της γλωσσικής χρήσης, σε πολύ λίγα χρόνια εμείς ως λεξικογράφοι θα σημειώνουμε δίπλα στην ευχή την ένδειξη "παλαιότ." ή "παρωχ." (παλαιότερο / παρωχημένο).
Το σημαντικό όμως είναι να μην ιδεολογικοποιούμε τις κοινές γλωσσικές τάσεις ή τις προσωπικές αισθητικές επιλογές. Η ευχή είναι μέσο σύνδεσης, δεν υπόκειται σε λογική ανάλυση. Όσο είναι λογικό να εύχεται κάποιος ακριβώς όπως νιώθει, άλλο τόσο είναι ανόητο να προσπαθεί να επιχειρηματολογεί για το πώς εύχεται ή να αντικρούει με ιερή αγανάκτηση τις ευχές των άλλων -πολύ περισσότερο να τους απαξιώνει, ως φορείς επαρχιωτισμού ή παραλογισμού. Η γλώσσα ενώνει, δεν χωρίζει. Ή μήπως όχι;;
Καλό χειμώνα! Καλό φθινόπωρο! Καλό αποκαλόκαιρο! Καλή σεζόν! Καλή (σχολική / επαγγελματική / εκκλησιαστική) χρονιά!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου